شهدای پس از هجرت؛ «غزوه بدر» و شهدای بدریون

به این ترتیب رسول بزرگوار اسلام (ص) 10 سال پایانی عمر پربرکت خود را در مدینه مستقر شدند و با تدابیر الهی خود را از بروز هر گونه مانعی جلوگیری نموده و در جهت گسترش اسلام سعی و تلاش وافر نشان دادند.

همه جنگ های زمان آن حضرت پس از هجرت به مدینه رخ داد.

غزوه بدر: نخستین رویارویی جدی

قبیله قریش در مکه ساکن و یک کاروان بزرگ تجاری داشت که برای تجارت به سرزمین های اطراف سفر می کرد. این کاروان در بازگشت از یکی از سفرهای خود، از شام به سوی مکه در حرکت بود. ریاست کاروان را ابوسفیان بن حرب بر عهده داشت و چهل نفر از جمله عمر و بن عاص و مخرمه بن نوفل او را همراهی می کردند. حضرت محمد (ص)هنگامی که از حرکت این کاروان اطلاع یافت، سیصد و سیزده نفر از مردان مدینه را بسیج و به سوی قریش حرکت کرد. از این تعداد، هشتاد و دونفر از مهاجران و دویست و سی و یک نفر از انصار (شصت و یک نفر از اوس و صد و هفتاد نفر از خزرج) بودند. رسول خدا (ص) پیش از حرکت، ابولبابه را به عنوان فرماندار و بن ام مکتوم را امام جماعت مدینه برگزید. از آن سو، ابوسفیان نیز که از حمله مسلمانان اطلاع یافته بود، ضمضم بن عمرو را به سوی قریش فرستاد و خود، کاروان را از بی راهه به سوی مکه حرکت داد.

پیامبر خدا (ص) سپاه مسلمانان را، که پرچمدار آن، حضرت امیرمومنان علی (ع) بود، از راه مدینه به روحاء، . و از آنجا به سمت چاه های بدر هدایت کرد. هنگامی که به این منطقه رسیدند، خطاب به سپاهان خود فرمود: «این مکه است که با اموال و ذخایر خود به شما رو کرده است.»

افراد قبیله قریش نیز با آگاهی از حمله مسلمانان به سوی بدر حرکت کردند. به این ترتیب، دو سپاه اسلام و کفر، روز جمعه هفدهم رمضان سال دوم هجری- هجده ماه پس از ورود پیامبر اکرم (ص) به مدینه – رو در روی یکدیگر قرار گرفتند. نتیجه این جنگ، شکست سپاه حدود هزار نفری قریش با هفتاد کشته و هفتاد اسیر بود. رسول خدا (ص) بیشتر اسرا را با گرفتن فدیه آزاد کرد. ایشان فدیه هر اسیر مشرک را بین یک تا چهار هزار سکه نقره تعیین کرد و کسانی را که چیزی نداشتند نیز بدون دریافت فدیه بخشید.

شهدای غزوه بدر

1- ابوقیس هلال، فرزند مُعلی

او از طایفه بنی حبیب بن عبدحارثه و برادر رافع بن معلّی بود که هر دو در جنگ بدر به شهادت رسیدند. از این طایفه نیز، جز فرزندان هلال، نسلی باقی نماند.

2- ائسه

انسه اهل منطقه سِرات و فردی بسیار مودب بود. او که غلام حضرت محمد (ص) بود، با اختیار و علاقه در جنگ بدر شرکت کرد.

3- حارثه، فرزند سُراقه

از طایفه بنی نجار، بنابر قولی او اولین شهید از انصار بود.

4- رافع، فرزند معلی

رافع از انصار و عضو طایفه بنی حبیب بن حارثه خزرجی بود. رسول خدا (ص) بین او و صفوان بن بیضاء پیمان برادری بست. هر دوی آنها در جنگ بدر حاضر شدند و به شهادت رسیدند. قاتل رافع، عکرمه بن ابی جهل بود. نام هلال بن معلی، برادر رافع را نیز جزو شهدای بدر نقل کرده اند، از نقل نسلی باقی نماند.

