دختر شهید؛خواهر دو شهید؛خواهر جانباز 70 درصد

 

 چه بسیارند بانوانی که امروز در جبهه خانه و خانواده به تربیت کودکان و نو نهالان خویش می پردازند و چه بسیاری دیگر از ایشان که در عرصه های مختلف اجتماعی، به مجاهدت مشغولند، کودکی و نوجوانی خویش را با صبر و شکیبایی بر از دست دادن عزیزان و نزدیکان خویش سپری نموده و اینک به برومندی و بالندگی رسیده اند. سرکار خانم زهرا ابراهیمی ورکیانی از جمله همین بانوان است. او که در سال 1355 در شهر تهران متولد گردیده، طی دوران طفولیت و نو نهالی خویش، ابتدا با جانبازی یکی از برادران و شهادت جانگداز دو برادر دیگرش مواجه شد. هنوز از این غم و محنت تسلی نیافته بود که شهادت پدر در راه دیانت نیز وی را غرق اندوه و ماتم ساخت. او با وجود سن و سال اندک، فاطمه زهرا(س) و زینب کبری(س) را الگوی دینی و الهی خویش برگزیدو بر غم جدایی و فراق از پدر و برادران، حلم و بردباری نمود. وی  وظیفه نخست هر زنی را همسری و وظیفه دوم ایشان را مادری می داند. با آن که تحصیلات خویش را در رشته الهیات تا مقطع کارشناسی ارشد به اتمام رسانیده، لیکن حضور در خانه را افضل بر همه امور، از جمله اشتغال در محیط اجتماعی می داند. آنچه می خوانید مصاحبه ای با وی و بیان خاطرات اوست که بی تردید بخشی است از تاریخ شفاهی خانواده شهدا و ایثارگرانِ ایران اسلامی.   

  اسم شما چیه؟ 

زهرا

 متولد چه سالی هستید؟

 1355

من 5 تا برادر داشتم و خودم که آخرین فرزند خانواده ام. به ترتیب: محسن، حمید، مجید، وحید و سعید. که اول حمید در کردستان جانباز شد، بعد مجید شهید شد درسال 61 در عملیات بیت المقدس. پدرم و مجید هر دو باهم در جبهه بودند آن زمان. پدر مجروح می شوند، پایشان می رود زیر تانک، می آیند خانه. بعد مجید تیر به ناحیه ی شکمش می خورد که درجا شهید نمی شود. می برند بیمارستان آنجا شهید می شود. به پدرم نمی گویند اما انگار که به ایشان الهام شده باشد، می گوید من می دانم، مجید شهید شده شما به من نمی گویید. در مرحله بعدی پدر با وحید می روند به جبهه

 حمید متولد 39، مجید متولد 43، وحید متولد 45 

تا حدودی. مجید را اصلا یادم نمی آید. چون من را نبرده بودند غسالخانه. جانبازی برادر بزرگم هم همین طور. ولی پدرم را یادم هست وقتی آوردند.

 یادم نیست. من ضربه سنگینی خوردم. پدرم خیلی من را دوست داشت. یکی یه دونه بودم. برای من که روی پای پدر بزرگ شده بودم خیلی سخت بود. فیلم تشییع جنازه پدرم را اصلا به من نداده بودند تا چند وقت پیش. البته نمی بینم چون به هم می ریزم. برای یک نفر چند روز پیش گذاشته بودم. خودم را نگاه می کردم...اینقدر دلم سوخت. نه بخاطر اینکه خودم هستم. بخاطر اینکه توی اون سن و سال، چادرم را هم سفت گرفته ام( که شوهرم می خندید) دارد نگاه می کند پدرش را می گذارند توی خاک.

