حکمتهای نهج البلاغه با دستخط شهید برونسی

امام علی (ع) (نهج البلاغه حکمت 337) : دعا کننده بدون عمل و تلاش مانند تیرانداز بدون زه است.

و در جایی دیگر آمده است: کسى نزد امیرمؤمنان على (علیه السلام) از عدم استجابت دعایش شکایت کرد و گفت با اینکه خداوند فرموده دعا کنید من اجابت مى کنم، چرا ما دعا مى کنیم و به اجابت نمى رسد؟! امام در پاسخ فرمود: قلب و فکر شما در هشت چیز خیانت کرده لذا دعایتان مستجاب نمى شود:

1- شما خدا را شناخته اید اما حق او را ادا نکرده اید، بهمین دلیل شناخت شما سودى بحالتان نداشته.
2- شما به فرستاده او ایمان آورده اید سپس با سنتش به مخالفت برخاسته اید ثمره ایمان شما کجاست ؟
3- کتاب او را خوانده اید ولى به آن عمل نکرده اید، گفتید شنیدیم و اطاعت کردیم سپس به مخالفت برخاستید.
4- شما مى گوئید از مجازات و کیفر خدا مى ترسید، اما همواره کارهائى مى کنید که شما را به آن نزدیک مى سازد ...
5- مى گوئید به پاداش الهى علاقه دارید اما همواره کارى انجام مى دهید که شما را از آن دور مى سازد ...
6- نعمت خدا را مى خورید و حق شکر او را ادا نمى کنید.
7- به شما دستور داده دشمن شیطان باشید (و شما طرح دوستى با او مى ریزید) ادعاى دشمنى با شیطان دارید اما عملا با او مخالفت نمى کنید.
8- شما عیوب مردم را نصب العین خود ساخته و عیوب خود را پشت سر افکنده اید .. . با این حال چگونه انتظار دارید دعایتان به اجابت برسد؟ در حالى که خودتان درهاى آنرا بسته اید؟ تقوا پیشه کنید، اعمال خویش را اصلاح نمائید امر به معروف و نهى از منکر کنید تا دعاى شما به اجابت برسد.
امام علی (ع) (نهج البلاغه حکمت 337) : دعا کننده بدون عمل و تلاش مانند تیرانداز بدون زه است.

***********************************************************

امیرالمؤمنین علیه السلام در توبیخ کوچک انگاشتن گناه می فرمایند:

وقال علیه السلام: أَشدُّ الذُّنُوبِ مَا اسْتَهَانَ بِهِ صَاحِبُهُ.

«اشد الذنوب ما استهان به صاحبه.(بحار الانوار ج73، ص 364)

«سخت ترین گناهان گناهی است که گناهکار آن را ناچیز و آسان شمرد.»

در اندیشه اسلامی کوچک شمردن و سهل انگاشتن گناه خود از گناهان بزرگ محسوب می شود. آثار بسیار وارده از معصومین علیهم السلام گواه این بینش توحیدی است که در

سطور آتی برخی از آنان را یادآور می شویم:

1­«عن ابی بصیر، عن ابی جعفر علیه السلام، قال: سمعته یقول: اتقوا المحقرات من الذنوب، فان لها طالبا، یقول احدکم: اذنب و استغفر الله، ان الله عزوجل یقول: (سنکتب ما قدموا

و اثار هم و کل شی ء احصیناه فی امام مبین)، و قال عزوجل:(انا ان تک مثقال حبه من خردل فتکن فی صخره او فی السموات او فی الارض یأت بها الله ان الله لطیف خبیر .)(1)»

ابو بصیر از امام محمد باقر (علیه السلام) نقل می کند، که شنیدم آن حضرت می فرمود: از گناهان کوچک و حقیر اجتناب کنید، همانا برای آن نیز طالب و حسابرسی است. گاهی یکی از شماها می گوید گناه می کنم و بعد استغفار می نمایم! همانا خداوند می فرماید: «همه اعمالی را که پیش از مرگ انجام داده اند می نویسیم و نیز می نویسیم آثاری را که ازاعمال شان برای بعد از مر گ شان باقی می ماند، و همه چیز را احصاء نموده و می شماریم و در نوشته محکم و آشکار ثبت می کنیم.» و باز خداوند می فرماید: «اگر آن عمل بندهاز نظر کوچکی به اندازه دانه خردل (خشخاش) باشد و در میان سنگ باشد و یا در آسمان ها و یا در زمین باشد، خداوند آن عمل را خواهد آورد، همانا خداوند ریز بین و خبردار است.»

2­ «عن سماعه، قال سمعت اباالحسن علیه السلام یقول: لا تستکثروا کثیر الخیر، و لاتستقلوا قلیل الذنوب فان قلیل الذنوب یجتمع حتی یکون کثیرا (2)»

«سماعه »نقل می کند، شنیدم که حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام) می فرمود: خیر بسیار را زیاد نشمارید، [زیرا که دچار عجب می شوید]، و همچنین گناهان کم را، کم مشمارید؛زیراگناهان کم جمع شده و به تدریج زیاد می شوند.