5- سعد، فرزند خیثمه

از طایفه بنی عمر و بن عوف بود.پدرش در جنگ اُحد به شهادت رسید.

6- عاقل، فرزند ابی بکیر

هم پیمان بنی عدیّ بن کعب بود و در اصل از قبیله بنی سعد بن بکر بود و در زمان شهادت 34 سال داشت.

7- عبدالله، فرزند سعید

نام اصلی او حَکم و از طایفه بنی امیه بود. وی با مسلمانان از مکه به مدینه مهاجرت کرد و نزد رسول خدا (ص) رفت. حضرت از او پرسید: نام تو چیست؟ و پاسخ شنید: حَکم، پیامبر (ص) فرمود: از این پس نام تو عبدالله است. عبدالله از جمله کسانی بود که در زمان جاهلیت، خواندن و نوشتن می دانست و نیز خطی نیکو داشت. حضرت محمد (ص) به وی فرمان داد که خواندن و نوشتن را به مسلمانان مدینه آموزش دهد.

عبدالله در جنگ بدر با جاهلان طایفه خود و کفار قریش جنگید و به فیض شهادت نائل شد.

8- عبیده، فرزند حارث

از طایفه مطلب بود و در منطقه صفراء به شهادت رسید و همان جا به خاک سپرده شد.

9- عُمیر، فرزند ابی وقاص

از طایفه بنی زهره و شانزده سال داشت و با  اصرار اجازه شرکت در جنگ را یافت.

10- عُمیر، فرزند حُمام

از طایفه بنی حرام بن کعب بن غنم، گفته شده که وی نخستین شهید از انصار بوده است.

11- عُمیر، فرزند عبد عمرو

او هم پیمان بنی زهره بن خزاعه بود و از جمله کسانی که به خلافت امیر مومنان  علی (ع)  بعد از رسول خدا (ص) اعتقاد داشت و حدیث غدیر را شاهد برای این امر آورد. فرزند عمیر نیز از یاران آن حضرت بود.

12- عوف، فرزند حارث

عوف از طایفه بنی مالک و جزو گروه شش نفری از اولین ایمان آورندگان به اسلام بود. او به همراه برادرانش، مُعاذ و معوَذ، در جنگ بدر شرکت کرد. در لحظات اولیه جنگ، عوف و معوّذ ابوجهل را به زمین زدند و با او درگیر شدند. در این درگیری هر دو آنها به شهادت رسیدند و عبدالله بن مسعود نیز ابوجهل را به هلاکت رساند. در کتب تاریخ برای عوف فرزندانی ذکر شده است.

13- مبشر، فرزند عبدالمنذر

از طایفه بنی عمر و بن عوف بود و همراه برادرش در ابولبابه شهید شد.

14- معوذ، فرزند حارث

معوذ در عقبه دوم نیز حضور داشت. از او دو فرزند دختر به جای ماند. در نقل ها آمده است که معوذ در جنگ بدر جلوی رسول خدا (ص) می جنگید و هنگامی که مورد اصابت تیر دشمن قرار گرفت، از جنگیدن باز نماند تا به شهادت رسید. او برادر عوف بن حارث، از شهدای بدر است.

15- مِهجَع، فرزند صالح

از طایفه غلام بنی عدی بن کعب بود و اهل یمن. او اولین شهید بدر بود. هنگام صف آرایی دو سپاه، با تیر دشمن به شهادت رسید.

16- یزید فرزند فَسحُم

منبع: شهدای عصر پیامبر (ص)/ابوالفضل بنایی کاشی/ به سفارش دفتر مطالعات و تحقیقات معاونت پژوهش و ارتباطات فرهنگی بنیاد شهید وامور ایثارگران/1389