محمد مهدی عاکف یکی از بزرگترین مدافعان وحدت شیعه و سنی بود

دکتر عباس خامه یار؛ نویسنده و  کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه و معاون اسبق بنیاد شهید و امور ایثارگران به مناسبت درگذشت محمد مهدی عاکف عضو برجسته و اسطوره وتاریخ شفاهی اخوان المسلمین یاداشتی منتشر کرد.

به گزارش نوید شاهد در این یادداشت آمده است:

زندانی همه دوره ها، شیخ المجاهدین ِ درون زندانهای کودتا، اسطوره مبارزه، مقاومت و استقامت، شهیدِ زنده، عُمرِ مختار ِمصر، تاریخ بلامنازعِ شفاهی مصر و اخوان، یاور انقلابیون، ضد استعمار و استبداد و ظلم ستیز، اسطوره تبلیغ و جهاد، شاهدی بر همه عصرها و ...
این ها تنها بخشی از عناوینی است که به مناسبتهای گوناگون و در مراحل مختلف زندگانی "محمد مهدی عاکف" رهبر و مرشد سابق جمعیت اخوان المسلمین به وی داده شده است.

محمد مهدی عاکف شب گذشته به عنوان یک زندانی سیاسی به دلیل بیماری سخت در بیمارستان قصر العینی فرانسوی در قاهره درگذشت. وی، همزاد اخوان است. بدین معنی که تولد او در سال ١٩٢٨ در یکی از شهرهای منصوره شمال قاهره، همزمان با سالی است که حسن البنا(بنیانگذار فقید جمعیت اخوان المسلمین)، حرکت تبلیغی خویش را در اسکندریه -دومین شهر معروف مصر- آغاز می کند و کمی بعد رسماً فعالیت جنبش را اعلام می کند. عاکف در سن ١٢ سالگی خود و جنبش اخوان، یعنی در سال ١٩٤٠ از دریچه ورزش با آن آشنا می شود و از همان دوران نوجوانی مرید حسن البنا  شده و با پیوستن به او تحت نظر شیوخ اخوانی تربیت می یابد.
در آغاز دهه پنجاه میلادی و هنگام تحصیلات دانشگاهی اش در دانشکده حقوق، رهبری جنبش ضد استعماری دانشجویان را به عهده می گیرد و گردان های دانشجویی ضد اشغالگران انگلیسی را هم تشکیل می دهد و دلاوری هایش در هدایت مجاهدین در کانال سوئز، زبانزد همگان می شود. آنگاه به عنوان مسئول همایشهای بین الملل "مجمع جهانی جوانان مسلمان" در ریاض تعیین می گردد و سپس هماهنگی اردوهای جوانان اخوان در کشورهای اردن، مالزی، بنگلادش، ترکیه، استرالیا، کنیا، قبرس، آلمان، انگلیس و آمریکا را به عهده می گیرد و تجربیات زیادی را در عرصه بین الملل به دست می آورد. با چنین تجربه ای به عنوان یکی از بنیان گذاران اصلی تشکیلات جهانی اخوان و از فعالان عرصه بین الملل جمعیت ظاهر می شود و بعدها در سمت مدیر مرکز اسلامی مونیخ تعیین می شود. وی در سال ١٩٨٧ به همراه دیگر همفکران اخوانی اش به پارلمان راه می یابد.

عاکف، در سال ۲۰۰۴ به عنوان هفتمین مرشد و رهبری اخوان، یعنی جانشینی مأمون الهضیبی انتخاب می شود.  او نخستین مرشد عام این جماعت بود که پس از پایان دوره مسئولیتش تمایلی به انتخاب مجدد نداشت و جانشین او محمد بدیع در زمان حیات او(سال ۲۰۱۰) انتخاب شد و از این رو عنوان نخستین مرشدِ "سابق" را انحصاری به خود اختصاص داد. این در حالی است که همه رهبران اخوان تا پایان عمر خود مسئولیت جمعیت را به عهده داشته اند. عاکف، گنجینه اسرار اخوان و تاریخ این جمعیت به شمار می رفت. او ۷۶ سال (۱۹۴۰-۱۹۱۶) جنبش و همه رهبران آن را از حسن البنا تا محمود عزت -مرشد موقت فعلی- همراهی کرده و از ١٩٨٧ تا واپسین روزهای حیاتش عضو مکتب ارشاد (بالاترین هیات رهبری اخوان) بوده و با سایر نسل ها، دیدگاه ها و بینش های اخوانی ها تعامل شایسته ای داشته است. گفته می شود که او بنیانگذار دوم اخوان وشجاع ترین شخصیت این جمعیت است.

عاکف را می توان بزرگترین "زندانی سیاسی" جهان دانست که بیش از نیمی از عمرش را در زندان های همه حکمرانان مصر گذرانده و بارها محکوم به اعدام شده است. در دوره های ملک فاروق، عبدالناصر، سادات، مبارک و بالاخره ژنرال سیسی و در سن ٩٠ سالگی و با وجود بیماری سرطان که تمام وجودش را فرا گرفته بود، پشت میله های زندان بود و در زندان نیز جان به جان آفرین تسلیم کرد و محکومیت اولیه ۲۵ ساله اش را نیمه تمام گذاشت!!!
"مرشد" ی عاکف بر اخوان (۲۰۱۰-۲۰۰۴) مصادف با تحولات شگرف در غرب آسیا از جمله حضور نظامی آمریکا در منطقه، بالا گرفتن واگرایی مذهبی، جنگ ٣٣ روزه و... بود. لذا مواضع انقلابی، صریح، شفاف، ضد صهیونی-آمریکایی و نگاه وحدت گرایانه او تاثیر مهمی بر جریان اخوان المسلمین در جهان داشت.

