استاد مطهري به روايت اسناد ساواك

در ضمن اسناد و نوشته‏ها و گزارش‏های بسیاری از مأموران ساواک، آن‏جا که از ضرورت آشنایی با شخصیت و افکار و اندیشه‏های استاد مطهری صحبت شده، از ایشان با این عبارات یاد می‏شود: «برابر سوابق موجود، نام‏برده بالا [استاد مطهری] یکی از روحانیون افراطی... می‏باشد که در جریان پانزده خرداد 42، به اتهام اقدام علیه امنیت کشور دستگیر و به مدت چهل روز بازداشت بوده است. یاد شده فوق، از آن پس همواره درصدد بوده که در فرصت‏های مقتضی، اقداماتی بر علیه امنیت کشور دنبال نماید. مشارالیه از سال 42 تاکنون، متناوباً در جلسات مذهبیِ مختلف در تهران و شهرستان‏ها، مطالب تحریک‏آمیز، گمراه کننده و اهانت آمیزی را در لفاف مسایل مذهبی و تاریخ اسلام بیان کرده و می‏نماید. از جمله اقدامات مشارالیه آن است که در سال 49، فعالیت دامنه داری را آغاز نمود تا ضمن افتتاح یک حساب بانکی و به دنبال تبلیغات مفصل در بالای منبر، از بین عناصر متعصب مذهبی، وجوهی را جهت کمک به فلسطینی‏ها جمع‏آوری کند».


پس از جریانات پانزدهم خرداد و به زندان افتادن استاد مطهری و آزادی ایشان، آن شهید نه تنها در ادامه دادن راه مبارزه کوتاه نمی‏آید، بلکه مصمم‏تر از همیشه، این راه را پی می‏گیرد. ایشان می‏کوشد ضمن آشناسازی مردم به وظایف دینی و اجتماعی‏شان، از به فراموشی سپرده شدن رهبران در بند نهضت، به ویژه امام خمینی رحمه‏الله جلوگیری به عمل آورد. شهید مطهری در بهمن ماه سال 1342، در مسجد هدایت در این باره می‏گوید: «باید از امر به معروف و نهی از منکر کوتاهی ننماییم. باید از برادران دینی خود بخواهیم و به ایشان بگوییم که چه باید بکنند تا این که بتوانند از حقوق خود دفاع نمایند.... ما مسلمانان، باید رهبران واقعی خود را بشناسیم و بدانیم که چه شخصی در راه سربلندی اسلام و قرآن کوشش می‏نماید و باید کسانی که فرمان خدای بزرگ را کفر می‏دانند و برای آمال دنیوی خود قرآن و دین اسلام رالگدمال می‏کنند، از بین خود طرد نماییم. اکنون نیز وقت باقی و کار از کار نگذشته. همه یک دل و یک زبان می‏توانیم نیّات اسلام را برآورده سازیم و همه برای خلاصی رهبران بزرگ اسلام کوشش نماییم».


شهید مطهری، از اندیشمندانی بود که در کنار مبارزه با دشمن، از روشنگری و آموزش مردم و آشناسازی آن‏هابا معارف اسلامی و هدایت اخلاقی مردم غافل نمی‏شد. به شهادت اسناد، اغلب سخنرانی‏های ایشان، به یکی از این دو یا هر دو مقوله می‏پرداخت.

به عنوان نمونه، در یکی از اسناد ساواک آمده است: «آقای مرتضی مطهری، استاد دانشگاه، تحت عنوان انسانیت در مکتب علی، صحبت و در موارد آزاد ساختن خود از قید و بند نفس صحبت کرده و می‏گفت: استعمارگران غربی می‏کوشند تا ما را در قید و بند اسارت نفس خود نگه داشته و حس آزادی خواهی و آزادی‏طلبی را از ما سلب کنند. او پس از گفتن مطالبی، دانشجویان را به پاکی و دین‏داری دعوت نمود».

در یک مورد دیگر در گزارش ساواک آمده است: «مرتضی مطهری، در حسینیه (ارشاد )حاضر شد و درباره ی اتحاد و یگانگی مسلمانان صحبت نمود و در پایان، اظهار داشت رؤسای جمهوری اسبق آمریکا، سعی داشتند بین کشورهای اسلامی اختلاف اندازند و گفته بودند مسلمانان باید روی ملیّت تکیه کنند، نه روی ایمان. همین موضوع ضربه بزرگی به اسلام و اسلامیان وارد کرد».


در گزارشی از ساواک، پس از اشاره به فعالیت‏های مختلف استاد مطهری، به عنوان پیشنهاد و نتیجه ی بررسی‏های فراوان آمده است: «نتیجه ی حاصله از تجزیه و تحلیل اقدامات شیخ مرتضی مطهری، حاکی از آن است که یاد شده، از سال 42 تاکنون، همواره درصدد آن بوده که به انحای مختلف و با زیرکی خاص، به اقدامات روحانیون افراطی در مخالفت با رژیم دامن زده و ضمن سخنرانی‏های خلاف و از طریق فعالیت‏های جنبی، از جمله تألیف کتاب، عناصر متعصب مذهبی را نسبت به رژیم و انقلاب سفید، هرچه بیش‏تر بدبین نموده، و آنان را به سوی فعالیت‏های ضدامنیتی سوق دهد. پس از جلوگیری از تشکیل جلسات حسینیه ارشاد که قریب به اتفاق شرکت کنندگان آن دانشجویان دانشگاه‏ها و مدارس عالی بودند، مشار الیه تصمیم گرفته که به سم‏پاشی‏های خود در بالای منبر ادامه دهد و به این ترتیب، اگر این امکان را نداشت که دانشجویان را به حسینیه ی ارشاد بکشد، خود به دیدن آن‏ها رفت و از آن پس، با برنامه‏ای پی‏گیر، در جلساتی که در مساجد و نمازخانه‏های دانشگاه‏ها و مدارس عالی برقرار می‏گردید، جهت دانشجویان این مراکز سخنرانی کرده است تا بتواند اقدامات سوء خود را دنبال نماید».


از آن‏جا که رژیم شاه وابسته به سردمداران سرمایه‏داری و استعمارگران بود، از سخنرانی‏های روشنگرانه استاد مطهری در افشای ماهیت و نقشه‏های استعمارگران و ترفندهای مختلف آن‏ها، بسیار نگران و بیم‏ناک می‏شد. این نگرانی، در بسیاری از گزارش‏های ساواک مشهود است. در سندی، از سخنرانی استاد مطهری در مسجد هدایت گزارشی تهیه شده و این موضوع به روشنی در آن به چشم می‏خورد: «شیخ مرتضی مطهری بالای منبر رفت و درباره ی توبه و ایمان به خدا صحبت کرد و گفت که باید از ایمان مثل جواهر مواظبت نمود. اگر غرب صنعت و پول دارد، کشور ما هم معنویات دارد. شما جوان‏ها فکر می‏کنید خارجیان فقط در فکر بردن نفت و ذخایر زیرزمینی ما هستند، اما آن‏ها با معنویت شما نیز سر و کار دارند. وقتی که ملتی ایمان نداشته باشد، غالب شدن بر آن ملت آسان است و سپس درباره ی علت شکست اسپانیای مسلمان که بر اثر عیاشی ملت اسپانیا در زمان قدیم به وقوع پیوست، صحبت کرد».