«فرهنگ اعلام شهدا» مهمترین مرجع پژوهش در سیره و زندگی شهدا
نوید شاهد: سرزمین کهن ایران در کشاقوس تاریخ، همواره شاهد مردان و زنان نامداری بوده که برای حفظ و توسعه آن نه تنها از تمام دارایی که از جان خود هزینه‌ها کردند تا اجازه ندهند اجنبی بر این خاک به آسودگی خیمه بنا کند. نقل آرش و رستم و فریدون، نشانی سمبلیک است از داستان این رشادت‌ها که به کرات و در دوره‌های مختلف تاریخ تکرار شد و تکرار شد تا به مردم پاک‌نهادی رسید که در تاریخ معاصر تا توانسته‌اند شکوه و مجد خلق کرده‌اند.
و چه باشکوه، مردم سخن‌ور و عاشق این خاک، نام این بزرگان را با افتخاری به بلندای همان تاریخ پرابهت و به هر شکل ممکن زنده نگاه داشتند و سینه به سینه برای فرزندان خود گفتند تا به ابدیت جهان، این نام‌ها به یادگار مانند.
امروز نیز فرزندان همان مردمان نیک‌اندیش، بنا به وظیفه‌ای که در طول تاریخ بر عهده آنان گذاشته شده، کمر همت بسته‌اند تا نام گروهی دیگر از نامداران این مرز و بوم کهن را زنده نگاه دارند و در نخستین گام، اثری ارزشمند و فاخر با تمام جامعیت خود به زیور طبع آراسته‌اند به نام «فرهنگ اعلام شهدا»، تا نه تنها قدردانی کوچکی از دلیرمردان و شیرزنان چند دهه اخیر تاریخ کشور به عمل آورده باشند، که نام آنان را در لابه‌لای صفحات تاریخ برجسته ایران زمین بیاورند.
شاید بتوان گفت، قریب 15 سال پیش، ایده تدوین چکیده‌ای مستند از زندگینامه شهدا در بنیاد شهید و امور ایثارگران جنبه اجرا به خود گرفت تا بانک جامع اطلاعاتی در مورد سیره و زندگی این گنجینه‌های تاریخ دفاع مقدس و انقلاب اسلامی ایجاد شود. اولین گام در این وادی که با همت مرکز مطالعات و پژوهش‌ها، اداره کل اسناد و انتشارات و مساعدت اساتید فن همراه شد، تدوین زندگینامه شهدا بود تا در آغاز، پژوهشگران بتوانند به اطلاعات پایه‌ای و مستند شهیدان دسترسی داسته باشند.
در این تلاش، بنای کار بر لزوم رعایت اصول و مبانی پژوهش علمی در مستندسازی بخشی از تاریخ ایران از سال 1342 بدین سو استوار شد و اکنون که بخش مهمی از کار در مرحله نخست و با انتشار کتابهای استان محور «فرهنگ اعلام شهدا» به انجام رسیده، ارج و اهمیت و لزوم انجام آن بیش از هر زمان بر همگان و از جمله متولیان این حرکت تاریخی آشکار شده است.
لطف خداوند بود تا توانستیم در این مجموعه آثار 42 جلدی، زندگینامه شهدا به صورت جامع و مستند، تهیه و در دسترس پژوهشگران و نویسندگان و قاطبه مردم قرار دهیم. در تهیه این اثر، یکی از اصول و مبانی کار، بهره‌گیری از دانسته‌های شاهدان و راویان امین، اسناد دست اول و راستی‌آزمایی شده اطلاعات موجود بود که با سپاس از خداوندگار به بهترین شکل ممکن به سرانجام رسید.
ویژگی دیگر این اثر فاخر، مستند بودن اطلاعات بر مبنای داده‌های موجود در منابع معتبر و بانک‌های داده‌ای مرکز اسناد بنیاد شهید و امور ایثارگران است که به غنای هر چه بیشتر آن کمک شایسته کرده است. بدین ترتیب، «فرهنگ اعلام شهدا» را می‌توان مهمترین مرجع برای کنکاش در بخش مهمی از تاریخ ایران دانست که در آن، عده‌ای به نمایندگی از مردم خود، با ساده‌ترین و در عین حال زیباترین شیوه‌ها، خطر کردند تا نام نامی ایران را از گزند بدخواهان در امان نگاه داشته و نام خود را در زمره نگهبانان جان‌فدای این خاک ثبت کنند.
نکته قابل تأمل آن‌که، این روند با پایمردی بنیاد شهید و امور ایثارگران، به‌زودی در دو مرحله دیگر، با تدوین «فرهنگ اعلام جانبازان» و «فرهنگ اعلام آزادگان» ادامه خواهد یافت و از هم‌اکنون دست یاری به سوی این عزیزان دراز می‌کنیم تا این دو اثر فاخر آتی که زمینه ای «خودنوشت» خواهد داشت به گنجینه تاریخ کشور افزوده شود.
سخن آخر اینکه، امید آن داریم به مدد ارواح طیبه شهدا و با همت فرهیختگان و اصحاب قلم، «فرهنگ اعلام شهدا» مبنای خلق آثار ارزنده و اثرگذار پیرامون سیره و زندگی شهیدان قرار گیرد و بتواند بخشی از حق عظیم شهدا بر گردن ما را ادا کند و نیز امیدواریم تفکر شهدا، راه و رسم آنها و آرزوی آنان برای رسیدن به جامعه‌ای عاری از ظلم و بیداد، جامعه‌ای که در آن مساوات و عدالت جاری است و در یک کلام جامعه‌ای که در آن، شأن انسانی «آدم» همچون گوهری یک‌دانه پاس داشته می‌شود، جامه عمل بپوشد.
