فقط سه نفر ازسرنخ های پرونده امام موسی صدر زنده مانده اند

به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا، «محمد علی مهتدی» پژوهشگر مسائل خاورمیانه و دیپلمات سابق وزارت امور خارجه در پاسخ به پرسشی در خصوص زنده بودن امام موسی صدر می گوید برمبنای قاعده فقهی «استصحاب» تا زمانی كه پیكر صدر پیدا نشده، فرض بر این است او زنده است هر چند شواهد زیادی مبنی از زنده بودن وجود دارد. او تصریح می كند اخلاقا و شرعا باید پیگیر سرنوشت امام موسی صدر باشیم.
در ادامه مصاحبه گروه سیاسی ایرنا با مهتدی را می خوانیم.

**جنگ داخلی لبنان مانع حركت انقلابی صدر شد
مهتدی در گفت وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا با بیان اینكه امام موسی صدر حركتی انقلاب گونه برای حمایت از محرومان در لبنان به راه انداخت، گفت: این حركت در شرایطی شكل گرفت كه امام موسی صدر در پی مبارزه با نفوذ فئودالیسم سیاسی در همه فرقه های مذهبی به ویژه علیه «مارونیت سیاسی» بود.
وی افزود: امام موسی صدر این حركت را در سال 1974 میلادی با تظاهرات مسلحانه 75 هزار نفری عشایر شیعه شهر «بعلبك» و تظاهرات دوم را با 150 هزار نفر مسلح در شهر «صور» به راه انداخت. صدر اعلام كرد اگر دولت به درخواست های طبقات محروم لبنان پاسخ ندهد این تظاهرات گسترده را به بیروت خواهد كشاند و انقلاب راه می اندازد.
مهتدی ادامه داد: اما قبل اینكه تظاهرات به بیروت برسد جنگ داخلی 16 ساله لبنان از سال 1975 شروع شد. جنگی كه دلایل و علل زیادی داشت كه یكی از آن خاموش كردن حركت امام موسی صدر بود.

**جریان هایی در لبنان و منطقه از نفوذ صدر هراس داشتند
مهتدی با اشاره به ربوده شدن امام موسی صدر در لیبی، گفت: علل ربوده شدن صدر بسیار مهم است چون این اتفاق در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی رخ داد و طبیعتا با توجه موقعیت صدر در لبنان و منطقه، او توانسته بود توجه جهان عرب به ویژه كشورهای مصر، عربستان، الجزایر و سوریه را به خطر ناشی از ادامه جنگ داخلی در لبنان جلب كند.
وی افزود: در زمانی كه انقلاب اسلامی در حال پیروزی بود صدر در مقاله ای در روزنامه «لوموند» چاپ پاریس حمایت كامل خود را از انقلاب اسلامی ایران ابراز و تاكید كرد این انقلاب هیچ ارتباطی با كمونیسم و اتحاد شوروی ندارد و یك حركت اجتماعی و فرهنگی است و از همه جهانیان خواست از این انقلاب حمایت كنند. گفته های او در روزنامه لبنانی السفیر هم به چاپ رسید.
مهتدی تاكیدكرد: در پاریس از قول امام خمینی (ره) در درس ولایت فقیه، نقل شده است، «اگر انقلاب ما پیروز شود امام موسی صدر در این انقلاب نقش مهمی خواهد داشت» بنابراین یكی از علل ربوده شدن وی را به مساله پیروزی انقلاب اسلامی ارتباط می دهند تا نتواند نقش سازنده ای داشته باشد.
عضو سابق كمیته پیگیری وضعیت امام موسی صدر تصریح كرد: از سوی دیگر صلح «كمپ دیوید» میان رژیم صهیونیستی و مصر باعث شد جنگ در جبهه جنوبی به پایان رسد و اسرائیل تمام توان خودش را برای ضربه زدن به جبهه شمالی (لبنان و سوریه ) متمركز كند و چون نمی توانست توان ارتش خود را در دو جبهه تقسیم كند همه فشار خود را روی لبنان و سوریه گذاشت.
وی اظهار داشت: باتوجه به نفوذی كه صدر نه فقط میان شیعیان بلكه در سراسر لبنان و منطقه داشت و سران كشورهای منطقه به شدت تحت تاثیر اندیشه های صدر قرار گرفته بودند، وجود این رهبر فكری، مانع بزرگی مقابل اسرائیل محسوب می شد. به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران یكی از علل ربوده شدن صدر همین مساله است تا مانعی برابر ارتش صهیونیستی برای حمله به لبنان و سوریه وجود نداشته باشد.
مهتدی خاطر نشان كرد: «منصور قدر» سفیر وقت ایران در لبنان علاوه بر ارتباطی كه با رژیم شاه و دستگاه های اطلاعاتی چون «موساد» و «سیا» داشت درواقع برنامه های آنها را علیه امام موسی صدر اجرا می كرد.
وی افزود: نفوذ صدر به همراه احتمال وقوع انقلاب در ایران، منافع جناح چپ لبنان و سازمان های چپ فلسطینی تهدید می كرد. در این شرایط چپ های لبنان كه به شدت ضربه خورده بودند در منطقه شیعه نشین جنوب لبنان منزوی شدند.
پژوهشگر مسائل خاورمیانه ادامه داد: چیزی كه به آن معتقد هستم و تحقیقات چهل ساله ام نشان می دهد این است كه ربوده شدن امام موسی صدر نتیجه منافع جناح های داخلی لبنان به همراه رژیم صهیونیستی و آمریكا بود. این منافع اقتضا می كرد در شرایط حساس منطقه و در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی شخصیتی مانند صدر در صحنه نباشد.

