هویت جهادی در دو رمان دفاع مقدس

هویت جهادی در مطالعات اجتماعی و فرهنگی، مفهومی تازه و بکر و در عرصة تنازعات بین‌المللی و منطقه‌ای از کاربردی‌ترین مفاهیمی است که استفاده می‌شود.این هویت در مسائل ادبی نیز به‌ویژه رمان، جا بازکرده‌است؛ به‌گونه‌ای که در دهه‌های اخیر بیشتر مضمون‌های رمان دفاع مقدّس را به خود اختصاص داده‌است. مسئلة حائز اهمیت، این است که فرهنگ هویت جهادی در این ژانر چه دستاوردهایی را به مخاطب منتقل می‌سازد؟ هویت جهادی از ضروری‌ترین نیازهای یک جامعة مستقل است که در صورت تحقق، تعرض علیه آن کشور، فرضیه‌ای بی‌ثمر خواهد بود. پژوهش حاضر بر آن است که شاخصه‌های فرهنگ هویت جهادی را در دو رمان «نخل‌های بی‌سر» و «زمین سوخته» با استفاده از روش گفتمان ارنستو لاکلاو (Laclau,E) تحلیل محتوا کند. در این روش، پیوند محکم مؤلفه‌هایی چون شجاعت، مقاومت، ایثار و روحیة شهادت‌طلبی- که از باورهای دینی و مذهبی در روح و جان او نهادینه شده‌است- به خواننده نشان داده می‌شود. ضرورت و اهمّیت چنین پژوهشی می‌تواند ضمن انعکاس باورهای غیر خردمندانة شخصیت‌های منفی، مخاطب را با سبک زندگی و فرهنگ جهادی خردمندانة رزمندگان نیز، بیشتر آشنا سازد. یافته‌های این پژوهش، بر اساس متن رمان نشان می‌دهد که با توجه به روحیة شخصیت برجسته (charisma) و مثبت داستانی که ضد تجاوزگری است، دستاورد رمان‌ها، پایداری در مقابل دشمن بعثی و بازپس‌گیری سرزمین‌ها و شهرهای اشغالی و ایجاد امنیت و استقلال کشور بوده‌است و از همین‌رو، ذهن مخاطب را برای دفاع از مرزهای ایران اسلامی در جامعۀ کنونی آماده ساخته‌است.

کلیدواژه‌ها ادبیات داستانی؛ رمان‌ دفاع مقدّس؛ سبک زندگی؛ هویت جهادی

منبع: نشریه ادبیات پایداری