آموزش مصور احکام تیمم برای جانبازان

به گزارش نوید شاهد، این ضروت «نشر شاهد» را بر آن داشت تا کتابی با عنوان «رساله مصور جانبازان» (احکام و مسائل جانبازان مطابق با فتوای هفت مرجع) را منتشر کند. با توجه به جامع بودن احکام در این کتاب، پایگاه اطلاع رسانی نوید شاهد تصمیم دارد برای برای سهولت در پاسخ دهی به پرسش های جامعه هدف بنیاد شهید با محور احکام شرعی، به آموزشی تصویری احکام بر مبنای کتاب «رساله مصور جانبازان» بپردازد.

بنا بر حکم اسلام که برای انجام هر کاری پاکیزگی در اولویت است، بخش های نخست این آموزش را انواع وضو برای عموم در نظر گرفتیم و بخش اول را به وضوی جبیره برای جانبازان عزیز اختصاص دادیم که گزارش آن از اینجا قابل دسترس است. مطلب دوم نیز به وضو با دستان مرتعش و لرزان ، گزارش سوم به احکام مصور وضو با وجود آنژیوکت برای جانبازان ، بخش چهارم مربوط به موضوع احکام مسح ،بخش پنجم مربوط به موضوع احکام وضوی قطع نخاعی، بخش ششم به آموزش بخش دوم احکام وضوی جبیره‌ای ،بخش هفتم به آموزش احکام غسل جبیره ای پرداخته ایم. در این متن شرایط تیمم را فرا خواهیم گرفت.

شرایط تیمم

1. پاک بودن اعضا

در تیمّم باید پیشانی و کف دست‌ها و پشت دست ها پاک باشد.

حضرت آیت الله خامنه ای و آیت الله  سیستانی: در تیمّم لازم نیست پیشانی و کف دست‌ها و پشت دست‌ها پاک باشد، گرچه بهتر احتیاط مستحب است.
آیت الله صافی و آیت الله مکارم شیرازی: بنابر احتیاط واجب، باید اعضای تیمّم و کف دست ها پاک باشد.

2. مباح بودن چیزی که بر آن تیمّم می‌کنند

چیزی که بر آن تیمّم می‌کند باید غصبی نباشد.

3. مباشرت

انسان باید کارهای تیمّم را در حال اختیار خودش انجام دهد و اگر نمی تواند به تنهایی تیمّم کند، باید نایب بگیرد.

4. حرکت نکردن محلی که بر آن دست می‌کشیم

برای تیمّم باید محلّی را كه بر آن دست می‌كشیم(پیشانی و پشت دست ها)بدون حركت بوده، فقط دستی كه با آن مسح داده می‌شود باید حركت كند؛ البته حركت مختصر و كم، اشكال ندارد.

برطرف شدن عُذر

باطل شدن تیمّم با از بین رفتن عذر

اگر به واسطه عذرهای مجوّز تیمّم مانند: تنگی وقت، تیمّم کند، بعد از برطرف شدن عذر، تیمّم او باطل می شود.

تیمّم با علم به بقا یا زوال عذر

كسی كه وظیفه اش تیمّم است:

الف: اگر بداند(مكارم: یا احتمال دهد) تا آخر وقت عذر او باقی می ماند (بهجت: همچنین، اگر امید برطرف شدن
عذر تا آخر وقت را دارد) در اول وقت می تواند با تیمّم نماز بخواند.
ب: اگر بداند (سبحانی: یا احتمال عقلایی بدهد) كه تا آخر وقت عذر او برطرف می شود،( مكارم و صافی: بنابر
احتیاط واجب) باید صبر كند و با وضو یا غسل نماز بخواند، یا در تنگی وقت با تیمّم نماز را به جا آورد(سیستانی:
مگر آنك‌ه احتمال دهد كه اگر زودتر با تیمّم نماز نخواند، نتواند تا آخر وقت حتّی با تیمّم نماز بخواند)
آیت الله بهجت: اگر امید برطرف شدن عذر تا آخر وقت را دارد، اظهر، جواز مبادرت به نماز با تیمّم است؛ اگرچه تأخیر
افضل و احوط است.

نمازهای خوانده شده با تیمّم

 پس از برطرف شدن عذر، آیا نمازهایی را که با تیمّم خواند هایم، باید دوباره قضا کنیم؟
خیر، قضا لازم نیست.

شک بین وضوی جبیره‌ای و تیمّم

كسی كه نمی‌داند وظیفه اش تیمّم است یا وضوی جبیره، بنابر احتیاط واجب باید هردو را به جا آورد.
آیت الله بهجت: كسی که نمی‌داند وظیفه اش تیمّم است یا وضوی جبیره، درصورتی كه حجّتی بر تعیین یکی ندارد، بنابراحتیاط واجب باید هردو را به جا آورد.
آیت الله سیستانی: كسی كه نمی داند وظیفه اش تیمّم است یا وضوی جبیره، باید هردو را به جا آورد.

