شرح مختصري از نحوه بازپس گيري فاو توسط عراق

گردان اطلاعات لشكر41 ثارالله(ع) در گزارش نوبه‌يي مربوط به 1367/1/23 تا 1367/1/27 به احتمال حمله‌ي عراق در منطقه‌ي فاو با هدف پس گرفتن قسمتي از اين منطقه به‌ويژه در محدوده‌ي كارخانه نمك تا نخلستان اشاره مي نمايد. در قسمتي از اين گزارش آمده است: عراق 7 گردان توپ‌خانه وارد منطقه‌ي عمومي فاو و غرب اروند كرده و به تقويت يگان‌هاي مستقر در اين منطقه به‌ويژه در تاريخ 1367/1/24 پرداخته و همچنين فعاليت‌هاي شناسايي خود را در منطقه‌ي خور عبدالله افزايش داده است.(1)

همچنين برادر محرابي معاونت قرارگاه كربلا در گفت ‌و گويي كه يك ماه بعد از حمله‌ي عراق انجام شد، درباره‌ي نحوه تقويت منطقه‌ي فاو توسط ارتش عراق به اين موضوع اشاره مي نمايد كه دشمن در دهه‌ي آخر فروردين سعي مي‌كند با حداقل تحركات در خط مقدم، جا به‌ جايي نيرو در عقبه‌ي منطقه‌ي عملياتي را انجام دهد و با برنامه‌ريزي از پيش تنظيم‌شده اين كار را با ظرافت بسياري انجام مي‌دهد.

محرابي در مورد آخرين تحركات دشمن چنين توضيح مي‌دهد:

«در تاريخ 1367/1/15، پانصد ايفاي دشمن فاو را تخليه مي‌كنند. اين نيرويي بود كه دوباره به سمت غرب رفتند و آهنگ فاو آرام جلو رفت، ولي مرتب گزارش‌هايي مبني بر نقل و انتقالات ده تايي، 15 تايي بود، به اين صورت پيش رفت تا اين كه از 1367/1/24 تا 1367/1/25 سيل عمده قواي عراقي به سمت فاو سرازير شد. دشمن ما را در حد اجراي يك عمليات در اين منطقه نمي‌ديد كه براي مقابله با آن در اين‌جا تجمع نمايد.

طي اين دو روز، نيروهاي دشمن آمدند در محورهاي البحار [نخلستان] و جاده‌ي استراتژيك و از استراتژيك تا كارخانه‌ي نمك مستقر شدند. از بعد از ظهر1367/1/25 تا دم غروب 1367/1/27 هيچ خبري نبود. از غروب روز 1367/1/27 تا صبح روز 1367/1/28 ستون‌كشي وسيعي از دشمن به سمت فاو شروع شد. در طي اين‌ شب، حدود 1500 دستگاه انواع خودرو دشمن وارد منطقه‌ي فاو گرديد.» (2)

در پي افزايش فعاليت‌هاي ارتش عراق در دهه‌ي سوم فرودين‌ماه در جبهه‌هاي جنوبي به‌ويژه منطقه‌ي فاو و انتقال قريب به 4 تيپ زرهي، 10 گردان توپ‌خانه و ده‌ها دستگاه ادوات مهندسي به اين منطقه، نيروهاي پياده‌ي دشمن در شب 1367/1/27 وارد منطقه‌ي فاو شده، پس از تجهيز خود به ماسك و لباس‌هاي ضد شيميايي به كمين‌هاي رزمندگان نزديك مي‌شوند.

ارتش عراق هم‌زمان با حمله به فاو در منطقه‌ي شلمچه تظاهر به حمله كرد و علاوه بر جا به جايي تعداد زيادي خودرو به مدت 20 دقيقه در اين منطقه آتش تهيه‌ي سنگين اجرا نمود. (3)

درنهايت در ساعت 5 بامداد يكشنبه 1367/1/28 هم‌زمان با حمله‌ي شيميايي (سيانور) عليه خط مقدم، توپ‌خانه و عقبه‌ي نيروهاي اسلام حمله‌ي خود را از سه محور جاده‌ي البحار واقع در حاشيه‌ي نخلستان‌هاي رودخانه‌ي اروند تحت فرماندهي لشكر7 با گردان‌هاي آزادسازي فاو، محور دوم، جاده‌ي استراتژيك تحت فرماندهي سپاه هفتم و محور سوم، كارخانه‌ي نمك تحت فرماندهي سپاه گارد رياست‌جمهوري با لشكرهاي حمورابي و لشكر14 پياده آغاز كردند.

هم‌زمان با اين عمليات، شناورهاي دشمن شامل ده‌ها فروند قايق و چند فروند ناوچه از طريق جزيره‌ي بوبيان به اسكله‌ها و مواضع نيروهاي خودي در حاشيه‌ي خور عبدالله (خط لشكر14 امام حسين(ع)) هجوم آوردند و نيروهاي مستقر در آن‌ها پس از پياده شدن در ساحل با حمايت بال‌گردهايي كه عقبه‌هاي خودي را هدف قرار مي‌دادند، به طرف شهر پيشروي كردند. نيروهاي سپاه هفتم و گارد جمهوري از ما بين خط پدافندي لشكر41 ثارالله(ع) و لشكر25 كربلا به پشت اين نيروها نفوذ كرده، در پي آن تانك‌ها و ادوات زرهي نيز وارد عمل شدند.

