با یاد علی به پهنه روی آوردیم/ یادداشت

به گزارش خبرنگار نوید شاهد  یاد و نام و نشانِ حضرت مولی‌الموحدین امیرالمؤمنین امام علی بن ابی‌طالب^(ع) در جریان ایام دفاع مقدس از وِرد زبان‌ها تا رمز عملیات‌ها، نام عملیات‌ها و نقش سربندها، تابلونوشته‌ها، منظومه‌ها و... به‌طور فراگیر در همه مظاهر اندیشه و فرهنگ جبهه، جایی ویژه دارد. «مهدیه فرازفر» از پژوهشگران حوزه ادبیات دفاع مقدس، در این یادداشت به نقش و اثر یاد امیرالمومنین (ع) در فرهنگ و ادب دفاع مقدس پرداخته است.

نقش و اثر یاد امیرالمؤمنین^(ع) در فرهنگ و ادب دفاع مقدس

یاد و نام و نشانِ حضرت مولی‌الموحدین امیرالمؤمنین امام علی بن ابی‌طالب^(ع) در جریان ایام دفاع مقدس از وِرد زبان‌ها تا رمز عملیات‌ها، نام عملیات‌ها و نقش سربندها، تابلونوشته‌ها، منظومه‌ها و... به‌طور فراگیر در همه مظاهر اندیشه و فرهنگ جبهه، جایی ویژه دارد. شاید بررسی این موضوع در آثار بازمانده از جبهه بتواند در حد یک رسالة پر و پیمان، چیرگی فرهنگ علوی و انگیزانندگی و حرکت‌آفرینی علی‌وار مندرج در ذهن و ضمیر رزمندگان اسلام را آشکارا نشان دهد و بعد وسیعی از گستره فرهنگ دینی در دوران مقاومت هشت ساله را عیان کند. بخش قابل اعتنایی از این عرصه را می‌توان در مکتوبات جنگ، خاصه شعر دفاع مقدس و وصیت‌نامه شهدا جست‌وجو کرد.

سواران سحر

عملیات بیت‌المقدس(یازدهم اردیبهشت تا سوم خرداد 1361) با رمز «یا علی بن ‌ابی طالب» به منظور آزادسازی خرمشهر انجام شد. در این عملیات، نیروهای ایران توانستند به پیروزی بزرگی دست یابند. در فتح خرمشهر و پیروزی رزمندگان اسلام بر نیروهای حزب بعث، شاعران و سرایندگان با سرودن اشعار، تأسی به سیره حضرت علی^(ع)، رشادت و شجاعت سرداران و رزمندگان و حماسه‌سازان دفاع هشت ساله را به زبان وصف ستودند و آن‌ها را در جنگ و جهاد تحسین کردند.

احمد عزیزی یکی از این شاعران است که در کتاب «شرجی آواز»، امام خمینی^(ره) را قهرمان و جوانمرد روزگار و حیدر خیبرشکن این زمانه می‌شمارد: «ای به اوج لافتی شهپر زده/ حیدر این دوره خیبر زده» و ایشان را آیینه‌دار دین محمد^(ص) می‌داند: «ای به نور مصطفی آیینه‌دار/ ای نخستین حیدر بی‌ذوالفقار»

شادروان غلامرضا رحمدل در رثای امام^(ره)، ایشان را چون شمشیر ظلم ستیز علی^(ع) می‌داند که در نیام مرقد مطهرش از دیدگان پنهان شده است: «ای پیر، ای تبلور تاریخ، ای امام/ ای صخره از صلابت قد قامت تو رام/ ای از تو وامدار، کران تا کران نور/ ای تیغ شب شکار علی در نیام گور...».(گزیده ادبیات معاصر، ج47، ص 57)

از دیگر وجوه تجلی سیمای علی^(ع) در انقلاب اسلامی و هشت سال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، شجاعت، استقامت و صلابتی است که نیروهای رزمنده و فرزندان ایران در دفاع هشت ساله با تأسی به منش و روش حضرت علی^(ع) داشتند و دل و جان در راه دین باختند. حمید سبزواری در اشعارش، نام علی^(ع) را رمز عملیات جنگ و موجب تقویت روحی رزمندگان و سبب پیروزی آنان می‌داند: «با نام علی به پهنه روی آوردیم/ بر خصم، شکست، سو به سو آوردیم/ هر چند که قطره قطره خون بخشیدیم/ صهبای ظفر سبو سبو آوردیم».

وی در رباعی دیگری، تربیت رزمندگان ایرانی در مکتب امام علی^(ع) را دلیل ایستادگی رزمندگان در مقابل ظالمان و نبرد با آنان می‌‌داند: «با یاد علی به موج، آتش زده‌ایم/ از نجد، زبانه تا مراکش زده‌ایم/ در مکتب او چو قامت افروخته‌ایم/ سیلی به حرامیان سرکش زده‌ایم».

