کوچکِ بزرگ؛ یادمان مردی که جنگل را بیدار کرد
در سالروز شهادت میرزا کوچک خان جنگلی ـ مردی که ایمانش از تمام ارتشهای استبداد و استعمار نیرومندتر بود، بار دیگر به روایت قیامی بازمیگردیم که از دل جنگلهای گیلان برخاست و فریاد استقلال، ایمان و عدالت را در سراسر ایران طنینانداز کرد.
به گزارش نوید شاهد گیلان، یازدهم آذرماه یادآور شهادت مردی است که نامش «یونس» بود و پدرش «میرزا بزرگ»؛ اما تاریخ او را «میرزا کوچک» صدا زد، همان مردی که از دل حوزههای علمیه برخاست، در انقلاب مشروطه جنگید، در برابر اشغالگران ایستاد و با تمام توان در پی برپایی حکومتی بود که بر ایمان و عدالت بنا شود.
او پس از رهایی از تبعید، گیلان را گرفتار اشغال روسها، نفوذ انگلیس و بیمسئولیتی فرمانروایان محلی دید؛ فضایی که هر روز بیش از پیش استقلال ایران را تهدید میکرد. میرزا برای پاسخ به این بحران، گروهی از روحانیان و مبارزان را گرد آورد و «هیأت اتحاد اسلام» را بنیان نهاد؛ جمعی که هسته نخست «نهضت جنگل» شد و مبارزهای سازمانیافته علیه استبداد داخلی و سلطه خارجی به راه انداخت.
نهضت جنگل در سالهای ۱۲۹۳ تا ۱۳۰۰ هجری شمسی یکی از مهمترین حرکتهای آزادیخواهانه ایران بود؛ حرکتی که زیر فشار روسها، بیتعهدی دولت مرکزی و خیانت روشنفکران وابسته، لحظهای از مسیر اسلامی و مردمی خود منحرف نشد. ایمان و صداقت رهبران آن، بخصوص شخصیت استثنایی میرزا، ستون فقرات این مقاومت بود.
میرزا که ریشه در حوزه علمیه داشت، باور داشت نجات ایران تنها در سایه احکام اسلام و پیروی از ائمه ممکن است. او همچون اسلاف خود در تاریخ مقاومت شیعی، در برابر دشمنانی بسیار و یارانی اندک ایستاد و جنگلهای سرزمین مادریاش را به پناهگاه آزادگان بدل کرد. پیروزیهای پیدرپی نهضت جنگل در برابر قزاقها و قوای اشغالگر، نشان داد ایمان میتواند بر توپ و تفنگ غلبه کند.
با ورود کمونیستها و نقض توافقها از سوی نیروهای روسی، نهضت جنگل با چالشهای تازهای مواجه شد. تبلیغات ایدئولوژیک، دخالتهای خودسرانه و تلاش برای حذف میرزا، ستونهای اعتماد مردم را سست کرد و رهبران مذهبی از نهضت فاصله گرفتند. میرزا که این انحراف را خیانتی آشکار میدانست، در اعتراض از رشت خارج شد و در نامههایی تند به رهبران شوروی، دخالتها و رفتارهای کمونیستها را افشا کرد.
با وجود همه فشارها و تنهاییِ روزهای آخر، میرزا کوچکخان مسیر خود را تا پایان رها نکرد. شهادت او در سرمای کوهستانهای گیلان، تصویری ماندگار از مردی ساخت که برای عزت مردمش جنگید و حتی در آخرین لحظه نیز سر تسلیم در برابر استبداد و بیگانه فرود نیاورد.
یاد او امروز نه فقط یاد یک شخصیت تاریخی، بلکه یادآور آرمانهایی است که هنوز در حافظه مردم گیلان و ایران زندهاند: استقلال، دینباوری، شجاعت و ایستادن در برابر ظلم، هرچند یاران اندک باشند و دشمنان بسیار.