كیفیت تیمّم جبیره ای

اگر پیشانی یا پشت دست ها زخم است و پارچه یا چیز دیگری را كه بر آن بسته، نمی تواند باز كند (یا ضرر دارد)، باید دست روی آن بكشد و نیز اگر كف دست زخم است، و پارچه و یا چیز دیگری را كه بر آن بسته، نتواند باز كند، باید دست را با همان پارچه به چیزی كه تیمّم به آن صحیح است، بزند و به پیشانی و پشت دست ها بكشد.
آیت الله سیستانی: ولی اگر قسمتی از آن باز باشد، زدن آن مقدار و مسح با آن كافی است.

مراحل تیمم جبیره ای با وجود جبیره در کف دو دست

مراحل تیمم جبیره ای با وجود جبیره در پیشانی

توجه؛ كسی كه وظیفه اش تیمّم است، اگر در بعضی از جاهای تیمّم او، زخم یا دُمَل یا شكستگی باشد، باید به دستور وضوی جبیره ای، تیمّم جبیره ای نماید.

زمان اجرای احکام جبیره

اگر جبیره، تمام صورت یا تمام یکی از دست ها را فراگرفته باشد، احكام جبیره جاری می شود و وضوی جبیره ای كافی است.
آیات اعظام بهجت، سبحانی، صافی و مكارم: اگر جبیره تمام صورت یا تمامیکی از دست ها یا تمام هر دو دست را گرفته باشد، باید وضوی جبیر های بگیرد و بنابر احتیاط واجب،تیمّم هم بنماید.
حضرت آیت الله خامنه ای: اگر به خاطر زخم و امثال آن، اعضای تیمّم را بسته است، در صورتی كه باز كردن آن ضرر داشته باشد، باید با دست بسته یا بر روی عضو بسته، مسح كند.

پوشیده شدن تمام اعضای وضو با جبیره

اگر جبیره تمام اعضای وضو را گرفته باشد، باید تیمّم بنماید.
آیات اعظام بهجت، سیستانی و صافی: بنابر احتیاط واجب، باید وضوی جبیر های بگیرد و تیمّم هم بنماید.

مراحل تیمم جبیره ای با وجود جبیره در تمام اعضای تیمم

پوشیده شدن بیشتر قسم تهای اعضای وضو با جبیره

اگر جبیره، قسمت عمده ای از اعضای وضو را گرفته باشد، بنابر احتیاط، باید جمع نماید بین عمل جبیره و تیمّم. ولی اگر جبیره تمام اعضای وضو را گرفته باشد، باید تیمّم نماید.

آیت الله صافی گلپایگانی: احتیاطاً جمع کند بین وضو جبیره و تیمّم.

ضرر آب برای بدن به دلیلی غیر از زخم جراحت

اگر ضرر داشتن آب برای عضو، به علّتی غیر از زخم، جراحت یا شكستگی هم باشد(مانند: روماتیسم،
باید تیمّم کند.)
آیت الله بهجت: و احتیاط واجب آن است که وضوی جبیر های هم بگیرد.

زمان تیمم نیابتی

هرکسی چنانچه بتواند، باید اعمال وضو، غسل، تیمّم را خود انجام دهد، امّا در صورت عدم توانایی، می تواند از شخص دیگری نایب كمک بگیرد؛ بلكه در ای نصورت نایب گرفتن واجب است.

رعایت شرایط عمومی تیمّم در تیمّم نیابتی

در تیمّم نیابتی رعایت شرایط عمومی تیمّم مانند: پاک بودن و ترتیب لازم است.

نحوه تیمّم نیابتی

تیمّم نیابتی به شرح زیر است؛

اوّل:

خودِ شخص مکلّف «نیّت » كند.
آیت الله بهجت: خود مكلّف نیّت می كند و احوط، لزوم نیّت مباشر و نایب هم است.
آیت الله صافی گلپایگانی: احتیاط اینست که نایب هم نیابت کند.
دوم :

