دلدادگان آزادی (7) آیت الله طالقانی و نیم قرن مبارزه با ظلم و استبداد

تاریخ و محل تولد: 1290، طالقان

تاریخ دستگیری: 1318، 1341، 1354

مدت محکومیت: 6 ماه، 10 سال، 10 سال

تاریخ آزادی: 1318، 1346، 1357

زندان های دوران محکومیت: قزل قلعه، قصر کمیته مشترک، اوین

سید محمود علائی طالقانی در سال 1290 هجری شمسی در روستای گلیرد از توابع طالقان دیده به جان گشود.پس از یادگیری خواندن و نوشتن در مکتب خانه گیرد، برای تحصیل علوم دینی به قم عزیمت کرد. تا سن 28 سالگی به تحصیلات خود در علوم اسلامی و مدارس رضویه و فیضیه قم و حوزه علمیه نجف ادامه داد و درجه اجتهاد را از آیت الله شیخ عبدالکریم حائری اخذ کرد.

در سال های 1317 و 1318 پس از آمدن به تهران به اصرار عده ای از جوانان نواندیش و نوگرا جلسات تفسیر قرآن را در سال خفقان رضاخانی در منزل خویش دایر کرد. در سال 1318 نخستین اعتراض رسمی به کشف حجاب و دین زدایی رضاشاه از سوی وی انجام شد که موجب بازداشت ایشان گردید و به وسیله عدلیه آن زمان به شش ماه زندان محکوم شد. پس از آزادی از زندان کار تدریس همراه با تحصیل را تا پایان جنگ دوم جهانی ادامه داد.

با فضای باز سیاسی ناشی از سقوط دیکتاتوری پس از شهریور 1320، در کانون اسلام به تفسیر قرآن مشغول شد و سلسله سخنرانی هایی را جهت ارشاد مردم و افشاگری علیه رژیم آغاز کرد. در سال های 1330-1331 جهت شرکت در کنفرانس بیت المقدس به آنجا عزیمت کرد و پس از بازگشت از سفر در مبارزات ملی شدن صنعت نفت شرکت نمود. بعد از 28 مرداد 1332 مبارزه را به صورت پنهانی علیه رژیم پهلوی آغاز کرد و در جلسات مسجد هدایت به روشنگری و بیداری مردم پرداخت.

طالقانی در چهارم بهمن 1341 به اتهام اقدام علیه امنیت کشور دستگیر شد و در زندان قزل قلعه زندانی گردید و پیش از محرم سال 1342 آزاد شد. بعد از 15 خرداد 1342 اعلامیه ای تحت عنوان «دیکتاور خون می ریزد» از طرف نهضت آزادی ایران منتشر شد که حاکمیت وقت، طالقانی را مسئول نشر این اعلامیه دانست و در کوره های لواسانات ایشان را دستگیر و در زندان قصر حبس نمود. رژیم ضمن برپایی محاکمات طولانی و جنجالی در سال 1342 و 1343 ایشان را همراه سایر سران و فعالان نهضت آزادی ایران به 10 سال زندان محکوم کرد.

آیت الله طالقانی در مدت محاکمه از خود هیچ دفاعی نکرد. زیرا محاکمه و دادگاه را غیر قانونی می دانست. ایشان در دوران زندان، درس تفسیر قرآن را با هم بندهای خویش برگزار می نمود. تدوین چند جلد تفسیر «پرتوی از قرآن» و تکمیل کتاب «اسلام و مالکیت» از سایر اقدامات ایشان در دوره زندان بود. آیت الله طالقانی در چهارم ابان 1346 همراه با تعدادی از زندانیان آزاد شد.

طی سال های 350-1353 به عنوان تبعید در زابل و بافت کرمان زیست. پس از جریان تغییر ایدئولوژی سازمان مجاهدین خلق و لورفتن اسرار سازمان که منجر به متواری شدن و دستگیری بسیاری گردید، اعظم طالقانی که نقش ماهرانیه ای در ارتباط سری این مبارزات داشت دستگیر و زندانی شد. رژیم کهم طالقانی را هسته مرکزی مخالفان خود می دانست، در 14 دی ماه 1354 او را دستگیر نمود و در کمیته مشترک ضدخرابکاری تحت بازجویی و شکنجه قرار داد. پس از گذراندن چند ماه در کمیته مشترک و یک سال در انفرادی در اوین، به 15 سال زندان محکوم شد که در تجدیدنظر به 10 سال تقلیل یافت.

ایشان با اوج گیری و فروپاشی رژیم پهلوی در سال 1357 آزاد شد و مبارزات خود را هم گام بامردم تا پیروزی انقلاب ادامه داد. سرانجام در تاریخ 19 شهریور 1358 پس از سال ها مبارزه و استقامت دار فانی را وداع گفت.

رویدادهای مهم دوران زندان آیت الله طالقانی به قرار زیر است:

1. پس از قرائت حکم دادگاه در سال 1343 زمانی که اعضای دادگاه خواستند پراکنده شوند، آیت الله طالقانی با صدای آمرانه ای فرمان دادند: «بایستید!» همه در جای خود ایستادند. ایشان با فریادی محکم و رسا سوره والفجر را خواند. با خواندن این آیات در واقع به محاکمه کنندگان گفت شما محکومید نه ما. بعد گفت: «حالا بروید!»

2. روزی مامور زندان با یک توری سیمی در دست آمد که میان دو ردیف میله های اتاق ملاقات را با توری بپوشاند تا زندانی ها نتوانند به ملاقات کنندگان یادداشتی رد و بدل کنند. وقتی آیت الله طالقانی با خبر شد روی سکوی ایوان مشرف به حیاط زندان شماره 4 قصر ایستاد و از آن مامور با خونسردی پرسید: «چه کسی به تو این دستور را داده؟» گفت: «رئیس زندان» گفتند: رئیس غلط کرده! رئیسِ رئیس هم غلط کرده!

رئیسِ رئیسِ رئیس هم غلط کرده! که این سومی شاه بود. بردار و برو! آن مامور هم که استوار شهربانی بود توری را برداشت و رفت.

آیت الله طالقانی دو ازدواج کرد که ثمره آن 5 پسر به نام های سیدحسین، سید ابوالحسن، سیدمهدی،  سیدمحمدرضا، سیدمجتبی و 5 دختر به اسامی مریم، اعظم، وحیده، طیبه و طاهره می باشند.

آیت الله طالقانی در مدت 50 سال مبارزه با ظلم و استبداد همواره در پی علم و دانش بوده و تا آخر عمر کتاب و قلم را رها نکردند. از جمله آثاری که از ایشان به جا مانده عبارت است از:

1. تفسیر پرتوی از قرآن (شش جلد) 2. ترجمه جلد اول کتاب امام علی اثر عبدالفتاح عبدالمقصود 3. اسلام و مالکیت 4. شرح و پاورقی بر کتاب تنبیه الامه و تنزیه امله آیت الله نائینی 5. آینده بشریت 6. به سوی خدا می رویم (خاطرات سفر حج)       7. تفسر سوره یوسف 8. جهاد و شهادت 9. مرجعیت و روحانیت با همکاری شهید مطهری 10. ترجمه و شرح نهج البلاغه 11. سخنرانی و مقالات پراکنده

منبع: دلدادگان آزادی/ به اهتمام کانون زندانیان سیاسی مسلمان (قبل از انقلاب)/ جلیل امجدی- محسن علی نژاد قمی/ 1383