تسهيل اجراي طرح تكريم مردم در نظام اداري كشور از طريق ترويج فرهنگ ايثار و شهادت (با تاكيد بر حماسه خرمشهر)

فرهنگ شهادت به عنوان يكي از حياتي ترين و ارزشمندترين سرمايه ها و دست يافته هاي ملت قهرمان و شجاع ايران اسلامي در طي هشت سال جنگ تحميلي و دفاع مقدس محسوب مي گردد. حاصل حضور سلحشورانه و شجاعانه فرزندان رشيد اين آب و خاك، برادران غيور اين سرزمين، پدران توانمند اين ميهن و خواهران، دختران و مادران شجاع و مقاوم ايران سرفراز، در پشت جبهه و در خط حمله و صحنه كارزار، در طول اين هشت سال شكوه ديدني، در نمادينه ترين شكل خود زمينه هايي را بوجود آورد كه طي آن فرهنگ شهادت و روحيه ازخودگذشتگي در سرتاسر كالبد زميني عصر امروز دميدن يافته است. در اين مقاله سعي شده است تا با ارائه مدلي تلفيقي، ارتباط ميان طرح تكريم مردم و جلب رضايت ارباب رجوع در نظام اداري كشور را با فرهنگ شهادت و بويژه مصاديق خاص آن كه برخاسته از منابع فرهنگي اين حوزه مي باشد مورد تحليل قرار گيرد. و در نهايت مدلي ارائه شود تا بر طبق آن بتوان اجراي طرح تكريم را از طريق ترويج فرهنگ شهادت عملياتي نمود. ساختار مقاله از سه بخش عمده تشكيل شده است: در بخش نخست به اجمال تعاريف و مفاهيم مربوط به فرهنگ شهادت و همچنين منابع و مصاديق آن(با تاكيد ويژه برحماسه خرمشهر) مرور مي شود. قسمت دوم نيز به تشريح و تبيين فلسفه و مباني طرح تكريم بطوركلي و كاربردهاي مورد انتظار آن در حوزه خدمات رساني به مردم خواهد پرداخت. روح اصلي سخن در بخش سوم بيان مي شود كه طي آن با تركيب مفاهيم و الگوهاي گزارش شده در قبل، نسبت به ارائه و تشريح مدلي تلفيقي در زمينه رابطه ميان طرح تكريم و فرهنگ شهادت اقدام خواهد شد. مصاديق مختلف اين ارتباط دوگانه در آن به تفصيل توضيح داده مي شود.

بخش اول: فرهنگ شهادت (1-1) مقدمه: واژه ها و استعارات،هرچندكوچك و كم حجم، در هر فرهنگ و ملتي نشان دهنده پشتوانه عظيمي از اعتقادات، باورها، نگرشها و بينش هاست. هرچه كه منشأ و خاستگاه واژه اي به گونه اي عميق تر در بطن گرايشها و باورهاي يك ملت ريشه دوانيده باشد و هرقدر كه نمود عملي و نماد عيني اين واژه ها را در منشها و روشهاي زندگي يك ملت ملموس تر دريابيم، اين احتمال بيشتر خواهد شد كه آن واژه به صورتي نهادينه در جهان بيني و ايدئولوژي آن مكتب رسوخ بيشتري كرده و به تبع آن آثار و شواهد مؤثرتري را بر فرايند زندگي اجتماعي آن قوم از خود برجاي نهد. اوج اين عظمت را زماني مي توان متصور شد كه مفهومي پديدارشناختي در زمره عوامل، عناصر و منابع فرهنگ جامعه قلمداد گردد. اينجاست كه محور بسياري از رويكردها و بينش هاي نظري و رفتاري و نيز بنيان اكثر حكمتها و قواعد و هنجارهاي يك جامعه از اين كلمه و اصطلاح ريشه خواهد گرفت. در ميان جامعه ايراني و اسلامي ما بويژه پس از پيروزي پرعظمت انقلاب اسلامي و نيز مقاومت افتخار آميز هشت