**ربوده شدن صدر در لیبی
مهتدی با بیان اینكه مقام های لیبی با صحنه سازی مدعی بودند صدر و همراهانش نهم شهریورماه 1357 (30 اوت 1978) طرابلس را به مقصد پایتخت ایتالیا ترك كرده است، افزود: بعدها مشخص شد چنین چیزی نبوده است و تحقیقات مفصلی كه در ایتالیا صورت گرفت نشان داد آنها از طرابلس خارج نشده اند بطوری كه 2 نفر از دستگاه اطلاعاتی لیبی با پاسپورت های صدر و همراهانش به رم رفتند و در هتل «هالیدی این» اتاق گرفتند و بعد از آنجا خارج شدند.
وی تاكید كرد: بعدها دلایل و نشانه های زیادی به دست آمد كه موسی صدر و همراهانش در جنوب لیبی در جایی به نام «كفرا» زندانی و بازداشت هستند، ولی متاسفانه اقدام عملی برای استفاده از این نشانه ها و برنامه ریزی برای روشن شدن سرنوشت یا آزادی امام موسی صدر انجام نشد.

**چپ ها مانع پیگیری سرنوشت صدر بودند
مهتدی در پاسخ به پرسشی در خصوص علل پیگیر نشدن سرنوشت صدر توسط مسؤلان جمهوری اسلامی، گفت: تا آنجایی كه مربوط به جمهوری اسلامی ایران می شود نفوذ بعضی عناصر كه با جناح چپ لبنان در ارتباط بودند مانع بزرگی برای پیگیری جدی مسولان بوده است.
عضو سابق كمیته پیگیری وضعیت امام موسی صدر افزود: جناح چپ آن زمان مانند حزب توده، گروهك منافقین و چریك های فدایی خلق و برخی اشخاص كه عضو سازمان های فلسطینی بودند مانند «جلال الدین فارسی»، «ابوشریف»، «ابوحنیف»، مرحوم «محمد منتظری» كه با جناح چپ لبنان و لیبی در ارتباط بودند همگی به شدت مخالف پیگیری سرنوشت امام موسی صدر بودند.
پژوهشگر مسائل خاورمیانه خاطرنشان كرد: حتی در آن زمان «صادق خلخالی» به لیبی سفر می كند و در مصاحبه ای می گوید «هم اكنون در لیبی هستم نه ربوده و نه بازداشت شدم و به ایران باز می گردم» كنایه از اینكه ربوده شدن امام موسی صدر نادرست است.
مهتدی گفت: حضرت امام (ره) در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی با ارسال تلگرام هایی به «حافظ اسد» و «یاسر عرفات»، از آنها می خواهد موضوع ناپدید شدن صدر را پی گیری كنند بعد ایشان دستور دادند كمیته تحقیقی برای سفر به لیبی تشكیل شود.
مهتدی با اشاره به تمایل قذافی برای سفر به ایران، افزود: امام خمینی (ره) آمدن قذافی به ایران را مشروط به این كردند كه صدر را همراه خود به ایران بیاورد.
وی با بیان اینكه اشخاصی چون محمد منتظری و جلال الدین فارسی و دیگران، تلاش می كردند كمیته پیگیری به لیبی سفر نكند و مساله دنبال نشود، گفت: همان روزی كه قرار بود كه این كمیته، تهران را به سمت طرابلس ترك كند آیت الله منتظری در نامه ای از امام خواست به دلیل نامناسب بودن شرایط، سفر این كمیته لغو شود.
