روایت زنان تاریخ ساز در نشست «بانوی اندیشه»

آغاز نشست؛ روایت‌هایی از ریشه‌های نویسندگی

نخستین سخن را شیرین زارع‌پور آغاز کرد؛ نویسنده‌ای که آرام سخن می‌گفت اما کارنامه‌ای مملو از تجربه‌های نوشتن داشت. وی با اشاره به اینکه از سیزده‌سالگی نوشتن رمان را شروع کرده، گفت نوشتن برای او از نوجوانی «نیاز» بوده، نه صرفاً علاقه. او توضیح داد که پس از دوره‌هایی در رشته‌های مختلف، سال ۱۳۹۰ در مسابقات کشوری فیلمنامه‌نویسی شرکت کرده و رتبه اول را به دست آورده است. زارع‌پور افزود که از سال ۱۳۹۵ وارد حوزه شهدای مدافع حرم شده و تاکنون ۱۸ کتاب در حوزه‌های سیاسی، بین‌الملل، اقتصاد، دفاع مقدس و مدافعان حرم نوشته است. او با اشاره به کتاب «تمنای بی‌خزان» گفت: «این کتاب ۲۷ بار تجدید چاپ شده است»

زرع‌پور تأکید کرد حضور زنان در روایت دفاع مقدس اهمیت دوچندان دارد؛ چراکه به گفته او «زنان شاهدان خاموش‌اند، اما بار اصلی صبر بر دوش آنان است و این باید روایت شود.»

پیوند پژوهش و ادبیات؛ تجربه‌ای از انتشارات بعثت

پس از او نوبت زهرا کار، مسئول پژوهش و ادبیات انتشارات ۲۷ بعثت بود. او که سال‌ها در حوزه پژوهش‌های عملیاتی و همکاری با نویسندگان فعالیت داشته، گفت پنج سالی است که در این نشر به عنوان پژوهشگر، نویسنده و رابط میان پروژه‌ها مشغول است. وی توضیح داد: «در کارنامه عملیاتی خود سابقه نگارش برای یکی از یگان‌ها را دارم.» او از آثار متنوع خود در حوزه شعر، روایت، زندگی‌نامه و رمان نوجوان سخن گفت و افزود که در کارهای تلویزیونی و نمایشنامه‌نویسی نیز فعالیت داشته است.

زهرا کار معتقد است بخش مهمی از روایت جنگ و مقاومت در دست زنان بوده و هست؛ زنانی که هم در خط مقدم نقش داشته‌اند و هم در پشت صحنه جنگ، فضای پشتیبانی را مدیریت کرده‌اند.

ادبیات مقاومت در رسانه‌های نو

در ادامه نشست، الناز عباسیان، نویسنده و کارشناس رسانه، پشت تریبون قرار گرفت. او با بیان اینکه علاقه‌اش به نوشتن درباره شهدا موجب شده نزدیک به ۱۰ کتاب در این حوزه منتشر کند، درباره برنامه «جان ایران» توضیح داد؛ برنامه‌ای که در فضای مجازی پخش می‌شود و او مدیریت آن را برعهده دارد. عباسیان گفت: «در این برنامه، کتاب‌های دفاع مقدس و قهرمانان آن را معرفی می‌کنیم. تأثیر این برنامه فراتر از انتظارمان بوده و باعث شده بسیاری از مخاطبان با این حوزه آشنا شوند.

وی افزود که رسانه، به‌ویژه رسانه‌های نوِ دیجیتال، می‌توانند نقش مهمی در معرفی آثار مقاومت داشته باشند، چراکه مخاطب امروز بیش از هر زمان دیگری در فضای مجازی حضور دارد و ادبیات دفاع مقدس نباید تنها بر قفسه کتابخانه‌ها بماند.

روایت زنان تاریخ‌ساز؛ تجربه‌ای از ادبیات مذهبی

فاطمه سلیمانی، نویسنده ادبیات مذهبی، بخش دیگری از نشست را به خود اختصاص داد. او توضیح داد که عمده آثارش درباره زنان تاریخ‌ساز است؛ از حضرت معصومه(س) تا بانوانی که در تاریخ اسلام و ایران نقش‌های بنیادین ایفا کرده‌اند. سلیمانی گفت: «پیام اصلی آثار من این است که زنان می‌توانند ستون خانواده، مدیر جامعه و فعال اجتماعی باشند. این دوگانه‌سازی که زن یا باید خانه‌دار باشد یا فعال اجتماعی، نادرست است. زن می‌تواند هر دو باشد.»

او با بیان اینکه تلاش می‌کند نقش زنان را واقع‌بینانه و الهام‌بخش روایت کند، افزود: «اگر زن نقش خود را پیدا کند، جامعه متحول می‌شود.»

کارگردانی، روزنامه‌نگاری و روایت‌های تقاطعی

در بخش دیگری از نشست، عظیمی ستوده،نویسنده،  کارگردان و خبرنگار، درباره تجربه‌های گسترده خود سخن گفت. وی توضیح داد که نخستین کارگردان انیمیشن استان قم بوده و در حوزه فیلم‌سازی، خبرنگاری و ویراستاری نیز فعالیت داشته است. او اولین کتابش «سرزمین بی‌فصل» را در سال ۱۴۰۰ منتشر کرده؛ کتابی درباره زندگی مشترک پروین مرادی و حاج حمید تقوی‌فر. عظیمی افزود: «دوره‌ای طولانی در رسانه و هنر گذرانده‌ام و همه این تجربه‌ها روی نگاه من اثر گذاشته است.»

سمیه عظیمی گفت هر فعالیت رسانه‌ای او، چه مصاحبه با شخصیت‌های سیاسی و فرهنگی، چه کارهای تصویری، بخشی از شخصیت او را تغییر داده و نوشتن را برایش به ضرورتی شخصی تبدیل کرده است.

حضور در تاریخ شفاهی؛ از کلاس درس تا روایت شهدا

بعد از او، فاطمه شایان‌پویا با لحنی آرام اما محکم به سخن پرداخت. او توضیح داد که نویسندگی را از نوجوانی آغاز کرده و نخستین اثرش در سال ۱۳۹۸ منتشر شده است. وی گفت: «انگیزه اصلی‌ام برای ورود به تاریخ شفاهی شهادت استادان و دانشمندان شهید بود. شاگردی آن‌ها برای من افتخار بوده و حس کردم باید روایتشان را ثبت کنم.» او توضیح داد که پس از گذراندن دوره‌های تخصصی، شروع به مصاحبه و نگارش کتاب کرده و نخستین اثر جدی‌اش درباره استادشهید کاظمی بوده است.

شایان‌پویا افزود که در حوزه‌های مختلفی از جمله روایت هویتی، رمان نوجوان، کتاب‌های اجتماعی، و روایت‌های زنان تاریخ‌ساز فعالیت می‌کند. او از کتاب «پلاسما» درباره جمعیت و هویت و رمان نوجوان «قدم‌های سر به هوا» نیز نام برد.

ادبیات کودک و نوجوان؛ روایتی از نسل فردا

در ادامه سمانه سادات حسینی، مدیر انتشارات مهرک، درباره تجربه‌های خود در حوزه نشر کودک و نوجوان سخن گفت. او که تحصیلاتش در رشته فیزیک بوده اما وارد عرصه نشر شده است، گفت: «باید برای نوجوانان داستان‌هایی گفت که جهان امروز را بفهمند. روایت‌های هویتی، اجتماعی و تاریخی باید با زبان نسل جدید باشد.» او فعالیت‌های نشر را در حوزه تولید کتاب، ویراستاری حرفه‌ای و داوری جشنواره‌های ادبی تشریح کرد.

زن تراز انقلاب؛ الگویی با ابعاد چندگانه

در ادامه نشست، جمع وارد فضای نظری‌تری شد. سمانه مقصودی، نویسنده کتاب «راه سوم»، درباره پژوهش خود پیرامون بیانات رهبر انقلاب درباره زن و خانواده صحبت کرد. او گفت: «هدفم از نوشتن این کتاب، استخراج یک الگوی جامع از زن تراز انقلاب بود.» به گفته او، زن تراز یک زن چندبعدی است که هم در خانواده و هم در جامعه نقش‌آفرین است.

مقصودی بیان کرد که نمونه‌های الهام‌بخشی مانند «بی‌بی جان»، مادر شهید سید حسین علم‌الهدی، وجود دارند؛ زنی که با وجود نداشتن سواد رسمی، در دوران جنگ نقش‌های گسترده‌ای از جمله پشتیبانی، جمع‌آوری زنان اهواز، حمایت از جبهه‌ها و فعالیت‌های فرهنگی داشته است. او افزود: «این زنان ستون‌های پنهان انقلاب‌اند و باید روایت شوند.»

نگاهی به مادران شهدا؛ حافظان بی‌صدا

مقصودی در ادامه با اشاره به نظام ارزش‌گذاری جامعه امروز گفت که بسیاری از الگوهای اصیل به دلیل تغییرات رسانه‌ای از معرض دید جوانان خارج شده و نیاز است مفهوم «زن تراز» بازتعریف شود.

در بخش دیگری از این نشست، سمیه جمالی گفت: «زن تراز فقط زن دانشگاه‌رفته یا شاغل نیست. حتی زن خانه‌دار اگر تحلیل داشته باشد و نسبت به جامعه خود آگاه باشد، می‌تواند الگو باشد.»