 بله. بالاخره بعد از 5 تا پسر. آن روز که به دنیا آمدم، مادرم می گوید: به همه پرستارها مشت و لوق می داده. هر مهمانی که می آمده یک انعامی به پرستارها می داده است که بروید دختر من را بیاورید. توی آن شرایط که فقط دکتر مرد بود و... مادرم می گفته است: نمی خوام، ولش کنید. دکتر می گوید: حالا اگر این دفعه دختر شد چی؟! بعد وقتی دختر می شود، پدرم اسمم را زهرا می گذارد. به هم می گوید: کسی حق ندارد "زری" صدایش کند. یعنی یک بنایی را گذاشت که تا امروز هم کسی "زری" صدایم نکرده است. 

مادرم خیلی بخشنده بود. هنوز هم در فامیل همه از سخاوت مادرم حرف می زنند. بی حد و حصر است. گاهی ما به ایشان می تازیم که بسه، برای سخاوت هم حد و مرز بگذار. حتی پول خوراک خودش را هم می بخشد به دیگران. یعنی این از خود گذشتگی می تواند انتقال پیدا کند به بچه ها. از راه شیر دادن یا از راه نگاه کردن به عملکرد مادر. 

 بهشت زهرا. پدر و وحید کنار هم هستند. قطعه 26. مجید چون زودتر شهید شده  همان قطعه 26  کمی ان طرف تر است. 

 خیلی به ندرت. مامان معمولا می بیند. خانه مامان که می روی، دور تا دور عکس هست. حتی بالای اجاق گازش هم اعلامیه زده. می گویم: مامان از هر کدام یک دانه بس است. یک عکس بزرگی پدر دارند که نقاشی شده. خیلی قشنگ است. وقتی شکایتی، حرفی دارد، می رود جلوی عکس پدر و با ایشان صحبت می کند. وقتی می گویند: شهدا حضور دارند، ما واقعا این حضور را حس می کنیم.

 می گوید: وقتی می روم جلوی عکسش و می گویم حسن فلان...همان شب پدرتان می آید به خوابم. بطور واضحی که می فهمیم صحبتی که دیشب مامان کرده، جواب داده است. مثال بزنید برامون لطفا. من یک دانه دختر بودم و پدر بالای سرم نبود. خواستگار زیاد داشتم. از سوم راهنمایی. تا این خواستگار آخری. مادرم خیلی دست و گایش می لرزیده. 

به پدرم (جلوی عکسش) می گوید: من این دختر را همه جوره و با سختی بزرگ کردم. در خانه ای که همه اش پسر بوده. مادرم می گوید: حتی می خواستم قنداقت را عوض کنم، خیلی شئونات اسلامی را رعایت می کردم. یادم می آید مامان برایم چادر اسلامی دوخته بود. یک بار سوار اتوبوس شده بودیم با مامان. من گلاب به رویتان، بالا آوردم روی چادر. مامان چادر من را درآورد. جلوی مردم اینقدر رسوا بازی درآوردم که چرا چادر من را درآوردی؟ مامان می گفت: آخر کثیف شده. می گفتم: نه، چرا مال خودت را در نمی آوری؟ الان دخترها را در جامعه می بینی، 9 سالشان شده است، نمی دانند نماز چیست؟ این دختر دیگر زیر بار هیچ چیز نمی رود بعدا. بچه تا نهال است باید به تربیتش بپردازی. خلاصه مامان  با بابا از خواستگارم صحبت می کند. بعد مادرم خواب بابا را می بیند. که تعبیر خوابش این بود که بابا تایید کرده بود این داماد را. یک خاله ای داشتم، عالم بود. معمولا تعبیر خواب می کرد که به رحمت خدا رفت. 

بله

 فوق لیسانس 

 در سپاه مشغول بودند اما بخاطر این که مشکلی در حین ماموریت از ناحیه پا پیدا کردند(از زانو به پایین)، 10 سال زودتر بازنشستشان کردند. در حال حاضر در اداره کل ایثارگران شهرداری مشغولند.

1375

2 تا پسر. مهدی و مصطفی. 