مهتدی اظهار داشت: به طور طبیعی افرادی كه در بیت آیت الله منتظری بودند مانند مهدی هاشمی كه با لیبی، سازمان های فلسطینی و جناح چپ لبنان ارتباط داشتند صلاح نمی دانستند مساله پیگیری شود و آیت الله منتظری را وادار به نوشتن این نامه به امام (ره) كردند.
وی افزود: در آن سالها وجود این اشخاص در كشور و تبلیغاتی كه علیه امام موسی صدر و شهید چمران می كردند و نفوذی كه جناح چپ لبنان و برخی سازمان های فلسطینی به همراه حكومت لیبی از طریق همین اشخاص در ایران به دست آورده بودند بزرگترین مانع پیگیری سرنوشت صدر بود. بطوری كه «هانی الحسن» سفیر وقت فلسطین این مساله را مدیریت می كرد و مانع از این می شد جمهوری اسلامی ایران اقدام موثر و برنامه ریزی شده برای حل مساله انجام دهد.

**شروع جنگ و نیاز ایران به موشك های لیبی
مهتدی گفت: با شروع جنگ تحمیلی و محاصره و موشك باران شهرها توسط عراق، ایران نیازمند كمك خارجی بود تنها دولت عربی كه در كنار ما ایستاد سوریه و كشوری كه به ما موشك داد لیبی بود.
وی افزود: برهمین اساس عده ای استدلال می كردند در شرایطی كه مقابل تسلیحات صدام به موشك نیاز داریم درست نیست مساله امام موسی صدر را دنبال كنیم. این دلایل آنزمان مانع پیگیری ها می شد.

**پیگیری سرنوشت امام موسی صدر نیاز به كار اطلاعاتی دارد
مهتدی با بیان اینكه پایان جنگ فرصت خوبی برای پیگیری مساله به وجود آورد، گفت: در دوره ریاست جمهوری آقای خاتمی كمیته ای به ریاست «محمدعلی ابطحی» و نمایندگانی از وزارت امور خارجه و اطلاعات به همراه من تشكیل شد. اما این مساله از راه دیپلماتیك حل نشد چون برای روشن شدن موضوع نیازمند طراحی امنیتی بودیم.
وی ادامه داد: این كمیته در عمل كوشید از راه دیپلماتیك مساله را با تماس با قذافی و دولت لیبی حل كند ولی این كشور حاضر به همكاری نشد و تلاش دیپلماتیك به نتیجه نرسید.
مهتدی اظهار داشت: در دوره آقای احمدی نژاد هم یك چنین كمیته ای تشكیل شد در آنجا هم برادران سعی كردند از راه تماس های شخصی و دیپلماتیك این مساله را حل كنند كه من به شدت مخالف بودم چون باید كار اطلاعاتی می كردیم. بطوریكه اطلاعات پیرامون سرنوشت امام موسی صدر و همراهانش در لیبی و اروپا جمع آوری و از كسانی كه مدعی بودند امام موسی صدر را زنده در لیبی دیده اند بازجویی می كردیم و پس از آن اقدامات عملی انجام می دادیم.
وی تاكید كرد: متاسفانه چنین طرحی انجام نشد و ترجیح داده شد از طریق مذاكرات این مساله حل شود كه بازهم تماس های دیپلماتیك با مسؤلان رژیم لیبی به نتیجه نرسید و آنها انكار كردند امام موسی صدر لیبی را ترك كرده است.