ساله، مفهوم سبز شهادت چنين جايگاهي را در حوزه مباني اخلاقي و اعتقادي تك تك اعضاي جامعه و نيز در مبادي رفتاري و كرداري آحاد ملت به خود گرفته است. از اين روست كه عبارت«فرهنگ شهادت» شيوع و رواج بي سابقه اي را در انديشه ها و برداشتهاي فردي و گروهي جامعه يافته است. به گونه اي كه در جاي جاي فرهنگ عامه و در سرتاسر جهان بيني ملي و مذهبي ما نشانه هايي از «فرهنگ شهادت» قابل پي جويي و حصول مي نمايد. (1-2) منابع فرهنگ شهادت: اصولاً در شناسايي و درك هركدام از عناصر فرهنگي مثبت يا منفي، مذموم يا پسنديده و پيش برنده يا بازدارنده توسعه فرهنگي، بايد ابتدا به منابع ايجاد، حفظ و گسترش آن عنصر فرهنگي توجه نمود. بديهي است، احصاي كامل منابع فرهنگي، زمينه ساز موثري در جهت حصول نتايجي روشن و كاربردي از مطالعات حوزه فرهنگ قلمداد مي گردد. در اين مجال مي كوشيم تا پاره اي از كليدي ترين منابع فرهنگ شهادت را مورد بررسي و شناسايي مقدماتي قرار دهيم. (1-2-1) وصيت نامه شهداء: سندسرخ وصيت هاي شهداء كه به عنوان ميثاق معتبر رسالت آنها ارزنده ترين آموزه ها واندرزهاي هدايت بخش اين كبوتران سبك بال عشق به اسلام و ايران را به ارمغان آورده است،در قالب وصيت نامه شهداء قابل شناسايي و استفاده مي باشد. پيامها و نصيحت هاي شهيدان در آخرين روزها و لحظات قبل از عروج روحاني شان را بايد يكي از تأثيرگذارترين منابع توليد و حفظ فرهنگ شهادت در متن جامعه امروزمان دانست. رجوع به اين متون مقدس، تازه ترين انديشه ها و ناب ترين آرزوهاي عاشقان لقاء الله رادرجان و روح زمينيان جامانده از قافله شهادت تداعي خواهد كرد. (1-2-2) بازگويي خاطرات رزمندگان: شاهدان زنده فرهنگ شهادت كه امروزه مي توانند مناسبترين پيام رسان انديشه شهادت طلبي و خداجويي در اذهان جوانان امروز باشند، رزمندگان و سلحشوران سرافراز دوران دفاع مقدس هستند. آنانند كه با يادآوري خاطرات حماسي روزها و شبهاي فداكاري و از جان گذشتگي، زمزمه هاي عشق را در كوچه پس كوچه هاي زندگي طنين انداز مي نمايند. (1-2-3) خانواده شهداء: انديشه ها، گفتار و رفتار خانواده هاي شهداء دفاع مقدس يكي از زمينه هاي حفظ و گسترش «فرهنگ شهادت» در جامعه محسوب مي شود. تأثير سخنان و بويژه رفتارهاي عملي بازماندگان شهداء و ارزنده ترين ميراث به جاي مانده از قافله شهادت،مي تواند بسياري از هجمه هاي غرب و شرق را كه با هدف سست كردن بنيآن هاي اخلاقي و اعتقادي جوانان به انقلاب، جنگ، مقاومت، و تلاش و تكاپو برنامه ريزي شده است، بي اثر سازد. (1-2-4) خاطرات دوستان وهمرزمان شهداء: حضور صميمي و دائمي شهداء در صحنه هاي مختلف غيرت و شجاعت در طول هشت سال دفاع مقدس، شايد بيشترين اثرات مثبت و سازنده خويش را بر انديشه ها و كردار همرزمانشان در اين مسير پرخطر داشته است. انعكاس و انتقال اين خاطرات و يادمآن ها از سوي اين گرانقدران بستر مناسب براي رشد فرهنگ شهادت