 مهدی 15 ساله و مصطفی 10 ساله است. من در مورد مصطفی که باردار بودم( خیلی دوست داشتم اسم شهدایمان را بگذاریم. مامانم نگذاشت. می گفت: دایم اسم این ها را صدا می کنید، داغ من تازه می شود) وحیدمان را خواب دیدم. در خواب می دانستم وحید زنده نیست. یک پولی به من داد. در خواب می دانستم هم این پول چیزیست که خرج می شود و تمام می شود، هم حس می کردم خودش به آن احتیاج دارد. پول را به او برگرداندم. گفتم بک چیز بهتر به من بده. یک چیز ماندگار. بک انگشتر به من داد. بعدا خاله تعبیر کرد، این پسرت انسان مومنی می شود. 

  بله. هم پدر، هم وحید. زمان مجید این دوربین های فیلم برداری نبود و رایج هم نبود.

 بله. 

 بابا هم ارتشی بود، هم کار آزاد داشت. این که می گویند: بسیجی خستگی را خسته کرده واقعا در وجود بابا نمودار بود. آدم منظمی بود و به نماز اول وقت و حتما جماعت خیلی اهمیت می داد. در مورد خبردادن، فقط مال وحید را یادم هست.

 یادم هست چطور محسن سرش را به دیوار می کوبید و این طرف آن طرف می رفت. حس کردم یک اتفاقی افتاده است چون این ها دایم در جبهه بودند. یک بار کوچک بودم، دوست پدرم می خواست برود جبهه. پول های قلک ام را ریخته بودم داخل پاکت نامه. حالا این ها هم سکه بود هم سنگین. که این را ببرد برای پدرم. یادم هست تشییع جنازه پدرم چون در ارتش بود، تمام گروه ارتش رژه می رفتند. آن شکوه ارتش هنوز یادم هست. همه منظم از سر خیابان ایستاده بودند و با آرش نظامی رژه می رفتند. بعد تابوت را آوردند داخل مغازه اهنگری بابا. رویش را باز کردند. افراد نزدیک رفتند دیدند. خیلی برای من سنگین بود. یک صورت جزغاله شده. ضربه هایی که خوردم هنوز که هنوز است جبران نشده. از لحاظ روحی خیلی به من فشار آمد.

 بچه که بودم همیشه مادرهای دیگر را می دیدم که شاد و سرحال هستند و به خودشان می رسند.

 حسرت می خوردم چرا مادر من اینجوری است؟ البته مادر همیشه خوشرو و باروحیه بود اما از درون داغان بود. من سال سوم راهنمایی- اول دبیرستان بودم که اسرا آزاد شدند. باز یک ضربه آنجا خوردم. خیلی دوست داشتم. همیشه می گفتم کاش بابای من اسیر بود و الان آزاد شده بود و بر می گشت. هر آزاده ای را در محله می آوردند، من اسپند به دست می رفتم. همه چادرم سوراخ سوراخ شده بود. دنبال این آزاده ها می رفتم. آنقدر به من فشار آمده بود که 1 سال ترک تحصیل کردم. اول دبیرستان را دوبار خواندم و بالاخره من را کشاندند تا دیپلم. بعد از ازدواج با حمایت همسرم توانستم تا فوق لیسانس بخوانم. وقتی الان به گذشته ام نگاه می کنم می بینم اگر حمایت خانواده ام، مادرم و برادرم نبود در آن موقعیت بحرانی باید کامل درس را کنار می گذاشتم. ولی آنقدر حمایت کردند. حتی معلم خصوصی برای من می گرفت برادرم. فکر وقتی مشغول باشد، جایی برای درس نمی ماند.