**قذافی پذیرفت كه صدر در لیبی ناپدید شده است
مهتدی با بیان اینكه در جاهای مختلف معمر قذافی پذیرفت كه صدر در لیبی ناپدید شده است، افزود: دیكتاتور سابق لیبي گناه آن را به گردن گروه فلسطینی «ابونضال» انداخت و گفت احتمالا میان محل اقامت و فرودگاه، این گروه تروریستی مورد حمایت صدام، امام موسی صدر را ربوده است.
كارشناس مسائل خاورمیانه ادامه داد: این اعتراف ها زمینه خوبی تحقیقات موثر فراهم كرد اما مدتی بعد هم ابونضال در بغداد به قتل رسید و گفته شد خودكشی كرده است. با این اتفاق عملا راه ها و امكان پیگیری مساله بسته شد.

**سقوط قذافی و شواهد زنده بودن صدر
مهتدی با اشاره به وقوع بهار عربی در سال 2011 و سقوط و قتل قذافی، گفت: یك تیم از دیپلمات ها و شخصیت های حقوقی و قضایی لبنان متشكل از «عدنان منصور» وزیر پیشین امور خارجه لبنان و سفیر این كشور در ایران، سید «صدرالدین» پسر امام موسی صدر و مهندس «فیروزان» داماد این خانواده به لیبی سفر كردند. كسانی كه در آن زمان در لیبی قدرت داشتند قول همكاری دادند منتها عملا هیچ كاری نكردند.
وی افزود: در سالهای اخیر به دلیل اینكه این مساله در اولویت نبود، در جمهوری اسلامی ایران اقدامی صورت نگرفت چون مشكلات داخلی و خارجی به قدری زیاد بود كه دولتها بیشتر وقت خود را صرف آن می كردند و انگیزه زیادی برای پیگیری این مساله نداشتند.
مهتدی با بیان اینكه تا الان اطلاع دقیقی از سرنوشت امام موسی صدر نداریم، تاكید كرد: نشانه های زیادی از زنده بودن وی و همراهانش (شیخ محمد یعقوب و عباس بدرالدین رئیس خبرگزاری لبنان) وجود دارد منتها این شواهد نیازمند اقدامات اطلاعاتی بوده كه تاكنون صورت نگرفته است.
عضو سابق كمیته پیگیری وضعیت امام موسی صدر خاطرنشان كرد: پس از كشته شدن قذافی تقریبا مشخص شده است تمام كسانی كه به موضوع ناپدید شدن امام موسی صدر ارتباط داشتند به شكل مرموزی به قتل رسیده اند. حتی دونفری كه جای صدر و همراهانش به رم رفته بودند در قید حیات نیستند و سرنخ ها كاملا از بین رفته است تنها سه شخصیت هنوز زنده هستند كه می توانند كمك كنند.
به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا، وی اظهار داشت: «سیف الاسلام» پسر بزرگ قذافی كه در جریان این تحولات بوده است و در زندان گروه مسلط بر شهر «زنتان» نگهداری می شود. شخص دیگر، «عبدالله السنوسي» مسئول دستگاه امنیتی قذافی است كه در موریتانی بازداشت شد و بعد به دولت لیبی تسلیم شد. می توانستیم متخصصان اطلاعاتی به موریتانی بفرستیم تا از السنوسی بازجویی كنند اما این كار صورت نگرفت. همچنین فرد دیگری به نام «عبدالسلام جلود» كه مرد شماره دو لیبی بوده است ظاهرا در امارات زندگی می كند.
مهتدی تصریح كرد: اگر كار اطلاعاتی برای روشن شدن سرنوشت صدر انجام گیرد این افراد تنها كسانی هستند كه می توان از آنها بازجویی كرد كه این امر مستلزم اراده سیاسی و برنامه ریزی است.