را آماده مي سازد. (1-2-5) مستندات صوتي و تصويري: خوشبختانه حضور تقريباً هميشگي خدمت گزاران عرصه رسانه ها در صحنه هاي مختلف دفاع مقدس اين زمينه را فراهم آورده است تا امروزه بتوانيم از حاصل تلاش و ابتكار آن عزيران، ـ به ويژه در شرايط سخت و بحراني عمليات ها ونبردهاي سخت ـ بازگويي خاطرات آن دوران را با زبان تصوير و صوت به صورتي مستند و معتبر همراه سازيم. (1-2-6) فيلمهاي داستاني و سينمايي: اهتمام و دغدغه هنرمندان متعهد و كار آزموده ايراني به حفظ و گسترش انديشه هاي متعالي مستتر در پيچ و خم خشونت جنگ و دفاع آنها رابر آن داشت تا در حد سعي و وسع خويش به ثبت رويدادها و بازسازي صحنه هاي متنوع دفاع مقدس در قالب فيلمهاي سينمايي و داستاني پرمخاطب و انگيزاننده بپردازند تا امروزه بتوانيم از آن ها به عنوان يكي از جذاب ترين منابع انتقال فرهنگ شهادت در جامعه و بخصوص در نسل جوان و كمتر آگاه از مسايل و حواشي دفاع مقدس يادكنيم. (1-2-7) كتابهاي داستاني: قالب داستان و رمان بدليل جاذبه هاي خاص خود و نيز بنا بر ذوق و هنر داستان سرايان قهار و خوش سليقه ايراني بازهم مركبي گشته است تا به كمك آن بتوانيم بار پر ارزش«فرهنگ شهادت» رابه منزل سلامت رسانيم و آنرا به ميراث داران انديشه هاي پاك شهادت خواهي، تحويل نماييم. (1-2-8) شعر و ادبيات هنري: شايد اگر تنها به اتكاي شعراي دفاع مقدس مي خواستيم تا به انتقال و بازپروري «فرهنگ شهادت»در جامعه بپردازيم از حد و توان شاعران خوش قريحه و توانمند ايران زمين خارج نبود و شايد اكنون نيز بتوانيم ادعا كنيم كه يكي از كاربردي ترين ابزارهاي انتقال و بازآموزي فرهنگ شهادت در دست شاعران متعهد اين سرزمين نهفته است كه با بهره گيري از ذوق دروني و خدادادي و اين امانت پرارزش الهي در گسترش فرهنگ ناب شهادت تلاش مي كنند. (1-2-9) نقاشي: نمود ظاهري بسياري از پديده ها و مفاهيم حياتي جامعه شناسي امروز رابايد در پيچ و تاب رنگها و بومها جستجو نمود. هنرمندان نقاش ايراني با الهام از فداكاري ها و سلحشوري هاي رزمندگان جان بركف سپاه اسلام به خلق آثاري بديع وماندگار در قلمرو هنر نقاشي دفاع مقدس پرداخته اند و از اين راه بر ثبت انديشه هاي متعالي فرهنگ مقاومت و شهادت در قلوب ايرانيان عاشق ايفاي نقش مي كنند. (1-2-10) كتاب: عموماً حاصل بسياري از زمينه هاي پيش گفته را مي توان در چارچوب يك كتاب منسجم و مناسب گردآوري نمود تا از اين طريق و با مستندسازي تلاشهاي صورت گرفته در عرصه فرهنگ شهادت و ضمن تهيه مجموعه اي تقريباً كامل و جامع به غناي دانشي و نگرشي مخاطبان كتابهاي دفاع مقدس همت گمارد. (1-2-11) مقالات تحليلي و تحقيقي: از انجاكه گاه تأثير برخاسته از يك پژوهش ميداني و عملياتي، براي عده اي از افراد و گروههاي جامعه قابل توجيه تر و پذيرفتني تر به نظر مي رسد، در طي سالهاي جنگ تجميلي و بخصوص پس از فراغت از آن،كوششهاي بسياري