مرد آتش و خِرَد
«مرحوم سرتیپ ترکان از فرماندهان دلیر و حماسه‌آفرین ارتش جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس که با استفاده از ابتکار عمل و نبوغ نظامی خود در بسیاری از عملیات‌ها، فرماندهی یکان‌های توپخانه را برعهده داشت، امیر سرتیپ احمد ترکان است. او در سال 1318 ش در شهر اصفهان متولد و در سال 1341 پس از اخذ دیپلم، وارد دانشکده افسری ارتش شد. در سال 1344 پس از فارغ التحصیلی از دانشکده افسری، در مرکز توپخانه اصفهان دوره مقدماتی توپخانه را گذراند و در ادامه، به فراگیری دوره‌های تکاور، چتربازی، مربی کوهستان و ... در تیپ 55 هوابرد شیراز پرداخت. وی سپس در سال 1354، با کسب موفقیت در مراحل مختلف گزینش و آزمون، برای گذراندن دوره عالی توپخانه، با درجه سروانی به کشور آمریکا اعزام شد و در آنجا توانست دوره مذکور و دوره دیگری تحت عنوان مدیریت آموزش را با موفقیت کامل طی کند.
امیر ترکان پس از بازگشت به ایران، در مرکز توپخانه اصفهان به عنوان استاد تاکتیک تخصصی توپخانه مشغول به کار شد. با پیروزی انقلاب اسلامی و شروع درگیری‌ها و ناآرامی‌ها در نواحی غرب و شمال غرب کشور، به همراه سایر افراد نیروی زمینی ارتش، برای اجرای طرح‌ها و نظرات امیر سرلشکر شهید ولی‌الله فلاحی در کردستان، به آن منطقه اعزام شد. امیر ترکان ابتدا در کردستان، فرماندهی یک گردان از توپخانه لشکر 28 را برعهده گرفت و پس از ممدتی با توجه به لیاقت و کاردانی‌اش، مسئولیت فرماندهی توپخانه لشکر به او سپرده شد. وی پس از شهادت سرهنگ حاتمی – رئیس ستاد و معاون لشکر – به عنوان فرمانده لشکر انتخاب شد. امیر ترکان تا خاتمه جنگ تحمیلی رژیم عراق علیه کشورمان، مسئولیت‌های مختلفی را با توجه به شرایط جنگ و اوضاع و احوال جسمی خود برعهده داشت، که ازجمله مهمترین آنها فرماندهی مرکز آموزش توپخانه و موشک‌ها در اصفهان بوده است، اما آنچه در اینجا مورد نظر است، اقدامات ابتکاری و خلاقانه امیر ترکان در طی عملیات های مختلفی در طول دوران دفاع مقدس است که بیانگر نبوغ نظامی این فرمانده خستگی ناپذیر و دلیر ارتش جمهوری اسلامی ایران است.»
همانطور که بیان شد، امیر ترکان با ورود به منطقه کردستان در سال 1358، فرماندهی یک گردان از توپخانه لشکر 28 کردستان را برعهده میگیرد و در همین زمان، بازگشایی محور بانه – سردشت که از مدتها قبل و به هنگام سقوط پادگان مهاباد توسط نیروهای ضد انقلاب تصرف شده بود، در دستور کار قرار میگیرد. امیر ترکان که وظیفه پشتیبانی آتش نیروهای پیاده را برعهده داشت، از دیده بانان خود می‌خواهد که به طرف دشمن حرکت و اطلاعات لازم را برای اجرای آتش توپخانه فراهم کنند. در این هنگام باتوجه به اجرای عملیات در شب و فقدان اطلاعات لازم درخصوص منطقه عملیاتی، یکی از دیده بان ها باتوجه به شرایط مذکور به امیر ترکان می‌گوید: «وقتی به نقطه‌ای رسیدیم که لازم است در آنجا اجرای آتش توپخانه شود، چگونه ما مشخصات و مختصات دقیق آن نقطه را به شما گزارش کنیم؟ زیرا در شب، توجیه نقشه و به دست آوردن مختصات برای ما مقدور نیست و ثبت تیری هم نداریم تا بتوانیم از آن نقطه آتش را انتقال دهیم.»