3­ «عن امیرالمؤمنین علیه السلام، قال: ان الله اخفی سخطه فی معصیه، فلا تستصغرون شیئا من معصیته، فربما وافق سخطه و انت لا تعلم (3)»

«امیرالمؤمنین (علیه السلام) می فرماید: خداوند غضب خود را در میان گناهان پنهان نموده است. پس هیچ گناهی را کوچک مشمارید، چه بسا آن گناه که شما آن را کوچک شمرده اید غضب خداوند را در خود نهفته داشته باشد، در حالی که شما از آن بی خبرید. [پس با این گناه مستوجب غضب الهی می گردید.]

4­ «من کلام الرضا علیه السلام: الصغائر من الذنوب طرق الی الکبائر، و من لم یخف الله فی القلیل لم یخفه فی الکثیر(4).» «امام رضا (علیه السلام) می فرماید: گناهان کوچک وسیله و راه رسیدن به گناهان بزرگ هستند. کسی که در گناه کم از خدا نترسد، در گناه بزرگ هم نخواهد ترسید.»

5­ «عن النبی صلی الله علیه و اله: و لاتحقروا شیئا من الشر و ان صغر فی اعینکم، و لا تستکثروا الخیر و ان کثر فی اعینکم، فانه لا کبیره مع الاستغفار، و لا صغیره مع الاصرار(5).»

«رسول خدا (صل الله علیه و آله) فرموده: هیچ یک از کارهای بد را بی اهمیت و حقیر مشمارید ولو در نظر شما کوچک باشد، و هیچ عمل خیر را زیاد مشمارید ولو در نظر شما زیاد باشد. همانا آن کس که استغفار و توبه نماید گناه کبیره ندارد، و آن که به گناه اصرار دارد و نادم و پشیمان نیست گناه کوچک ندارد؛ زیرا با اصرار و ادامه دادن به «گناه کوچک» نیز بزرگ و کبیره میشود. [چرا که همه می دانیم از جمله گناهان کبیره، همانا اصرار بر صغیره است.]»

6­ «امام محمدباقر(ع) به محمد بن مسلم فرمود: ای محمد بن مسلم تعریف مردم تو را مغرور نکند، زیرا جزای عملت فقط به تو می رسد نه به دیگران، و روزهایت را با گناه وکارهای بیهوده و پوچ سپری مکن، زیرا به همراه تو محاسب و مراقبی هست که همه ی اعمال تو را ضبط نموده و می شمارد. و هیچ کار خوب را کوچک مشمار، زیرا جزای آن عمل،روزی تو را شاد و خوشحال خواهد نمود و هیچ عمل بدی راکوچک و حقیر مشمار، زیرا خواهی نخواهی، جزای آن عمل را روزی می بینی که تو را ناراحت و غمگین خواهد نمود؛ وهمیشه کار نیک انجام بده زیرا آن طوری که عمل نیک گناهان کهنه و قدیم را جبران نموده و اثر بد آن را از بین می برد، دیگر کارها این اثر را ندارد.»

7­«عن ابی هاشم الجعفری، قال: سمعت ابا محمد علیه السلام، یقول: من الذنوب التی لا تغفر قول الرجل: «لیتنی لا اؤاخذ الا بهذا » فقلت فی نفسی: ان هذا لهو الدقیق،ینبغی

للرجل ان یتفقد من امره و من نفسه کل شی ء، فاقبل علی ابو محمد، فقال: یا اباهاشم صدقت، فالزم ما حدثت به نفسک، فان الاشراک فی الناس، اخفی من دبیب الذر علیالصفا فی اللیله الظلماء، و من دبیب الذر علی المسح الاسود.(6)»

«ابو هاشم جعفر ی نقل می کند، شنیدم از حضرت امام حسن عسگری (ع)که فرمود: از گناهانی که آمرزیده نمی شود، آن گناهی است که صاحبش بگوید: کاش فقط به این گناهمؤاخذه می شدم [یعنی ای کاش گناه من فقط این گناه بود، که گناه را سبک بشمارد].من به خود گفتم این فرمایش حضرت بسیار دقیق است، بایستی انسان هر چیز را از خود و کارهایش با دقت و تأمل و جست و جو نماید. تا این جمله از قلب من خطور کرد حضرت رو به من کرده و فرمود: ابا هاشم، خوب فکر کردی، ملازم و مواظب خودت باش، همانا شرک ورزیدن به خدا، پنهان تر از یک مورچه در روی سنگ سیاه در شب ظلمانی و تاریک است، و نیز از مورچه ای در روی پلاس سیاه مخفی تر است.»

8­«عن ابی عبدالله علیه السلام، قال: ان الله یحب العبد ان یطلب الیه فی الجرم العظیم، و یبغض العبد ان یستخف بالجرم الیسیر.(7)»

«امام صادق (علیه السلام)فرمود: خداوند دوست دارد بنده ای را که در گناه بزرگ از خدا آمرزش طلبد، و دشمن دارد بنده ای را که گناه کوچک را سبک بشمارد.»

*******************************************************************
وَ قَالَ امیرالمؤمنین علی [علیه السلام]
و درود خدا بر او ، فرمود:
مَاءُ وَجْهِکَ جَامِدٌ یُقْطِرُهُ السُّؤَالُ
آبروى تو چون یخى جامد است که در خواست آن را قطره قطره آب مى کند،
فَانْظُرْ عِنْدَ مَنْ تُقْطِرُهُ .
پس بنگر که آن را نزد چه کسى فرو مى ریزی؟.