**شرایط لبنان و منطقه همچنان باقی است
مهتدی در پاسخ به پرسشی در این مورد كه پس از فروپاشی حكومت قذافی، چه افرادی و با كدام انگیزه صدر را در بازداشت نگه داشته اند، گفت: شرایط داخلی و منطقه ای قائل به حذف امام موسی صدر است بیشتر از گذشته وجود دارد. با توجه به اوضاع منطقه و مخصوصا تحولات لبنان و سوریه وجود شخصیتی مثل امام موسی صدر می تواند نقش بزرگی در آرامش منطقه و مقابله با طرح های رژیم صهیونیستی داشته باشد.
وی افزود: خوشبختانه هم اكنون مقاومت اسلامی «حزب الله» در لبنان برپایه اصول امام موسی صدر و دكتر چمران پایه ریزی شده است و هنوز شمار زیادی از شاگردان صدر در حزب الله حضور دارند و توانسته اند پیروزی های مهمی را به دست بیاورند و قدرت بازدارندگی بسیار خوبی برابر رژیم صهیونیستی و كل منطقه ایجاد كنند.
مهتدی با بیان اینكه منطقه به اندیشه و نظریه امام موسی صدر نیاز دارد، افزود: هیچ گروه و كشوری، منافعی برای بازگرداندن صدر یا روشن شدن پرونده وی ندارد.

**امام موسی صدر احتمالا زنده است
مهتدی گفت: خانواده امام موسی صدر اعتقاد یقیني كامل دارند كه او و همراهانش زنده و در بازداشت هستند. انقلابی های لیبی پس از كنار رفتن قذافی، زیرزمین های باب العزیزه (قصر قذافی) را جست وجو كردند چون در این مكان عده ای بازداشت بودند چیزی پیدا نكردند.
وی ادامه داد: خیلی ها معتقدند صدر و همراهانش را شهید كردند اما همچنان كسانی كه وی را در جنوب لیبی و در منطقه صحرایی كفرا دیده اند به همراه شواهد دیگری كه از زنده بودن وی حكایت دارد نشان می دهد امام موسی صدر احتمالا زنده است.
كارشناس مسائل خاورمیانه تصریح كرد: در فقه قاعده ای موسوم به «استصحاب» وجود دارد. براین اساس، وضعیتی كه نسبت به آن یقین وجود دارد تا زمانی كه ضد آن به شكل یقینی بروز نكرده، بر آن قاعده می شود عمل كرد. یعنی آخرین باری كه امام موسی صدر و همراهانش زنده دیده شده اند ساعت یك عصر روز 30 اوت 1978 جلوی هتل الشاطی بوده است كه روزنامه نگاران صدر را دیده اند و از او پرسیدند شما كجا می روید و او در حالی كه سوار بر خودروی تشریفاتي می شد پاسخ داد به ملاقات سرهنگ معمر قذافی می رویم. بنابراین فرض براین است «صدر زنده است تا زمانی كه با پیدا شدن پیكرها یقین حاصل شود كه شهید شده است.»
وی افزود: این دلیل عقلی است تا پیكری دیده نشده است نمی توان به حرف افراد مختلف كه قائل به شهید شدن امام موسی صدر هستند اعتماد كرد.

**اخلاقا و شرعا باید پیگیر سرنوشت امام موسی صدر باشیم
مهتدی گفت: حتی بر فرض اینكه به شهادت امام موسی صدر یقین داشته باشیم با این حال نمی شود از ناپدید شدن این اندیشمند بزرگ فكری و دینی به سادگی گذشت.
وی افزود: رژیم صهیونیستی برای استخوان های پوسیده یك سرباز خود حاضر است جنگ راه بیندازد و هزینه دهد، آن وقت ما به عنوان جمهوری اسلامی ایران و یا لبنان نسبت به سرنوشت مرجع، فقیه بزرگ و اندیشمندی مانند امام موسی صدر (حتی اگر فكر كنیم وی شهید شده است) بی تفاوت هستیم.
مهتدی تاكید كرد: دست روی دست گذاشتن از نظر شرعی، قانونی، اخلاقی و انسانی به هیچ وجه قابل قبول نیست. نمی شود به صرف اینكه بگوئیم این افراد شهید شده اند تلاشی برای پیدا كردن پیكرهای پاك آنها نكنیم در حالی كه هیچ دلیل یقیني بر شهادت آنها وجود ندارد و هیچ عذری هم برای پیگیری نكردن این مساله پذیرفتنی نیست.

مصاحبه از كوروش خدابخشي