در نگاه مرحوم نصرالله مردانی، حضرت علی^(ع) اسوه دلیران ایران زمین است. در شعر مشهورش علی^(ع) را قبل از فتح خیبر، فاتح قلعه نفس می‌داند و رزمندگان را به شکست دادن شیطان بزرگ ـ نفس‌اماره ـ با پیروی از شیوه حضرت علی^(ع) می‌خواند و در کتاب «سمند صاعقه» این‌گونه می‌سراید: «جنگ، جنگ است بیا تا صف دشمن شکنیم/ صف این دشمن دیوانة میهن شکنیم/ درِ افسانه‌ای قلعة شیطان بزرگ/ چون علی فاتح خیبر شکن تن شکنیم...» و یا در شعر «سواران سحر» در کتاب «مست برخاستگان»، رزمندگان اسلام را به پیروی از تکبیرگوی فاتح دعوت می‌کند: «با سلاحِ کاری الله‌اکبر می‌روید/ پیروان راستین فاتح خیبر، به پیش...».

مرحوم محمود شاهرخی نیز با اشاره به دعای کمیل رزمندگان در شب‌های جمعه، آنان را هم‌چون علی^(ع)، همراز و هم‌سخن کمیل می‌داند: «اهل وصول را شب آدینه تا به صبح/ همراز با کمیل، علی‌وار بنگرید...».

عاشقان، هم‌چون مولای‌شان

علاوه بر شعر شاعران، نیایش‌ها و تمسک و ارادت رزمندگان دفاع مقدس به اهل بیت^(ع) در یادگارهای آنان مشهود است. شهید دکتر مصطفی چمران در کتاب «علی^(ع) زیباترین سروده هستی» می‌نویسد: «خدایا! آرزو داشتم که... پرده‌های چرکین و سیاه تهمت و حسد و حقد و دروغ و کینه و تزویر را که ستمگران تاریخ بر روی علی کشیده‌اند، پاره کنم و وجود پاک و درخشانش را با افتخار و عشق به تشنگان حقیقت و عدالت بنمایانم و انسانیت را در راه کمال به دور شمع وجودش جمع کنم...».

فرماندهان و رزمندگان دفاع مقدس در زندگی خود به امیرمؤمنان اقتدا داشته‌اند. در خاطره‌ای از همر‌زم شهید امیر سرلشكر جواد فكوری در صفحه‌84 کتاب «چشمی در آسمان» می‌خوانیم: «به خاطر دارم یکی از روزها که برای عرض تبریک پُست جدید و تعویض خانه‌اش به همراه خانواده به منزل ایشان رفته بودیم، پس از صرف شام و گفت‌وگوهای مختلف، یکی از بستگان رو به جواد کرد و گفت: تو دیگر خسته شده‌ای. استعفا بده و به دنبال کار و زندگی برو. به بچه‌هایت بیشتر برس، به تو احتیاج دارند. شب و روز خودت را وقف اداره کرده‌ای که چه؟! هر کس دیگری جای تو بود و در خارج از نیروی هوایی، آن‌قدر که تو فعالیت می‌کنی، کار می‌کرد، سرتاپایش را طلا می‌گرفتند... جواد سرش را بالا گرفت. نگاهی کرد و گفت: من به کسی تأسی کرده‌ام که در عین این که فرق مبارکش را شکافتند، دستور داد از کاسه شیری که برایش آورده‌اند، به ضاربش هم بدهند. اقتدایم به مولا علی^(ع) است و تا عمر دارم این روال زندگی من است. مهم نیست که دیگران چه فکر می‌کنند و چه می‌گویند».

جهان‌بینی الهی و اعتقادات رزمندگان و شهدای هشت سال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در وصیت‌نامه‌های آنان نیز مشهود است. شهدا با عشق به حضرت علی^(ع) و تأسی به امیرمومنان، به فناپذیری دنیا اعتقاد دارند. شهید محسن رنگرز در وصیت‌نامه خود نوشته: «من ارزش‌ها را در غرب دیدم و صورت دیگر آن را در شرق و اکنون اصالت و ارزش‌های واقعی انسانی اسلام را با تمام وجودم احساس می‌کنم و به آن عشق می‌ورزم. چه نیک فرمود حضرت محمد^(ص) که شیعیان علی^(ع) رستگارند و چه زیبا، عاشقان علی^(ع) که هم‌چون مولای‌شان از علاقه مادری به طفل، به مرگ نزدیک‌ترند».

شهید محمدرضا علیزاده رشدی در وصیت‌نامه خود شهادت را ادامه راه ائمه معصومین^(ع) و رسیدن به سعادت اخروی می‌داند: «به خدا قسم برای من هیچ چیز بهتر از شهادت در راه خدا نیست و این آرزوی من است. پیامبر^(ص) برای اسلام زجرها کشید، حضرت علی^(ع) و امام حسین^(ع) و ائمه^(ع) برای اسلام کشته شدند، علما و بزرگان برای اسلام کشته شدند. آیا خون من از خون آنان رنگین‌تر است؟ آیا وجود من نافع‌تر از وجود آنان است؟»

شهید سیداکبر میرمحمدی در وصیت‌نامه خود بر عدالت‌خواهی و ادامه دادن راه علی^(ع) در عدالت گستری تأکید دارد: «خدایا! تو شاهدی که امروز ستمگران، کافران و مشرکان چقدر آشکارا نسبت به بندگان تو ظلم می‌کنند؛ جنایت‌هایی که هر روز صفحه تازه‌تری از تاریخ را سیاه می‌کنند. ما با الهام از قرآن و مکتب پربار اسلام، هرگز نمی‌توانیم شاهد این‌گونه زورگویی‌ها باشیم چرا که شیعه علی^(ع) بودن و نظاره‌گر این ستم‌ها، گناهی بس عظیم است».