دکتر شریعتی، مردی با اندیشه ای پاک

تاریخ و محل تولد: 1312، مزینان

تاریخ دستگیری: 1336 (چندبار)

مدت محکومیت: 8 ماه بار اول، 6 ماه (بار دوم)، 18ماه (بارسوم) آذر 1352

تاریخ آزادی: اسفند 1353

زندان های دوران محکومیت : سیته فرانسه، قزل قلعه، کمیته مشترک

علی شریعتی در دوم آذر ماه 1312 در دهکده مزینان از توابع سبزوار در کنار کویر به دنیا آمد. اولین معلم او، پدرش محمدتقی شریعتی از بنیان گذاران جنبش نوین اسلامی بود که نخستین بار وی را با کتاب هایش مانوس کرد.

دوران تحصیل شریعتی در دانشکده ادبیات مشهد مصادف با اوج مبارزات میهنی ملت ایران به رهبری دکتر مصدق بود. او که شیفته مصدق بود، هم چون سربازی گمنام همراه پدرش که از سران نهضت ملی در خراسان بود، در مبارزات میهنی دکتر مصدق شرکت کرد. کودتای نظامی سیا در 28 مرداد 1332، حکومت ملی ایران را ساقط کرد و مصدق به زندان افتاد. عده بسیاری از بزرگان و رهبران ملی کشته شده و یا زندانی شدند. علی شریعتی که نمی توانست در این مبارزه بی طرف بماند به نهضت مقاومت ملی پیوست.

در دوران نخست وزیری اقبال- در سال 1336- یورش وسیعی علیه نهضت مقاومت ملی آغاز شد. 14 نفر از شخصیت های بزرگ مشهد از جمله اعضای کمیته مرکزی نهضت در خراسان دستگیر شدند. علی شریعتی همراه پدرش محمدتقی شریعتی و طاهر احمدزاده از جمله دستگیرشدگان بودند که با یک هواپیمای ارتشی به تهران گسیل شدند. شریعتی که جوانتر از بقیه بود کتک و شکنجه بسیاری را تحمل کرد و هشت ماه از عمرش را در زندان سپری کرد. او بعد از آزادی به مشهد آمد و تحصیلاتش را ادامه داد و به عنوان شاگرد اول دوره خود برای ادامه تحصیل به خارج فرستاده شد (اوایل سال 1959). وی در اروپا گروه کوچکی به نام «جوانان نهضت ملی ایران-اروپا» را تشکیل داد. با آغاز تشکیل جبهه ملی دوم در ایران این گروه جبهه ملی اروپا را تاسیس کرد. ماهنامه ایران آزاد در این دوران به عنوان غنی ترین نشر به سیاسی با مسئولیت وی منتشر می شد.

شریعتی در فرانسه با جبهه آزادی بخش الجزایر همکاری نزدیکی داشت و به زودی با متفکرینی چون فراتنس فانون و عمار اوزگان از جنبش الجزایر آشنا شد. همکاری وی با جبهه آزادیبخش منجر به لورفتن وی در سر قرار، در پاریس شد و مورد حمله شدید افراد وابسته به پلیس فرانسه قرار گرفت که به علت ضربات وارده بیهوش شد. او سه هفته در بیمارستان بود و با بهبودی نسبی مرخص می شود.

شریعتی در فعالیت های آزادیخواهانه انقلابیون گنکو نیز شرکت داشت و پس از کشته شدن لومومبا، به نمایندگی از سوی دانشجویان ایرانی، در تظاهراتی که مقابل سفارت بلژیک برگزار شد، شرکت کرد که با حمله پلیس فرانسه به زندان سیته منتقل شد.