بعمل آمده است تا به كمك تحقيقات و پژوهشهاي مربوط به عرصه فرهنگ شهادت و دفاع مقدس زمينه باور و اعتقاد عمومي را به مباني و گستره تعاليم شهادت و مقاومت استحكام بخشند. (1-2-12) تعاليم و سخنان بزرگان: يكي از بارزترين جلوه گاه ها و مظاهر ترويج و اشاعه«فرهنگ شهادت» در سطح و عمق جامعه را بايد در تعاليم و سخنان بزرگان قوم شناسايي نمود. نظر به مقبوليت و پذيرش عامه در مورد اقوال و سخنان رسيده از ناحيه بزرگان جامعه و نيز با توجه به خبرگي و پختگي آنان در مسايل مختلف فرهنگي و اجتماعي، تأثير گذاري مثبت و پيش برنده بزرگان در بسط و گسترش فرهنگ شهادت انكارناپذير قلمداد مي شود. (1-2-13) كتب درسي: همواره اين سخن را شنيده و به خاطرسپرده ايم كه فرهنگ سازي و اقدامات فرهنگي را بايد از سنين پايين و نونهالي يا نوجواني آغاز نمود، تا در سير فرايند رشد و بلوغ فرد، مكانيسم هاي تربيتي و فرهنگي مورد نظر نيز طراحي و تكميل گشته و در نهايت با ممارست و پشتيباني دائمي بتوان زمينه هاي اثرپذيري فرهنگي را در نسل جوان جامعه ايجاد كرد. از سوي ديگر مناسبترين بستر آماده جهت اجراي فعاليتهاي فرهنگ سازي را مي توان در عرصه مدرسه و بخصوص مطالب درسي دانش آموزان يافت. اگر مفاهيم و پديده هاي حائز اهميت فرهنگي را در ظرفيتها و دامنه كتب درسي دانش آموزان بگنجانيم اثرات بالقوه مفيدي را مي توان بر جريان احياي فرهنگ شهادت شاهد بود. (1-2-14) سرودها و آهنگها(موسيقي): طبيعت هنرجو و ذات زيبايي پسند آدمي اين قابليت را در درون انسانها قرار داده است تا بزرگترين درسها و آموزه ها را در قالب يك بيت شعر و يا يك آهنگ پرمعني برداشت نموده و در سرتاسر زندگي خويش مورد استفاده قرار دهد. از اين روست كه مجموعه آهنگها و سرودهاي انقلابي و حماسي كه در حوزه فرهنگ شهادت و دفاع مقدس تهيه و اجرا شده است را بايد از كاراترين شيوه هاي تبليغي و كليدي ترين منابع ترويج فرهنگ شهادت دانست. نمونه هاي بسياري از اين اثرگذاري مثبت و سازنده را مي توان در صحنه هاي پرشكوه دفاع مقدس مشاهده نمود. (1-2-15) مسابقات و جشنواره هاي فرهنگي: نهادهاي فرهنگي جامعه با همكاري واحدهاي تبليغي فعال در زمينه ترويج فرهنگ شهادت و دفاع مقدس كوشيده اند تا هراز چندگاهي با برپايي مسابقات فرهنگي و هنريو يا از راه برگزاري جشنواره هاي هيجان انگيز و جذاب پيرامون موضوعات مربوط به فضا و روحيات دفاع مقدس، جلوه هايي از شكوه و عظمت ساليان پرافتخار دفاع را براي مردم اين زمان زنده كنند. (1-2-16) عكس و عكاسي: ثبت خاطره ها، رشادتها، شجاعتها و غيورمردي هاي شيرمردان عرصه هاي نبرد در طول هشت سال دفاع سبزو مقدس، عمدتاً به دليل حضور فعال و شجاعانه عكاسان تجربي و حرفه اي آن دوران ممكن شده است. هم آنانكه با سلاحي متفاوت به جنگ و نبرد با دشمن فريبكار پرداختند و از طريق ثبت و نگهداري اسناد مربوط به جنايتهاي شرم انگيز دشمنان اين آب و