نيروهاي گارد به سمت راست خط پدافندي لشكرهاي ثارالله(ع) و امام حسين(ع) چرخيدند و نيروهاي سپاه هفتم نيز به سمت خطوط پدافندي در غرب اروندرود هجوم بردند و بدين ترتيب، نيروهاي دشمن در همه‌ي محورها به جز محور جاده‌ي البحار موفق ! به شكستن مقاومت نيروهاي اسلام و تصرف آن‌ها مي‌شوند و دامنه‌ي پيشروي خود را تا 2 كيلومتري شهر فاو ادامه مي‌دهند. بر اساس گزارش شنود خودي، در ظهر روز اول، فرماندهي عراق ضمن اطمينان خاطر به يگان‌هاي عمل‌كننده در مورد ادامه نيافتن بمب‌باران شيميايي منطقه به نيروها اجازه مي‌دهد كه تجهيزات شيميايي را از خود جدا كنند.

پست فرماندهي لشكر 8 نجف اشرف سپاه در فاو

در جلسه‌يي كه همان شب با حضور فرماندهان يگان‌هاي خودي برگزار شد، مقرر گرديد كه ساعت 1 بامداد 1367/1/29 لشكرهاي 8 نجف و 25 كربلا از خط لشكر علي ‌بن ‌ابي‌طالب(ع) گذشته، پاتك كنند، ولي به دليل دير رسيدن نيروهاي لشكر25 كربلا و روشن شدن آسمان، عمليات فوق انجام نشد. صبح روز 1367/1/29 نيروهاي دشمن تك خود را جهت تصرف اراضي و مواضع باقي‌مانده از منطقه‌ي عمومي فاو ادامه دادند و با فشاري كه از شب قبل به لشكر علي ‌بن ‌ابي‌طالب(ع) و تيپ44 قمر بني‌هاشم(ع) وارد آورده بودند، توانستند علاوه بر شكستن اين خط، با حمايت آتش توپ‌خانه و پشتيباني هوايي، حركت خود را به طرف عمق ادامه دهند.

در ساعت 9 صبح نيز بر اثر بمب‌باران پل بعثت به وسيله‌ي هواپيماهاي دشمن و از كار افتادن خودروهاي عبوري، تردد وسايل نقليه از روي اين پل قطع شد. صبح همان روز (1367/1/29)، قرار بود نيروهاي خودي يك خط پدافندي در بيمارستان امام سجاد(ع) تشكيل دهند و ضمن جلوگيري از اسارت نيروها، تخليه‌ي منطقه را تسهيل كنند، ولي به دليل نداشتن امكانات و نيروي كافي اين امر ميسر نشد.

بيمارستان صحرايي نيروهاي ايراني در فاو

بدين ترتيب، در ساعت 12:30 ظهر، تصميم به تخليه‌ي فاو گرفته شد. ساعاتي پس از بمب‌باران پل بعثت، نيروهاي خودي موفق به ترميم پل شدند و در پي آن توانستند حدود 500 خودرو را در شرق اروند تخليه كنند. قرارگاه صابرين نيز تخليه و سپس به دست رزمندگان تخريب و منهدم گرديد. پس از آن، نيروهاي خودي در حالي كه بيش‌تر آنان اكثراً مصدوم شيميايي شده بودند، با استفاده از وسايل گوناگون به آن طرف اروند منتقل شدند.

گزارش شد در اين حمله‌ي دشمن بيش از 250 تن از نيروهاي خودي به اسارت درآمدند و بر اساس شواهد موجود و با توجه به اين كه پس از تك شيميايي و هجوم نيروهاي پياده‌ي دشمن به خط اول، اكثر قريب به اتفاق نيروهاي خودي مرحله به مرحله عقب‌نشيني كردند، آمار شهدا زياد نبوده است. همچنين تعداد زيادي خودرو، تانك، توپ، ادوات، دستگاه‌هاي مهندسي، تجهيزات انفرادي و انبارهاي مهمات، آذوقه و پوشاك در منطقه باقي ماند. (4)

1.سند شماره 256554، از گردان اطلاعات 72 ثارالله(ع)، 1367/1/28، صص 8 و 2 ـ 1.

2. سند شماره 679/گ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: سقوط فاو، گزارش راويان قرارگاه خاتم‌الانبيا(ص) و نيروي زميني (مجيد نداف و مهدي انصاري)، اسفند 1367، ص 53.

3. سند شماره 128662 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از فرماندهي محور گردان مستقل صابرين به فرماندهي قرارگاه تاكتيكي كربلا، 1367/1/30، صص 2 ـ 1.

4. سند شماره 438766 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از معاونت اطلاعات نيروي زميني سپاه، 1367/1/29، صص 9 ـ 1.