ادبیات «ایثار و شهات» نیازمند تحول در معناست/ ناشران به چه کسانی سفارش کتاب بدهند؟
مصطفی رحماندوست شاعر برجسته و مترجم کتابهای کودک و نوجوان، در بررسی کمی و کیفی و معنایی کتابهای کودک حوزه ایثار و شهادت اظهار داشت: تاکنون بنیاد شهید و امور ایثارگران به تنهایی دوهزار عنوان کتاب چاپ کرده است و علاوه برآن، بنیاد حفظ آثار و نشر دفاع مقدس و موسسات و کانون‌های دیگر نیز دست به تالیف و انتشار کتب در حوزه ایثار و شهادت زده‌اند. با داشتن این آمار بسیار بالا، این سوال مطرح میشود که آیا از نظر کیفی این کتاب‌ها تاثیری روی ادبیات ما گذاشته است یا خیر؟!
وی با بیان اینکه تعداد آثار سینمایی، تئاتر دفاع مقدس و کتابهای ایثار و شهادت بسیار چشمگیر است، افزود: این آثار هزینه‌های زیادی را به خود اختصاص می‌دهند اما نوع کتاب‌ها از نظر "کیفیت هنری" سطح بسیار پائینی دارد زیرا اغلب این کتاب‌ها، سفارش نویسندگانی بوده‌اند که کتاب‌هایشان فروش نمی‌رود. درصورتی‌که کیفیت یک اثر بستگی دارد به اینکه اصول هنری و تاثیرگذاری آن ژانری که نویسندگی میشود اعم از شعر، قصه، رمان یا فیلم رعایت شود.
رحماندوست خاطرنشان کرد: معمولا آن دسته از کتابهای حوزه ایثار و شهادت بسیار تاثیرگذار و تکان‌دهنده هستند که خاطرات خود افراد است؛ مثلا خاطرات خود شهید، همسر، برادر، همرزم شهید و غیره که نوعی "تاریخ نگاری شفاهی" محسوب میشود. اینگونه کتاب‌ها، اثرگذار خواهند بود زیرا آنها "از دل برآمده‌اند و بر دل می‌نشینند" و نویسنده‌ای که در زندگی شهید نبوده دخالتی در روایت‌ها ندارد.
این شاعر و نویسنده شاخص کتابهای کودک و نوجوان، با اشاره به اینکه از نظر کیفی، بالای 90 درصد آثار تولید شده کیفی نیستند و تاثیرگذار نخواهند بود، گفت: از نظر معنایی آثار را باید به دو شاخه تقسیم کرد: اول، بخش معنایی که مدیران و افراد خارج از حیطه ادبیات را راضی می‌کند و دوم، بخش معنایی که دلها را می‌لرزاند و ایجاد تاثیر می‌کند. اما "مستقیم‌گویی" همواره یکی از ایرادات کتابهای حوزه ایثار و شهادت است که تعداد نشر را بالا می‌برد و مدیران را راضی می‌کند. درحالی‌که در یک اثر ادبی باید تاثیر غیرمستقیم گذاشت و "دل" را مخاطب قرار داد.
وی تصریح کرد: همانگونه که از نظر "کیفی" کتابهای بسیار کمی داریم، از نظر "معنایی" که بتواند معنای ایثار و شهادت را بطور معناداری بر دل مخاطب موثر کند، نیز تعداد کتابهایمان کم است. اما اتفاق دیگری در حوزه ایثار و شهادت بوجود آمده است و آن اینکه نویسنده‌هایی هستند که خودشان به خودشان سفارش نگارش کتاب داده‌اند؛ مانند آثار محمدرضا بایرامی که خواننده کتابش را زمین نمی‌گذارد.
رحماندوست، ادامه داد: کتابهایی که برای ترجمه به رایزنی‌های فرهنگی می‌رود و خاک می‌خورند بسیار هستند اما کتابی خوب است که ناشر خارجی بدنبال ترجمه آن بیاید. به عقیده من باید جلوی انتشار تعداد زیادی از کتابهای سفارشی نویسی حوزه دفاع مقدس را گرفت و فقط نویسندگانی را حمایت کرد که نوشتن کتاب را به خود سفارش می‌دهند. شاید در سالهای آینده تعداد آثار کیفی و معنایی موثر بر مخاطب زیاد شود.