خاك، زمينه اثبات حقانيت و مظلوميت اين ملت آزاده را دراذهان جهانيان فراهم نموده اند. (1-2-17) نمايشگاه ها و بازسازي صحنه ها: براي آندسته از جوانان و نوجوانان جامعه و يا گروه هايي از جامعه كه در سنوات جنگ تحميلي بنا بر دلايلي قدرت و امكان حضور در جبهه هاي نبرد حق عليه باطل را نداشتند و حتي براي آنانكه بارها در اين صحنه ها شركت مستقيم و فعال داشته اند، بسيار جالب، آموزنده و ثمربخش خواهد بود كه در برهه هايي از زمان از طريق بازسازي و شبيه سازي آن صحنه ها و تكرار نمادين صفحات غرور انگيز دفاع مقدس از كتاب افتخار ايران اسلامي، ياد و خاطره آن شور و شعور ها در افكار و انديشه هاي اهالي امروز احيا گردد. (1-2-18) بازديدهاي دوره اي: حركت شايسته و پسنديده اي را كه چندسالي است به گونه اي وسيع و تقريباَ فراگير در سطح نهادهاي و واحدهاي مختلف جامعه شاهد هستيم آنست كه در مقاطع زماني متفاوت و بخصوص در ايام تعطيلات پايان سال، گروه هاي متعددي از جوانان، دانش آموزان، دانشجويان، طلاب، كسبه، كارمندان، زنان و مردان از طريق ثبت نام در اردوهاي روحاني، و در قالب كاروان هاي زيارتي، به عنوان مسافران ديار نور به بازديد از مناطق نظامي و صحنه هاي شهادت طلبي فرزندان و برادران و پدران اين سرزمين مي شتابند. تاچندي پيش از آغاز اين حركت،چنين مسافرت هايي تنها به سطح اندكي از اقشار جامعه و بخصوص خانواده معظم شهداء محدود شده بود. اما امروزه با اقدامات موثري كه در زمينه ترويج فرهنگ شهادت و الگوسازي در جامعه صورت گرفته است، استقبال و حمايت گسترده اي از اين حركت در اجتماع ديده مي شود. (1-2-19) مدارس و آموزش و پرورش: نقش برجسته و حياتي آموزش و پرورش به عنوان كليدي ترين نهاد آموزشي و تربيتي جامعه را نبايد در امر فرهنگ سازي شهادت و دفاع مقدس از ياد برد. همانطور كه در بخشهاي پيشين هم بيان شد، تأثيرات شگرف و عميقي كه آموزش به دليل ماهيت و كاركردهاي ويژه خود بر افكار، بينش ها و رفتارهاي دانش اموزان به عنوان واحدهاي انساني شكل دهنده جامعه اعمال مي كند، سبب شده است تا برنامه ريزي ها و اقدامات گسترده اي در زمنيه توسعه فرهنگ شهادت در سطح مدارس و آموزشگاه هاي كشور طراحي و اجرا گردد كه موارد و مصاديق پرشماري را در حوزه هاي مختلف فرهنگ سازي در بر مي گيرد. (1-2-20) خانواده ها: خانواده از طريق بكارگيري مكانيسمهاي تربيتي و پرورشي خاص خود به عنوان قدرتمندترين ابزار فرهنگ سازي و ترويج ويژگي ها و مفاهيم فرهنگي محسوب مي گردد. نفوذ و رسوخ عقايد و انديشه هاي حاكم بر جو خانواده در متن اعتقادات و رفتارهاي حال و آينده افراد جامعه حالتي را بوجود آورده است كه در آن مي توان به بهترين شيوه، هنجارهاي فرهنگي مطلوب را در سطح اجتماع(و از طريق خانواده به عنوان اولين واحد اجتماعي)، رواج داد. «فرهنگ شهادت» نيز به انحاي مختلف از آموزه ها و تعاليم خانواده ها بخصوص در ساخت