تغییرات نسل جدید و چالش روایت‌گری

در بخش دیگری از نشست، سخنرانان درباره تغییر نگاه نسل امروز بحث کردند. برخی گفتند بچه‌های امروز دیگر با الگوهای قدیمی مثل کتاب‌های خاطرات مادران شهدا ارتباط نمی‌گیرند و باید از زبان رسانه‌ای جدید کمک گرفت. مقصودی افزود: «نسل جدید الگوهای جدید می‌خواهد. سبک روایت ما باید تغییر کند.»

سمانه سادات حسینی درباره تأثیر رسانه‌ها گفت: «امروز معیار موفقیت در ذهن نوجوانان پول، شهرت و دنبال‌کننده‌های فضای مجازی است. اگر ما الگوهای درست را معرفی نکنیم، فضای مجازی به‌تنهایی ذهن آن‌ها را می‌سازد.»

روایت‌هایی از زنان قدرتمند در متن جامعه

در بخش دیگری از نشست، مریم مطهری راد، نویسنده و پژوهشگر، درباره شخصیت‌های زن در رمان «سفر به آتش» گفت: «زنانی هستند که شاید ظاهر ساده‌ای داشته باشند اما در بزنگاه‌های زندگی، تصمیم‌های بزرگ می‌گیرند.» او تأکید کرد که تربیت امروز باید بر اساس دانش، تجربه و موقعیت‌شناسی باشد، نه صرفاً الگوهای تکراری.

نقش همسران اسرا و مادران شهدا

در ادامه نشست، قلعه‌قوند، که سال‌ها در حوزه اسارت و آزادگان فعالیت کرده است، گفت: «همسران اسرا و خانواده‌های شهدا نقش عظیمی در فرهنگ ما دارند. سال‌ها صبر کردند و پشت جبهه ایستادند و این فرهنگ انتظار باید روایت شود.» او افزود که بخش مهمی از تاریخ اسارت هنوز نوشته نشده است.

الگوی جوان امروز؛ قهرمانِ زندگی خودش

الهه آخرتی نویسنده، ضمن اشاره به ضرورت پرداختن به همسران، مادران ودختران شهدا به عنوان شخصیتی مستقل تأکید کرد که نسل جوان امروز الگوی منفعل را نمی‌پسندد، می‌گوید آنچه اکنون به نوجوان ارائه می‌شود، تصویری از کسی است که در حاشیه زندگی دیگران قرار دارد، نه فردی کنشگر و صاحب‌اختیار. او معتقد است جوان امروز دنبال الگویی است که نقش اول زندگی خودش باشد، اما الگوهای رسمی غالباً چنین تصویری ارائه نمی‌دهند.
«بچه‌ها آنی می‌شوند که ما هستیم»

آخرتی با اشاره به یک باور قدیمی و درست می‌گوید: «بچه‌های ما آنی نمی‌شوند که ما می‌خواهیم؛ آنی می‌شوند که ما هستیم.» او صریحاً از خود نیز مثال می‌زند و می‌پرسد: «اگر شبِ تهدید جنک 12روزه، اولین نفر ساکم را ببندم، بچه‌ام چه می‌بیند؟ مادری که ایستاده یا کسی که آماده رفتن است؟»

به باور او، کودک امروز باید در عمل ببیند که مادرش به باورهایش پایبند است؛ همان باوری که «فردوسی گفت: چو ایران نباشد تن من مباد». اگر این ایستادگی در عمل دیده نشود، نوجوان نیز نمی‌تواند الگوی درستی را جذب کند.

زنِ تراز؛ عادی اما استوار

آخرتی با نقد برداشت‌های کلیشه‌ای از «زن تراز» تأکید می‌کند که این مفهوم الزاماً ناظر بر ویژگی‌های خاص یا خارق‌العاده نیست. از نظر او، زن تراز کسی است که در شرایط دشوار، زندگی عادی خود را حفظ می‌کند و همین ثبات رفتار به‌الگویی کارآمد برای نسل نوجوان تبدیل می‌شود. او نمونه زنانی را یادآور می‌شود که در اوج بحران‌های منطقه‌ای، با حفظ آرامش و تداوم فعالیت‌های روزمره، به فرزندان خود پایداری را می‌آموزند.

او تأکید دارد که نسل نوجوان وقتی این ایستادگی عادی را می‌بیند، یاد می‌گیرد چگونه در برابر فشارها بایستد.

جمع‌بندی نشست؛ ضرورت یک جریان فعال زنانه

نشست پس از چند ساعت به پایان رسید. جمع‌بندی سخنرانان این بود که ادبیات، پژوهش، رسانه و روایت‌گری، هرکدام بخشی از یک پازل بزرگ‌تر هستند: ساختن تصویری واقعی، معاصر و قابل‌باور از زن ایرانی در تراز انقلاب اسلامی.

در پایان تأکید شد که باید یک جریان فعال از نویسندگان دغدغه‌مند شکل گیرد تا روایت زنان و ارزش‌های انقلاب در فضای رسانه‌ای امروز گم نشود.

انتهای پیام/