امیر ترکان با شنیدن سخنان دیده بان، پس از مدتی فکر کردن دستور می دهد که نقشه ها و طرح تیرها را بیاورند و با استفاده از تخصص و تجربه خود، در آن لحظه طرحی ابتکاری و خلاقانه را برای دیده بانان توجیه میکند و به آنها می‌گوید: «باتوجه به اینکه هر گروه دیده‌بانی شما متشکّل از سه نفر یعنی دیده بان، کمک دیده بان و بی‌سیم‌چی است و هر گروه با یک گروهان حرکت می کند، یک نفر از هر گروه دیده بان مامور میشود که قدم شماری کند تا میران مسافت طی شده را یادداشت کند. یک نفر هم گِرای حرکت شما را با قطب نما مشخص کرده و بی‌سیم‌چی هم اطلاعات لازم را برای ما ارسال میکند، به عنوان مثال وقتی که حدود یک ساعت از ما دور شدید، گِرای حرکت را با مقدار مسافت طی شده برای ما گزارش می‌کنید و ما با توجه به طرح تیر، محل مورد نظر شما برای اجرای آتش را پیدا می‌کنیم.
در اینجا امیر ترکان باتوجه به تخصص، تجربه و مهمتر از همه ابتکار عمل خود در اجرای آتش توپخانه بر روی مواضع دشمن، موفق می شود و در همان شب، نیروهای نظامی جمهوری اسلامی ایران تا صبح با استفاده از آتش توپخانه، مسافت بسیار زیادی را به طرف نیروهای دشمن پیشروی می‌کنند. امیر ترکان می‌گوید: «اجرای طرح مذکور در آن شب از دو جهت اساسی دارای اهمیت بود؛ اولا در پیشروی نیروهای خودی به طرف دشمن و آزاد شدن محور بانه – سردشت از چنگال دشمن بسیار تسریع شد و ثانیا غافلگیری کامل دشمن؛ زیرا با اجرای طرح مذکور، بدون ایجاد سر و صدا و با غافلگیری کامل، نیروهای خودی توانستند به طرف دشمن پیشروی کنند.»
این اقدام امیر ترکان با تعاریف صاحبنظران علم خلاقیت و
ابتکار عمل مانند «رابینز» که ابتکار عمل را ترکیب منحصربه فرد بین ایده ها و یا
برقراری ارتباط کشف نشده و غیرمنتظره بین ایده ها و پدیده ها در قالب مفهوم نوینی
که تا به حال وجود نداشته است می داند، منطبق است. پدر علم مدیریت نوین «پیتر
دراکر» هم ابتکار عمل و نوآوری را به عنوان تغییری که جنبه جدیدی از عملکرد را خلق
میکند، بیان میکند. همانطور که سایر صاحبنظران نیز می‌گویند در مبحث، نظامی،
ابتکار عمل و خلاقیت در روشها و تاکتیک های نظامی، اهمیت بسیار بیشتری نسبت به
نوآوریهای سخت افزارای یا فناورانه نظامی دارد و نوآوری در زمینه روشها، سیاست ها،
خط مشی ها، تاکتیک ها و راهبردهای جنگی و یا دفاعی، بسیار مهمتر از نوآوری در
زمینه ابداع سلاحهای جدید است.