فعالیت های شریعتی در خارج از کشور، یکی از عوامل مهم دستگیری وی در مرز بازرگانف در راه بازگشت به ایران بود. او به جرم فعالیت علیه رژیم دیکتاتوری پهلوی دستگیر و مدت 6 ماه در قزل قلعه زندانی شد که بع علت اعتراض های فراوان استادانش از فرانسه، رژیم او را آزاد ساخت. شریعتی پس از آزادی با مدرک دکتری جامعه شناسی از سوربن، مدتی معلم دیکته و انشا در روستای طرق مشهد شد، تا اینکه در سال 1354 به علت نداشتن استاد تاریخ، دانشکده ادبیات مشهد او را به عنوان استاد پذیرفت. از این زمان به طور مرتب از سوی دانشجویان دانشگاه ها از وی برای سخنرانی دعوت می شد. پس از تاسیس حسینیه ارشاد دکتر شریعتی سلسله درسهای خود را درباره تاریخ ادیان و اسلام شناسی در آنجا آغاز کرد. رژیم شاه که از سخنرانی های شریعتی در حسینیه ارشاد به وحشت افتاده بود، از طریق عناصر مزدور خود به شایعه پراکنی و اتهام های بسیاری علیه وی پرداخت. اما این شایعات کارساز نشد و حسینیه ارشاد در مهر ماه 1352 از سوی رژیم تعطیل شد و دکتر شریعتی متواری گشت. رژیم پدر پیرش را دستگیر کرد تا دکتر خود را معرفی کند. سرانجام وی دستگیر شد و مدت 18 ماه در انفرادی شکنجه های روحی و جسمی بسیاری را تحمل کرد. بعد از بسته شدن حسینیه ارشاد و حبس شریعتی، کتاب هایش نیز ممنوعه شد و هر کس آن را داشت زندانی می شد.

از رویدادهای جالب زندان دکتر شریعتی زمانی بود که او را برای بازجویی برده بودند. بازجو از او سوال کرد که ارتباط خودش را فضل الله مجاهدین که از رهبران مجاهدین است و بسیاری از اعلامیه ها به نام اوست بیان کند. بازجو برای این کار، می خواست وی را شکنجه بدهد. او در جواب می گوید: من علی قاعدین را می شناسم و با هم نسبت داریم، اما شخصی به نام فضل الله مجاهدین را نمی شناسم و ارتباطی با او ندارم.

در دوران زندانن یکی از نگهبانان که رفتار خشونت آمیزی با وی داشت در مقام جبران رفتار زشت خودش و برای دلجویی می پرسد: «تو چریکی؟» دکتر جواب می دهد:«بله» نگهبان می پرسد: «چند تا اسلحه داشتی؟» دکتر جواب می دهد: «هفت، هشت تا!» نگهبان می پرسد: «مارکشان چه بود؟» دکتر می گوید: «بیک!»

سرانجام فعالیت های دوستان و شاگردان او در محافل بین المللی که منجر به فشار سیاسی به حاکمان رژیم ایران می شود و نیز فشار دوستان و همکاران سابق دکتر شریعتی در جبهه آزادی بخش الجزایر که دارای مقاماتی در حکومت انقلابی الجزایر شده بودند، بعد از سفر شاه به الجزایر، سبب شد تا شریعتی پس از 18 ماه در اسفند 1353 آزاد شود.

دکتر شریعتی بعد از آزادی از زندان تحت نظر شدید ساواک قرار گرفت و به او اجازه هیچ گونه فعالیتی داده نشد. سرانجام او با مشورت و کمک دوستانش از ایران به سوی اروپا هجرت کرد و در روز 29 خرداد 1356، طعم مرگ مشکوکی به او چشانده شد و چراغ پرفروغ زندگی پربارش در اوج شکوفایی خاموش گشت.

جنازه شریعتی در یکشنبه هفتم تیر ماه سال 1356 به دمشق منتقل و در زینبیه شام به امانت سپرده شد.

دکتر شریعتی با خانم پوران شریعت رضوی ازدواج کرد که ثمره این وصلت یک پسر و سه دختر می باشد. احسان (دکترای فلسفه از دانشگاه سوربن)، سوسن ( دکترای تاریخ اسلام)، سارا (دکتر جامعه شناسی) و مونا (پزشک عمومی، فارغ التحصیل دانشگاه تهران)

از دکتر علی شریعتی تاکنون 35 مجموعه آثار منتشر شده است که حاصل کنفرانس ها، سخنرانی ها و نوشته هایش می باشد.

منبع: دلدادگان آزادی/ به اهتمام کانون زندانیان سیاسی مسلمان (قبل از انقلاب)/ جلیل امجدی- محسن علی نژاد قمی/ 1383