ترکیه درباره جنگ ایران و عراق چه موضعی داشت؟
در مجموع خط مشی آنکارا درباره جنگ تحمیلی و طرف های درگیر در آن را می توان بازتاب اصولی دانست که پایه های سیاست خاورمیانه ای ترکیه را از دهه 70 میلادی به بعد تشکیل می دهند. خلاصه این اصول چنین است:
1- عدم مداخله در امور داخلی دولت های خاورمیانه.
2- عدم مداخله در منازعات میان دولت های منطقه.
3- توسعه روابط دوجانبه با هم دولت های منطقه.
4- حمایت از استمرار جدایی و تفرق سیستم دولت های عرب و ممانعت از تشکیل یک ابر دولت منسجم متشکل از دولت های عربی.
5- افزایش عایدات تجاری و به حداکثر رساندن مناسبات و پیوندهای اقصادی.
6- تقکیک روابط خاورمیانه ای ترکیه از نقش آن در درون ائتلاف غرب.
7- حفظ یک موازنه دقیق و ظریف در برخورد با مسئله اسرائیل- فلسطین.
تعقیب اصول فوق در سیاست خارجی ترکیه سبب شد تا این کشور در جنگ ایران و عراق سیاست بی طرفی فعال یا مثبت را اتخاذ کند. این سیاست ترکیه مشتمل بر دو عنصر اساسی بود: نخست، عدم مداخله در مناقشه ایران و عراق و توسعه همکاری با طرفین متخاصم در زمینه های اقتصادی، دوم، میانجی گری و ارائه راه حل هایی جهت خاتمه بخشیدن به جنگ.
با توجه به نیاز شدید اقتصاد ترکیه به منافع مالی جدید، اتخاذ یک خط مشی بی طرفانه به آن کشور فرصت می داد تا بتواند از طریق صادرات کالا به ایران و عراق درآمدهای ارزی قابل توجهی نصیب خود سازد. بنابراین تداوم و گسترش همکاری های میان ترکیه و هر دو طرف درگیر در جنگ برای ترکیه ضرورتی اجتناب ناپذیر بود، مجله میدل ایست ضمن مقاله ای در سال 1984 در این باره نوشت که بی طرفی ترکیه در جنگ ایران و عراق پاداش اقتصادی عظیمی را برای آن کشور به ارمغان آورده است.
بنابراین عدم مداخله در مسائل جنگ و تداوم همکاری با طرفین درگیر، منافع بسیاری برای ترکیه داشت و ترکیه در مقابل هر حرکتی که ممکن بود سیاست بی طرفانه اش را نسبت به جنگ ایران و عراق مختل سازد، واکنش نشان می داد.
به هر حال، سیاست ترکیه در قبال جنگ ایران و عراق سیاست بی طرفی مثبت بوده است که پیروی از این سیاست خود ناشی از الزامات اقتصادی ترکیه، نگرانی از گسترش جنگ، فشار غرب بر ترکیه، کسب پرستیژ و اعتبار بین المللی و همچنین اصولی بوده است که ابتدا به آن اشاره شد و ترکیه تا اواخر جنگ همچنان از آن تبعیت می نمود.
منبع: جنگ ایران و عراق/پرسش ها و پاسخ ها/ فرهاد درویشی/ 1385