الف)اگر امكان دارد، نایب با دستِ خود شخص ناتوان تیمّم كند؛ بدین صورت كه نایب دستِ شخص ناتوان را به زمین زده و با دستِ شخص ناتوان، پیشانی و پشت دست های او را مسح كند.
آیت الله بهجت: نایب، دست عاجز را به زمین م یزند و با آن او را مسح می دهد؛ لكن احوط این است كه اگر دست زدن به زمین برای مكلّف ممكن است و مسح ممكن نیست، هم خودش به زمین دست بزند و هم به وسیله نایب و اگر زدن
دست به زمین برای او ممكن نیست، اما مسح ممكن است، هم خودش مسح كند و هم به وسیله نایب مسح نماید.
آیت الله سیستانی: اگر وظیفه او تیمّم است و نمی تواند به تنهایی تیمّم كند، باید از دیگری كمک بگیرد تا دست های او را بر چیزی كه تیمّم با آن صحیح است، بزند و سپس، آن ها را بر پیشانی و دست های او بگذارد تا خود او در صورت
امكان، كف دو دست را بر پیشانی و بر پشت دست ها بكشد؛ و اگر این ممكن نبود، باید نایب او را با دست خود او
تیمّم دهد.
آیت الله مكارم شیرازی: كسی كه خود توانایی بر تیمّم ندارد، باید نایب بگیرد؛ یعنی كسی دست های او را بر زمین زند، یا اگر ممكن نیست بر زمین گذارد و بعد با دست خودش او را تیمّم دهد.
ب)اگر امكان ندارد، نایب با دستِ خود شخص ناتوان تیمّم كند؛ نایب دست خودش را به چیزی كه تیمّم بر آن صحیح است، بزند و به پیشانی و پشت دست های شخص ناتوان بكشد.
آیت الله سیستانی: اگر ممكن نباشد که نایب او را با دست خود او تیمّم دهد ، نایب باید با دستانِ خود این كار را انجام
دهد و در این دو صورت بنابر احتیاط لازم باید هر دو نیّت تیمّم را نمایند؛ ولی در صورت اوّل، نیّت خود مكلّف كافی است.

مراحل تیمم نیابتی

نایب می تواند برای تیمّم دادن بیمار، به جای خاک از سنگ فرشِ کف بیمارستان استفاده کند؛ ولی در هر صورت بهتر است بر روی قسمتی کف دستانش را به زمین بزند که محل رفت و آمد دیگران نبوده و پاکیزه تر باشد.

قدرت انجام بعضی از کارهای تیمّم در تیمّم نیابتی

در تیمّم نیابتی، هر مقدار از كارهای آ نرا كه خود شخص می تواند انجام دهد، نباید از دیگری كمک بگیرد.

تیمّم قطع نخاعی

تیمّم مسلوس برای انجام امور مستحب

یکی از مجروحان جنگ بر اثر عارضه قطع نخاع نمی‌تواند ادرار خود را کنترل کند. آیا می‌تواند به این دلیل كه حمّام رفتن برای او كمی مشقّت دارد، برای انجام اعمال مستحبّی مانند: غسل جمعه، زیارات و ... تیمّم بدل از غسل نماید؟ صحّت تیمّم بدل از غسل، برای اعمالی كه مشروط به طهارت نیست، (مانند: زیارت و ...) محل اشكال است؛ ولی انجام آن به جای غسل های مستحبّی در موارد عسر و حرج سختی زیاد به قصد رجا امید ثواب و مطلوبیّت اشكال ندارد.
آیات اعظام بهجت، سیستانی و مکارم : تیمّم برای انجام كارهای مستحبّی(مثل: زیارت و...) بدون عذرهایی كه مجوز تیمّم است، جایز نیست و در صورت امكان استعمال آب فقط در دو مورد، تیمّم جایز است.

1کسی که پنجه دستش باز نمی شود

کسی که دست او مشت شده و پنجه دستش باز نمی شود، چگونه باید تیمّم کند؟
حضرت آیت الله خامنه ای: به هر نحوی که می تواند تیمّم کند.
آیت الله صافی گلپایگانی: به نحوی که متمکن است کافی است.

تیمّم مجروح

دستی که به علّت جراحت به پیشانی نمی رسد

کسی که وظیف هاش تیمّم است، اگر به علت جراحت و شکستگی یک دست نتواند آن را به پیشانی برساند، باید با دست سالم تیمّم کند.

این مرحله طبق نظر همه مراجع است

طبق نظرآیت الله بهجت: در هنگام مسح صورت، باید ابتدا یک طرف پیشانی و سپس طرف دیگر را از بالا به پا یین (مانند
تصویر) مسح نماید و اگر کسی باشد که بتواند به او در این کار کمک کند، همین که شخص نایب دس ت خود را به
جای دست قطع شده بیمار قرار دهد و با هم مسح صورت را بکشند کافی است.

همه مراجع (به جز بهجت): اگر ساعدِ دستانش به پیشانی می رسد با همان ساعد مسح کند و
الا پیشانی را بر زمین (چیزی که تیمّم بر آن صحیح باشد) بکشد.
بهجت: مسح پیشانی بر چیزی که تیمّم بر آن صحیح می باشد، کافی است.