هر دانش اموزی دوست دارد از زیر درس در برود. تا بزرگ هم می شود، همیشه از تعطیلی و کنسلی لذت می برد. در آن گیر و دار شهادت وحید که خانه شلوغ بود و ختم و... من هم از این آب گل آلود می خواستم ماهی بگیرم و مدرسه نروم. زیر پتو خوابیدم، گفتم مدرسه نمی روم، برادرم شهید شده و... حدود 10 صبح بود بابام آمد گفت: تو چرا اینجایی؟ گفتم خوب امروز این جوری است و... گفت: نخیر. بلند شو ببرمت مدرسه. گفتم: آخر الان ساعت 10 و اینها... به خودم گفتم الان می گوید باشد، ولش کن. آنقدر پافشاری کرد بابا که من را سوار وانت کرد (ـن موقع وانت داشتیم) و به مدرسه برد. خیلی مهم بود. دران شرایط نگذاشت من مدرسه نروم. پدرم خیلی جدیت داشت. اقتدار داشت. الان خود من، جدیتم ضعیف است. از همین اخلاق من سوء استفاده می کنند بچه هایم. حتی یکی دو سالی معلم قران دبیرستان بودم. بچه ها اذیت می کردند. تا می آمدم جذبه بگیرم بچه ها می گفتند خانم ابراهیمی اصلا به شما نمی آید. این قیافه را نگیرید. مادرم حتی به من خورده می گیرد. می گوید شما پدرتان چپ به شما نگاه می کرد، پسرها حساب کار خودشان را می کردند. این خیلی مهم است. من در کتابی خواندم یکی نوشته بود: یک روز بابام به من گفت موهایت را بکن تو. من تا آن روز همچین جدیتی از پدرم و برادرم ندیده بودم. چه بسا یک جدیتی به این شکل، یک نفر را از زمین تا ثریا می سازد. کلا پدرم یک آدم پر انرژی و شوخ طبعی بود. مادرم هم همینطور. وقتی یک چیزی را تعریف می کند، رنگی تعریف می کند. حتی آن برادر جانبازم با آن مشکلاتی که داشته و زجرهایی که کشیده، هنوز شوخ طبع است. دو هفته پیش سکته مغزی کرد، رفت تو کما. به شکل معجزه آمیزی عمل کرد و از کما آمد بیرون. ما دو روز بعد از عملش رفتیم عیادتش. حالا نه می توانست حرف بزند. نه چشمش را می توانست  باز کند. می شناخت همه را، اما نمی توانست صحبت بکند.

 بله. در آن حالت و آن شرایط، قیافه اش را طوری کرده بود که ما را بخنداند. همین مزاح کمک می کند آن فشاری که رویش هست تخلیه بشود. می تواند حتی روی بقیه هم تاثیر بگذارد. 

 ما در این موارد با برادرمان صحبت نکردیم.

 پیش نیامده که پای صحبت های این چنینی اش بنشینیم یا سوال کنیم. 

 نه. پدر بزرگم قصاب بود. اتفاقا نمی دانم چطور پدرم آهنگر شده است. 

 اتفاقا یک کاری بوده که رشادت و دل می خواهد. الان پسر جانبازمان به این کار علاقه دارد. من خودم رشته تجربی بودم. یادم است یک خرگوش آوردند تشییع کنند، من خون دماغ شدم. می خواستم پزشکی بخوانم که بعد در خواستگاری همسرم گفت: چرا نمی ایی رشته های انسانی بخوانی؟ این شد که الهیات خواندم. حالا فرقی هم نمی کند. آن دکتر جسم، این هم دکتر روح است. یعنی یک جورایی سازگاری با هم دارند. علاقه هم داشتم و خدارا شکر موفق شدم. برادر جانبازتان چند تا بچه دارد؟ 6 تا. 4 تا پسر، 2 تا دختر بعد از مجروحیت یا قبل از مجروحیت؟ بعد از مجروحیت. وقتی مجروح شد، عقدی بودند. مادرم با خانمش صحبت کرد که فکرهاتو بکن. این وضعیتش این جوریست. که بعد قبول کرد و با برادرم ازدواج کرد. 

 ششم ابتدایی. اما خط خوبی داشت. وقتی به من دیکته می گفت: مثلا می شدم 20، می نوشت 20 به علت بدخطی 19. حالا ایراد من این بود الف های من کوتاه بود. این ها را می کشید تا بالا.