سنتي جامعه ايراني شكل مي گيرد. (1-2-21)دانشگاه ها و مراكز آموزش عالي: گذشته از مدارس و نظام آموزش و پرورش كه به دليل سن اندك مخاطبينشان و تأثيرپذيري زياد دانش آموزان از آموختني هاي اولياء مدرسه، كاركردهاي اثربخشي را در حوزه ترويج فرهنگ شهادت ايفا مي كند، دانشگاه ها و مراكز آموزش عالي نيز به عنوان محمل پذيرفته شده آراء و انديشه هاي علمي و مورد پذيرش عمومي، محل چالش و صيقل افكار و عقايد بوده و از طريق هماهنگي با ساختارهاي رايج در سامانه دانشگاه، تأثير عمده اي بر گسترش«فرهنگ شهادت» در سطح جامعه ايفا مي كنند.به خصوص كه ميزان حضور خانواده پر شأن شهادت نيز در اين واحد اجتماعي، پر رنگ تر از سابق احساس مي گردد. (1-2-22) الگوهاي جامعه: جايگاه قدرتمند الگوها و اسوه هاي اجتماعي را در شكل گيري و تقويت فرهنگ هاي جامعه نبايد از نظر دور داشت و در همين راستا بايد اذعان داشت كه يكي از اهرم هاي نيرومند براي ترويج فرهنگ شهادت در سطح جامعه، ـ بخصوص در ميان جوانان،ـ استفاده از الگوهاي مورد قبول و پذيرش آنان مي باشد. (1-2-23) رهبران و مسؤولان جامعه و گروه هاي مختلف: ويژگي ذاتي بشر در ميل به گروه گرايي و همراهي با جمع، سبب گريده است تا معيارها و هنجارهاي مقبول گروه هاي اجتماع به عنوان يكي از منابع توليد فرهنگ تلقي گردد. همچنين در همين راستا نقش رهبران و مسوولان جامعه در سمت هاي مختلف مي تواند يكي از كارآمدترين منابع ترويج فرهنگ شهادت قلمداد گردد. زيرا تأثير و نفوذ گفته ها و انديشه هاي آنان در ميان آحاد و گروه هاي متنوع اجتماع، قابليتي شگرف در توسعه«فرهنگ شهادت» ايجاد مي نمايد. (1-2-24) همايش ها و يادواره ها: خصلت نسيان در آدمي موجب مي گردد كه هر ازچندگاهي لازم آيد تا برخي از مهم ترين ابعاد فرهنگ اجتماعي را با زباني و به طريقي خاص به او يادآوري نمايند. به همين ترتيب در مورد«فرهنگ شهادت» نيز ضروري بنظر مي رسد كه در مقاطع زماني مختلف با برگزاري همايش ها و يادواره هاي مرتبط با اين موضوع، ياد و خاطره شهادت طلبي ها و فداكاريهاي صحنه هاي سبز دفاع مقدس را مورد تجديد و تكرار قرار دهيم. (1-2-26) قوانين و مقررات: در پاره اي موارد الزامات و تأكيدات مراجع قانونگذار جامعه نيز به ترويج فرهنگ شهادت كمك مي نمايند اگرچه چنين مفاهيم والايي اصولاً در قالب و چارچوب غيرمنعطف و ساختارگراي قوانين و مقررات خشك واجب الاطاعه قابل نزول نيستند اما در مواردي ويژه و بنا بر دلايلي خاص لازم آمده است كه پشتوانه هاي حقوقي مناسب جهت حمايت از انديشه و فرهنگ شهادت ايجاد گردد. (1-2-27) مباني فقهي و اعتقادي: وجود زمينه هاي ترويج و اشاعه فرهنگ شهادت در اشكال و انحاي مختلفش در گستره تعاليم و آموزه هاي شريعت اسلام و مشاهده شواهد محكم و قابل استدلال در اين زمينه درميان متون و ادبيات ديني و مذهبي جامعه، از ديگر منابع قدرتمند توليد و رشد انديشه شهادت و نفوذ فرهنگ شهادت قلمداد مي شود. (1-2-27) ساير منابع: غير از آنچه كه از منابع مختلف ايجاد، حفظ، رشد و توسعه فرهنگ شهادت بدآن ها اشاره گرديد قطعاً منابع ديگري را نيز مي توان در اين قلمرو متصور شد كه هر كدام به تنهايي يا در تعاملي سازنده و هم افزا با يكديگر بتوانند زمينه هاي بسط انديشه شهادت و روحيه مقاومت را در ابعاد مختلف زندگي اجتماعي بشر امروز تقويت نمايند. (1-3) مصاديق فرهنگ شهادت: در گام بعدي و پس از آنكه مهم ترين و كليدي ترين منابع توليد فرهنگ شهادت شناسايي و احصا گرديد، لازم است با بررسي و تحليل عمقي هركدام از اين منابع و نيز بادرنظر داشتن برايند اين منابع، اولويتهاي مورد نظر اين منابع را از لحاظ پديده ها و مفاهيم فرهنگي ـ اجتماعي استخراج نمود. اهميت اين مسأله در آن است كه كشف مصاديق و معيارهاي فرهنگ شهادت از منظر منابع تعريف شده براي آن مارا در نيل به اين شاخص ها راهنمايي مي كند و اين توان را نيز به مسؤولان فرهنگي جامعه اعطا مي كندتا به گونه اي علمي و مستند بتوانند ميزان موفقيت جامعه را در كسب اين فضيلت ها و ارزش ها سنجش نمايند. (1-3-1)توجه به خداوند: شايد بتوان اصلي ترين و حياتي ترين آموزه اي را كه از فرهنگ شهادت و در مكتب شهيدان و سلسله داران اين انجمن بايد آموخت؛ توجه محض به حضرت حق و خلوص نيت ها جهت انجام كارها در راستاي رضا و قرب او دانست. وجدان بيدار تمامي خداجويان و حق پرستان گواهي مي دهد كه رمز توفيق و سعادت و شاه بيت غزل زندگاني در رعايت همين يك نكته است؛كه البته خود سرمنشأ و موجب تبعات و نيازهاي آتي بسياري است. (1-3-2) اطاعت از ولايت: آنچه كه همواره از ديد شهيدان، رزمندگان، جانبازان، آزادگان و خانواده ها و بازماندگان آن ها و نيز از سوي بزرگان و انديشمندان نهضت انقلاب اسلامي ايران به عنوان تكيه گاه و ستون خيمه انقلاب مورد تأكيد و تكريم واقع گرديده است و تمامي ما به رعايت آن سفارش گرديده ايم، اصل اطاعت از ولايت و پرهيز از نافرماني در راه ارائه شده ازسوي آن هاست. زماني مي توان «فرهنگ شهادت» را در جامعه نهادينه دانست، كه عشق به ولايت و تبعيت از رهبري مانند خوني در رگ و پي انديشه و رفتار تمام آحادجامعه جريان داشته باشد. (1-3-3)تلاش و سازندگي: نياز و ضرورت امروز ميهن اسلامي ما و بويژه پس از پشت سر نهادن جنگ تحميلي هشت ساله كه طي آن به ناچار بسياري از منابع و سرمايه هاي مملكت را به سمت تغذيه بخشهاي نظامي سوق داد و بخش عظيمي از نيروهاي انساني مستعد و توانمند را در راه پاسداري از كيان و اقتدار وطن اسلامي مان مصروف داشت، بنا بر سفارش و تأكيد عموم مسؤولان و راهبران سياسي و اقتصادي جامعه، تلاش خستگي ناپذير براي سازندگي و رهايي از عقب ماندگي هاي حاصله از اين روند است. (1-3-4)مقاومت و ايستادگي: درس مهمي كه فرهنگ شهادت در مكتب شهيدپرور و انسان ساز خويش به فراگيران و علاقمندان نسل امروز مي دهد،آن است كه هرگز نبايد روحيه دفاع منطقي و مقاومت آگاهانه را ازدست داد.