مضمون بکر «راز درخت کاج»، کشف «معصومه رامهرمزی» است

ب

سعید علامیان، نویسنده و منتقد ادبیات دفاع مقدس در ابتدای این جلسه با بیان این که «راز درخت کاج» از کتاب های شاخص نشر «شاهد» به شمار می رود، گفت: موضوع این کتاب، روایت زندگی شهید زینب کمایی است که در آبادان دیده به دنیا گشود و در سن 14 سالگی (یک فروردین1361) در شاهین شهر اصفهان توسط منافقین به شهادت رسید. نویسنده در روند داستان به این موضوع می پردازد که «زینب» چه مراتبی را پشت سر می گذارد که با شهادت خود سازمانی را به بدنامی و افتضاح می کشاند.

مشاور ارشد مرکز اسناد ایثارگران بنیاد شهید افزود: در این کتاب مادر، خواهران، بردار و دوست شهید راوی قصه هستند و در نگاهی کلی موضوع کتاب بسیار بی نظیر و کم نظیر است. خانم معصومه رامهرمزی سوژه این کتاب را کشف کرده است. ایشان هم سن زینب بوده، زاده آبادان است و مانند قهرمان داستان شرایط روزهای اول جنگ را درک کرده است. علاوه بر آن هنگامی که خواهران زینب خبر شهادت او را می شنوند، در شهر شوش همراه با آنها مشغول به امدادرسانی بوده بنابراین خانواده زینب را می شناخته است.

علامیان در ادامه با اشاره به دو موضوع فرعی دیگر که نویسنده به آن پرداخت است، توضیح داد: موضوع فرعی نخست آن که ریشه های تربیتی زینب که او را به این جایگاه رسانده، مورد توجه نویسنده قرار دارد و از سویی دیگر به موضوع مهاجرین جنگ تحمیلی نیز پرداخته است.

وی اضافه کرد: با آغاز جنگ، خانواده کمایی با اصرار پدر به نزد اقوام خود در شهری دیگر می روند، دوباره به آبادان بازگشته و سپس عازم اصفهان شده و بعد از مدتی ساکن شاهین شهر می شوند. زینب تحت تربیت مادر و محیط مدرسه به جایی می رسد که در دفترچه ای، جدولی با عنوان خودسازی ترسیم می کند. بنابراین علاوه بر خانواده، معلم و مدرسه نیز در تربیت یک شخص موثر است که این موضوع در کتاب دیده می شود.

نویسنده کتاب «دارساوین» گفت: خانم رامهرمزی در این کتاب فقط به کشف سوژه اکتفا نکرده بلکه با شخصیت اصلی داستان زندگی کرده است. روایت های این کتاب عین روایات راویان نیست بلکه نویسنده برداشت های خود از روایت ها را به رشته تحریر درآورده است. این کتاب هم تنه ای به رمان می زند زیرا نثر داستانی دارد و هم خاطره نویسی به حساب می آید. نویسنده کتاب، رزمنده ای است که در مقاومت 34 روزه خرمشهر حضور داشته، امدادگری انجام داده و برادرش «اسماعیل رامهرمزی» به شهادت می رسد. او از جنس زینب کمایی است و می توانسته زینب کمایی دوم باشد.

مشاور ارشد مرکز اسناد ایثارگران بنیاد شهید با بیان این که نویسنده سوژه کتاب را احیا کرده و اگر سراغ این موضوع نمی رفت شاید نویسنده ای دیگر هم به زندگی زینب کمایی نمی پرداخت، اظهار کرد: برخی از نویسندگان دفاع مقدس خودشان در جنگ حضور داشته اند و پس از نگارش کتاب خاطرات خود، خاطرات رزمندگان را نوشته اند.

علامیان با اشاره به یک ضایعه ای که در بین نویسندگان ادبیات پایدار وجود دارد، اظهار کرد: نویسندگان اهل قلم وارد کارهای دیگر می شوند و کمتر به نویسندگی می پردازند. خانم رامهرمزی چند دوره داور بوده و معلم است. به این نویسندگان توصیه می کنم کمتر کار اجرایی انجام دهند و بیشتر قلم در دست بگیرند.

مضمون«راز درخت کاج» بکر است

در ادامه این جلسه علی الله سلیمی، از منتقدان و نویسندگان حوزه دفاع مقدس، در ابتدای سخنان خود به بیان نقاط قوت و ضعف این کتاب پرداخت و توضیح داد: «راز درخت کاج» مضمون بکری دارد و حس برانگیزی اثر قوی است به گونه ای که خواننده به آن دوران رجوع می کند اما نگارش کتاب روی دیگر سکه است. در این قبیل آثار اگر نویسنده نتواند از نظر منطق روایی حس خود را بیان کند، این مساله یک ضعف به حساب می آید. به نظر می رسد نویسنده برای اوج و فرود داستان اطلاعات زیادی ندارد زیرا روایت او به گفته دیگران است.