 بله اما وصیت نامه مجید نیست.

یادم است اول دبستان بودم. مدرسه گفته بود وصیت نامه بیاورید. ما اصلش را برده بودیم که دیگه برگشت پیدا نکرد. وارد نبودیم که کپی اش را بدهیم. وصیت نامه وحید را هم یک جایی از ما گرفته اند. که من فقط نصف وصیت نامه ایشان را با خط خودم نوشتم برای خودم. وصیت نامه پدرم هم اصلش نیست. بنیاد از ما گرفته است.

 نه، دست من است. 

 اتفاقا وقتی فکر می کنم، می بینم من جفا کردم در حق شهدا. آن حقی که به عنوان خواهر شهید باید ادا می کردم، نکردم. در حد توانم انجام دادم اما باز هم فکر می کنم جفا کردم. آن طور که «باید» نکردم. معتقدم ما شهدا را نشناختیم. وقتی از من تاریخ ها را می پرسند من یادم می رود هر بار. می گویم چطور تاریخ تولد یک دوست را یادمان می ماند؟ مثلا در مورد ائمه می گویند حداقلش این است که بدانی مادرش کیست، پدرش کیست، کجا به دنیا آمده. چند تا حدیث از وی بلد باشی و... این حداقل معرفت است. تا آن معرفت اصلی   چند وقت است فکر کردم به این موضوع که ما شهدا را واقعا چگونه بشناسیم؟ البته من خاطرات شهدا را زیاد می خوانم. مثل ائمه که همه آن ها «کلهم نور واحد»، همه شان یک چیز هستند. 

وقتی می خوانی می بینی همه شان خاکی بودند، خوش اخلاق و مسؤلیت پذیر بودند. وقتی می بینم از برادرهای خودم کتابی نیست، مال بقیه را می خوانم. می گویم آن ها هم همین طوری بودند.

 با بچه هایتان در مورد پدر و برادرهایتان حرف می زنید. یا اصلا شده کنجکاو بشوند عکسشان را می بینند؟ مثلا بپرسند مامان، بابا بزرگ چه جوری بود؟ یا اینکه تبدیل شده به یک عکسی که آنجاست و عادت کرده اند از کنارشان رد بشوند؟

 یک وقت هایی تبدیل می شود. این که من می گویم جفا کردم، همین است. معتقدم باید هر روز صبح بروم و به شهدا سلام بدهم. واقعا باید آدم صبح به صبح همین طور که سلام به ائمه می دهد، به شهدا هم سلام بدهد. همین طور که حضرت امام می گویند: نگذارید پیشکسوتان خون و قیام در پیچ و خم های زندگی گم بشوند و به فراموشی سپرده بشوند. یک وقت هایی در پیچ و خم های زندگی شهدا گم می شوند. البته شهدا برای همه هستند اما من که برادرم و پدرم شهید شده اند، مسئولیت سنگین تری دارم. آدم یک حقی نسبت به آدم های زنده دارد، یک حقی نسبت به آدم های مرده. این ها شهیدند، زنده اند، اگر نتوانم حقشان را ادا کنم، حداقل یک سلامی، یک خیراتی... جفا کردم. و اینکه آدم بداند برای چه رفتند و بتواند راهشان را ادامه بدهد. 

 بله.  بچه تر که بودند، بغض زیادی از صدام داشتند. می گفتند این صدام فلان آمده باباجون و دایی های من را کشته(با آن زبان بچگی). یا جانبازمان را خیلی دوست دارند و با او رابطه برقرار کرده اند. با این دوتا شوخی میکند. حتی شب قبل از اینکه سکته کند( اخیرا)، ما منزل ایشان بودیم. با مصطفی شوخی می کرد و مچ می انداخت. فردای آن روز بدون اینکه ما چیزی بگوییم مصطفی رفته بود به معلمش گفته بود: دایی من مریض است، برایش دعا کنید.