در موردی دیگر یکی از فرماندهان گروه رزمی با امیر ترکان تماس میگیرد و می‌گوید: «قرار بود کار الحاق بین نیروهای خودی منطقه شمالی و منطقه جنوبی بر روی جاده ای که به سمت نیروهای ضد انقلاب می‌رود انجام می شود؛ اما این الحاق دچار مشکل شده و انجام نگرفته است. به همین دلیل، اکنون من ناچار هستم که به طرف محل مورد نظر رفته و موضوع را بررسی کنم. گردان توپخانه آماده باشد که در صورت لزوم اجرای آتش کند.» باتوجه به مناسب نبودن جاده مورد نظر و لزوم عدم سر و صدا در آن منطقه، فرمانده مذکور مجبور می شود با پای پیاده به طرف محل مورد نظر حرکت کند. او پس از سپری شدن حدود یک ساعت و بیست دقیقه، با امیر ترکان تماس گرفته و درخواست اجرای آتش بر روی مواضع دشمن میکند. امیر ترکان در خاطرات خود می‌گوید: «من مختصات محل مورد نظر آن فرمانده را از طریق بی‌سیم دریافت کرده و دستور دادم که گلوله دودانگیز را – که مشخص میکند آیا گلوله به نقطه مناسب فرود آمده است یا نه – به عنوان اولین گلوله شلیک کنند. وقتی این گلوله شلیک شد، فرمانده مذکور تماس گرفت و از من خواست که حدود 400 متر به سمت راست شلیک شود. باتوجه به اینکه دیده بان در کنار آن فرمانده نبود، مشخص کردن دقیق محل مورد نظر بسیار سخت بود و بنابراین به او گفتم که شما باید ابتدا گرای خودتان را تا نقطه مورد نظر به من بدهید تا من بتوانم تصحیحات مورد نظر شما را اجرا کنم؛ ولی آن فرمانده که در شرایط بسیار دشواری قرار داشت و امکانات و ابزارهای لازم را هم برای تعیین گرا و مختصات لازم نداشت، در جواب گفت که من از این نظر نمیتوانم کاری انجام بدهم و شما هر کاری که می توانید خودتان انجام بدهید.»
امیر ترکان با قرار گرفتن در چنین وضعیتی، طرح ابتکاری دیگری را به اجرا می‌گذارد. او پس از مشخص کردن مدت زمانی که آن فرمانده از نزد ایشان و گردان توپخانه به طرف نیروهای دشمن حرکت کرده بود و حدود یک ساعت و بیست دقیقه می‌شد، براساس تجربه و تخصص خود، به این نتیجه می‌رسد که فرمانده مذکور حدود شش کیلومتر پیشروی داشته است؛ سپس مختصات آن نقطه را بدست می‌آورد و می‌تواند به طور تقریبی، محل مورد نظر آن فرمانده را تعیین کند. امیر ترکان در خاطراتش در این زمینه می‌گوید: «از طریق طرح مذکور، محل مورد نظر آن فرمانده را مشخص کردم و سپس اجرای آتش گفتم که شبکه هدف را روی گرای 1700 تنظیم و تصحیحات لازم را اعمال کند. مسئول هدایت آتش گفت که ممکن است نتوانسته باشیم محل مورد نظر را به طور دقیق مشخص کنیم و آتش را بر روی نیروهای خودی بریزیم؛ اما من از آنان خواستم که هرچه سریعتر شلیک گلوله ها را شروع کنند.»
در اینجا امیر ترکان با استفاده از ابتکار عمل و نبوغ نظامی خود، طرح ابتکاری را برنامه ریزی و اجرا میکند و با شلیک اولین گلوله دودانگیز به نقطه مورد نظر، فرمانده مذکور با امیر ترکان تماس میگیرد و پس از بیان تحسین و خوشحالی خود، از ایشان می‌خواهد که در همان نقطه، حدود 15 گلوله توپ شلیک شود. امیر ترکان نیز دستور اجرای آتش می‌دهد و پس از مدتی آن فرمانده تماس میگیرد و از نابودی نیروهای دشمن در آن محل و رها شدن نیروهای خودی از محاصره خبر می دهد. کارشناسان نظامی معتقدند در شرایطی که مجموعه امکانات مقدورات و شرایط زمانی و مکانی مناسب فراهم باشد و تصمیم و اقدام منجر به موفقیت شود، درجه ای از ابتکار عمل و خلاقیت تحقق یافته است؛ اما اگر نقایص، کمبودها و شرایط بحرانی در عرصه نظامی حاکم و در چنین حالتی اتخاذ تصمیم و انجام هر اقدامی منجر به موفقیت شود، نشان از بلوغ و پتانسیل نظامی گیرنده و فرمانده است.
انتهای پیام/