سلیمی با انتقاد از عنوان فرعی کتاب که با موضوع آن قرابت ندارد، گفت: یک ایرادی که به کتاب وارد است، به عنوان فرعی آن بر می گردد. اگرچه کتاب روایت زندگی شهید زینب کمایی است اما عنوان فرعی آن «خاطرات مادر شهید زینب کمایی» نام دارد بنابراین به اشتباه خواننده گمان می کند قرار است خاطرات مادر شهید را بخواند.

وی افزود: در این کتاب زندگی سه نسل (مادر بزرگ، مادر و زینب کمایی» روایت می شود. مجموع اطلاعات نویسنده شاید 3 یا 4 صفحه باشد اما با گریزی که به زندگی مادر و مادربزرگ شهید می زند، خاستگاه فکری و تربیتی این شهید را پیدا می کند که البته روش هوشمندانه ای است. در این کتاب نقش پدر در حاشیه قرار دارد و گویی در تربیت فرزندان بی اثر است.

نویسنده کتاب «طاهره کردستان» ادامه داد: به طور قطع زینب کمایی در 14 سالگی مفاهیم عقیدتی گسترده ای دارد و کارهای بزرگی انجام داده که منافقان او را ترور می کنند اما به فعالیت های شهید در این کتاب کمتر پرداخته شده است. در کنار این موارد، شکل به کارگیری اطلاعات برای من حس غریبی است به گونه ای که پی نوشت ها متن را آشفته کرده است. در نگاهی کلی شیوه نگارش کتاب دست اندازهایی دارد که باید مورد بازنگری قرار بگیرد.

پس از تحلیلی که علی الله سلیمی از کتاب «راز درخت کاج» ارائه داد، علامیان با تایید برخی از انتقادهای سلیمی به این کتاب گفت: در تیتر فرعی نباید عنوان «خاطرات مادر شهید زینب کمایی» ذکر شود زیرا بعضی روایت ها به نقل از دیگران است. رامهرمزی با شخصیت داستان هم ذات پنداری می کند. با این بخش صحبت های آقای سلیمی هم موافقم که استنادها در این اثر باید قوی تر باشد.

دشواری نویسنده در جمع آوری اطلاعات

در ادامه این جلسه، زهرا شیرکوند، رئیس اداره تالیف و نشر انتشارات شاهد با اشاره به تلاش نویسنده «راز درخت کاج» برای جمع آوری اطلاعات، گفت: حدود 10 سال پیش خانم معصومه رامهرمزی به نشر شاهد آمد و سوژه کتاب را مطرح کرد. در همان زمان هم ایشان با کمبود اطلاعات مواجه بود و بیش از این امکان جمع آوری اطلاعات وجود نداشت. به طور حتم در چاپ بعدی کتاب تغییرات لازم اعمال خواهد شد.

اَدای دین رحیم مخدومی به جوانمردان روستان «گلین»

بخش پایانی این جلسه به رونمایی از سه اثر جدید نشر شاهد اختصاص داشت که در بین این آثار کتاب «گلین، عروس سرخ پوش» نوشته رحیم مخدومی نیز دیده می شد. پیش از رونمایی کتاب، مخدومی به معرفی مختصری از این کتاب پرداخت و بیان کرد: کتاب «گلین، عروس سرخ پوش» درباره جوانمردان روستایی به نام «گلین» است. در اوایل انقلاب، عوامل ضد انقلاب وارد این روستا شده و مردها را مسلح کرده و وادار می کنند در جبهه آنها بجنگند. مردم با غیرت «گلین» این پیشنهاد را نمی پذیرند بنابراین مورد شکنجه های سخت قرار می گیرند. به آنها تهمت می زنند و در قالب کاروان آنها راسوار اتوبوس کرده، در روستاهای دیگر می چرخانند و می گویند که این افراد خائن هستند.

وی اضافه کرد: در این بین برخی افراد ناآگاه نیز به این جوانمردان توهین می کنند. مردان روستای گلین به خاطر آرمان های خود مبارزه کرده و در برابر شکنجه های قرون وسطایی عناصر ضد انقلاب تاب می آورند. در نگارش این کتاب تلاش کرده ام تا رشادت های مردم روستای گلین را به تصویر بکشم.

گفتنی است در پایان این جلسه علاوه بر کتاب «گلین، عروس سرخ پوش» از دو کتاب جدید دیگر نشر «شاهد» با عنوان «گلوله، درخت، پرنده» سروده سُلبی ناز رستمی و «شهدای عصر علوی» تالیف ابوالفضل بنایی کاشی رونمایی شد.