مواضع وحدت گرایانه و تقریبی او میان فرق اسلامی و به ویژه تشیع و تسنن زبانزد همگان و یادآور دیدگاه های بنیان گذاران و رهبران پیشین این جمعیت بود. تا جایی که در مصاحبه ای با روزنامه کویتی النهار گفته بود: "چه مانعی دارد که مذهب شیعه گسترش یابد؟! سازمان کنفرانس کشورهای اسلامی ۵۶ عضو سنّی مذهب دارد، حالا چرا باید از تنها کشور شیعه جهان ترسید؟!". وی همچنین از برنامه هسته ای ایران حمایت کرد.
عاکف در پاسخ به این سوال که «آیا مقالات یوسف ندا(مسئول روابط بین الملل اخوان) خطوط قرمز را زیر پا نگذاشته؟» اظهار داشت: "مطالبی که ایشان درباره شیعه نوشته است همان مطالبی است که ما بر اساس آن تربیت شده ایم. من با او درباره نگاه مثبت به تشیع موافقم".
وی در گفت‌وگو با شبکه الجزیره نیز  اعلام کرد: "شیعه و سنی یک امت واحد هستند؛ زیرا دینشان یکی است و قبله، نماز و حج در میان آنان یکسان است". وی افزود: "پایبندی به هریک از مذاهب سنی و شیعه انسان را به بهشت رهنمون می سازد و مسلمانان باید درک درستی از دین خود داشته باشند و بین کسانی که به یگانگی خداوند و نبوت پیامبر اعظم(ص) اعتقاد دارند فرق نگذارند". عاکف تنش های موجود میان شیعه و سنی در جهان اسلام را ناشی از جهالت و فقر فرهنگی می دانست و بیان می کرد: "شیعه و سنی بیش از هزار سال بدون اختلاف با یکدیگر زندگی کرده اند. علاوه بر این در دهه های گذشته تلاش هایی برای تقریب بین مذاهب اسلامی صورت گرفته که برخی از بزرگان از جمله امام شهید حسن البنا در آن مشارکت کرده اند".

وی در ادامه افزود: ما باید فرزندانمان را بر پایه یک درک درست تربیت کنیم. به گونه ای که به وحدت و همبستگی بینجامد، نه اینکه امت را به تفرقه دچار سازد".
وی عکس العمل مناسب علمای شیعه و سنی در قبال انفجارات تروریستی در عراق را بیانگر عمق وحدت بین شیعه و سنی دانست و ادامه داد: "آمریکایی ها نمی خواهند ما متحد باشیم، اما ما باید به وظیفه دینی خود عمل کنیم و با اعتماد به یاری خداوند برای بیرون راندن اجانب از سرزمین های اسلامی اقدام کنیم".
وی گفت: "کسانی که انفجارهای کربلا را به وجود آوردند خیرخواه امت نیستند، بلکه جنایتکارانی هستند که برای اسلام و ارزشهای انسانی هیچ ارزشی قائل نیستند و آلت دست آمریکایی ها قرار گرفته اند".

▪️شادروان محمد مهدی عاکف در جریان جنگ ۳۳ روزه لبنان با صدایی رسا و در برنامه ای زنده از مهمترین شبکه ماهواره ای عرب اعلام کرد که حاضر است ده ها هزار نیروی نظامی برای حمایت از حزب الله در مقابله با تجاوز رژیم صهیونیستی به لبنان اعزام کند.
وی  ضمن انتقاد شدید از مواضع حاکمان عرب در قبال جنگ صهیونیست ها با حزب الله، خطاب به رزمندگان مقاومت گفت: "شما همه ملت های عرب و مسلمان را سر بلند کردید".
عاکف آن چنان از ایران، شیعه و حزب الله لبنان تعریف و تمجید و دفاع کرد و آن چنان مواضع سازشکارانه سران عرب را مورد نقد قرار داد تا سرانجام پس از حوادث مصر مجدداً دستگیر شد و به زندان افتاد. این مسأله گاهی موجب اختلافات داخلی در اخوان المسلمین هم می شد؛ چرا که رژیم مصر به این بهانه، فشارها را بر اخوان المسلمین بیشتر می کرد. در نهایت در سال ۲۰۱۰ برای کاهش فشارها بر اخوان، از رهبری کنار رفت و یکی از نزدیکان وی به نام محمد بدیع به جای او انتخاب شد. هرچند او خود ضمن اشاره به بروز برخی اختلافات(بین جریان قطبی و اعتدال گرای اخوان)، سن بالایش را دلیل کناره گیری اعلام کرد.

گرچه در دوران حیات او توفیق دیدارش را نداشتم، اما به حکم سردبیری ام بر برنامه مشهور "مع الحدث" شبکه العالم، بارها با وی تماس و مذاکره تلفنی داشتم و او با مواضع شفاف، صریح و انقلابی اش، میهمان این برنامه بود. وی درخواست بنده را  نیز پذیرفت و با ماهنامه شاهد یاران -که مسئولیت آن را بر عهده داشتم- پیرامون جنگ ٣٣ روزه مصاحبه اختصاصی داشت که متن آن را متعاقباً بازنشر خواهم کرد.

روحش شاد و یادش گرامی باد...

عباس خامه‌یار