چگونه امام موسی؛ امثال چمران را تربیت کرد

امام موسی صدر در زمره رهبران اسلامی است که  کار اجتماعی را بر همه‌چیز مقدم می‌شمارد؛ حتی بر تبلیغ دینی. این نوآوری بسیار مهمی در جهان دینی ماست. امام‎ موسی صدر در عمل در حوره مرجعیت به الگوی  مرجعیت اجتماعی باور داشت.از همین رو می‎گوید: «فعالیت‎های دینی من با هدف ارتقای زندگی اجتماعی مردم به‎طور عام و فرهنگ دینی مسلمین به‎طور خاص صورت می‎پذیرد و تا وقتی زندگی اجتماعی مردم در این سطح است، وضع دینی آنان را نمی‎توان ارتقا داد »

شاید این نگاه اوست که سارا شریعتی دختر دکتر علی شریعتی را بر این باور رسانده که نگاه او به دین  و جامعه دینی بر پایه مرجعیت اجتماعی بنا شده است. به‌همین دلیل است که وقتی از امام ‎‎موسی ‎صدر نام می‎بریم، بی‌درنگ مؤسسات امام موسی ‎‎‎صدر در اذهان تداعی می‎شود.

 به باور سارا شریعتی؛ شخصیت امام‎ موسی ‎صدر بیش از اینکه با یک نظریه پیوند خورده باشد، با یک عمل و یک الگوی عملی پیوند می‎خورد و این مهم است؛ به این دلیل که در نگاه ایشان، ایمان بدون التزام عملی هیچ معنایی ندارد. به‌همین سبب است که می‎توان ایشان را الگوی مرجعیت اجتماعی نامید. این مرجعیت اجتماعی سه شاخص دارد. در واقع می‌شود سه شاخص را‎ در این مرجعیت اجتماعی صورت‎بندی کرد.

سارا شریعتی  که به تاسی از پدر اهل فکر است «گشایش»،«تساهل» و«تقریب» را سه شاخصه این نوع مرجعیت می داند و می گوید: به نظر بنده، تساهل و تقریب، مشی عملی امام ‎موسی‎ صدر است. ما می‎توانیم این تساهل و تقریب را در رفتارهای نامعمول و نامتعارف ایشان ببینیم. چرا می‎گویم نامعمول و نامتعارف؟ زیرا با آن معیاری که در سنت مذهبی خودمان می‎شناسیم، متفاوت است. برای نمونه، امروزه می‌بینیم طلبه‎ای به دانشگاه می‎رود. این پدیده در دنیای امروز طبیعی است؛ ولی در آن دوره بسیار نامتعارف بوده است که طلبه‌ای به دانشگاه برود و درس اقتصاد بخواند؛ یعنی علمی غیردینی بخواند؛ حتی زبان خارجی بیاموزد که این هم تأییدشده نبود یا به کشورهای غربی برود و با غیرمسلمان‌ها مراوده داشته باشد یا در کلیسا سخنرانی کند یا در مکان مذهبی متعلق به مسلمانان، غیرمسلمانان را دعوت به اسلام ‎کند. این‎ها همه رفتارهای نامعمول و نامتعارف بود؛ نه‎تنها در آن دوره، حتی در همین دورۀ ما نیز نامتعارف است.

او در همایش نیم قرن تکاپوی تکریم رباب صدر شاخص سوم را «گشایش» دانسته  و گفته است:" سومین شاخص گشایش است؛ گشایش به‎سمت مردم. امام ‌موسی صدر معتقد است امروز وقت آن است که مراجع و علما خودشان به‎سمت مردم بروند. نباید بنشینند تا مردم به سراغ آن‎ها بیایند. این جملۀ غریبی است، این حرکت غریبی است. منظور از مردم در کلام ایشان، همۀ اقشار اجتماعی است؛ از برقراری رابطه با کودکان گرفته تا تشکیل کلاس‎ برای جوانان و همچنین دعوت از زنان برای مشارکت در الگوی مرجعیت اجتماعی شان."

امام صدر برای تقویت سرمایه‌های انسانی نهادهای متعددی را ایجاد کرده است. برخی از این نهادها محلی، برخی دیگر منطقه‌ای و تعدادی نیز همگانی هستند. همچنین تعدادی از این نهادها آموزشی هستند؛ تعدادی نقش حمایت کننده را دارند و بخش مهمی نیز وظایف دفاعی به دوششان گذاشته شده است.

البته سال‌ها پیش از امام موسی صدر، در شهر صور لبنان «جمعیت البر و الاحسان» تاسیس شد، اما این نهاد به مرور شکوفایی و کارآیی خود را از دست داد. امام صدر پس از مهاجرت به لبنان این سازمان را احیا کرد. او در ادامه مشاهده کرد که  پدیده زشت تکدی‌گری در صور بسیار رواج دارد. بنابریان در «جمعیت البر و الاحسان»متکدیان را شناسایی کرده و با یک برنامه‌‌ریزی منسجم به کمک آنها شتافت. این کار انعکاس بسیاری در لبنان داشت و... شاید همین اقدامات و باور امام موسی صدر به مرجعیت اجتماعی بوده که باعث شده شهید مصطفی چمران در بخشی از وصیت نامه خود خطاب به این رهبر دینی بگوید: وصيت می كنم به كسی كه او را بيش از حد دوست مي‌دارم! به معبود من! به معشوق من! به امام موسی صدر! كسی كه او را مظهر علی مي‌دانم! او را وارث حسين مي‌خوانم! كسی كه رمز طايفه شيعه، و افتخار آن، و نماينده هزار و چهار صد سال درد، غم، حرمان، مبارزه، سرسختی، حق طلبی و بالأخره شهادت است! آری به امام موسی وصيت مي‌كنم …

برای مرگ آماده شده‌ام و اين امری است طبيعی كه مدتهاست با آن آشنا شده‌ام.

تدوین: مهناز باقری