بررسی ساختاری نماد در ادبیات عاشورایی

چکیده: سوگینه(تراژدی) شهادت امام حسین(ع) و یارانش در محرم سال 61 هجری صورت پذیرفت. نپذیرفتن بیعت با یزید، بهانه‌ای شد تا مخالفان اهل‌بیت، این کار شنیع را انجام دهند. این واقعة تلخ، در بدو امر، موجی از اندوه را در شهرهای مهمی چون مکه، مدینه و کوفه به‌وجود آورد که به تدریج دامنة آن وسیع و تمام کشورهای اسلامی را در برگرفت؛ به‌طوری­که زنده نگاه­داشتن این تراژدی وارد فرهنگ مسلمانان و به­ویژه شیعیان گردید. شیعیان سراسر جهان در طول تاریخ برای حفظ و زنده نگاه­داشتن این واقعة حزین، در عزاداری خود از نمادهایی استفاده کردند که با گذشت زمان در قالب آئین­های ویژه در محرم و صفر برگزار می‌گردد. تنوّع و فراوانی این نمادها، گویای تأثیر عمیقی است که فاجعة عاشورا در فرهنگ شیعیان از خود به‌جای گذارده است. این نمادها در فرهنگ­ های مختلف کشورهای اسلامی، اسامی متفاوتی دارند. علل و چگونگی به­کارگیری نمادهای عزاداری در کشورهای مختلف اسلامی، به­ ویژه آسیب‌شناسی این نمادها از حیث تأثیر منفی که بر اصل هدف امام حسین(ع) از قیام خود گذاشته است، موضوع اصلی این مقاله است. در این نوشتار به جایگاه نمادین عناصر مادّی و غیرمادّی این نهضت معنوی اشاره می‌شود. بنیاد مقاله بر پایه پژوهش توصیفی-کتابخانه‌ای استوار است. ضمن معرفی نمادهای عاشورایی، به آفت‌هایی که سبب وهن و یا انحراف سوگواره‌های مذهبی می‌گردد، نیز اشاره می‌شود و در پایان و در قالب نتیجه‌گیری، پیش‌نهادهایی ارایه می­گردد.

کلیدواژه ها: ادبیّات عاشورایی؛ امام حسین(ع)؛ عزاداری؛ نماد؛ شعر مقاومت