چنانكه فرهنگ ايستادگي و شكيبايي به عنوان يكي از عناصر نمادين فرهنگ شهادت همواره در ادبيات شهادت مورد ستايش و سفارش بوده است. (1-3-5)گذشت و ايثار: از ديگر مصاديقي كه در «فرهنگ شهادت» بر آن بسيار تأكيد شده است، وجود روحيه گذشت و ايثار مي باشد. رسوخ باور از خود گذشتكي و تلاش براي تعالي ديگران ولو به قيمت سختي و صعوبت زندگي شخصي، از مهم ترين پيامدهاي انديشه متعالي فرهنگ شهادت قلمداد مي گردد. (1-3-6)عدم پذيرش ظلم: پيام جاودان هشت سال مقاومت سلحشورانه و سراسر عزت غيورمردان ايران اسلامي در برابر دژخيمان نابكار و حاميان فريبكارشان در گستره گيتي آن بود كه هيچ يك از افراد چنين ملت سرفراز و غيرتمندي حاضر نمي شود در كمترين حجم و نازلترين سطح، به زير بار ظلم و تعدي رفته و پذيراي زياده خواهي ها و سلطه جويي هاي استعمار و استكبار جهاني گردد. (1-3-7)خدمت به مردم: از آنجا كه مردم به عنوان ولي نعمتان اين انقلاب معرفي شده اند و همواره در قاموس مقدس جمهوري اسلامي ايران نقش و جايگاه والاي مردم بخاطر ارزش و كرامت خدادادي و نيز به دليل حضور مشاركت جويانه و هميشگي آن ها در صحنه هاي مختلف مورد احترام، تعظيم و نكوداشت بوده است؛ هدف خدمت رساني بهتر و بيشتر به مردم نيز از جمله سياستهاي راهبردي نظام در حوزه فرهنگ شهادت محسوب مي شود. (1-3-8)نماز و عبادت: توجه به معنويات از طريق استمرار بر عبادت و بويژه برپايي نماز نيز يكي از تأكيدات مؤكد سرچشمه ها ي جوشان فرهنگ شهادت در عصر امروز بيان شده است. چراكه غفلت از اين پديده و دچار آمدن در تنگناي خداگريزي، مهلك ترين سمي كه مي تواند روح آدمي را دچار افول و سقوط تدريجي نموده و آثار شوم دوري از بركات واسعه الهي رابر چهره زندگي افراد نمايان سازد. (1-3-9) دقت در شناسايي دشمنان: يكي از ظريف ترين نكات حائز اهميت در زمينه برخورد و مقابله با دشمنان در آنست كه مرحله نخست و گامهاي اوليه اين دفاع مقدس با دقت و تأني بيشتري برداشته شود و بيشترين وسواس و تيزبيني را در فاز شناخت، يعني درك عميق و آگاهانه از ابعاد مختلف دشمنان داخلي و خارجي اين نظام مقدس مصروف داريم. تا ضمن كشف و شناسايي دقيق دشمنان واقعي، راه هاي عملي مقاومت و مبارزه را نيز با درك ويژگيها و الزامات برخورد با هركدام از دشمنان شناخته شده، احصاء نماييم. (1-3-10)نظم و انضباط: فرهنگ شهادت ضمن آنكه به ابعاد مختلف زندگي اجتماعي و فردي انسان امروز نگاهي از روي دقت و تيزبيني دارد مي كوشد تا راهكاهاي عملي بهبود واصلاح وضعيت موجود اين نظامها را نيز تصوير نمايد تا براي استفاده كاربردي علاقمندان اين طريق مثمر ثمر واقع گردد. تمركز بر محور نظم و انضباط يكي از اين رهيافتهاي اجرايي است كه با كمك تعاليم و آموزه هاي مكتب انسان ساز اسلام سعي بر ان دارد كه انضباط اجتماعي، گروهي و فردي آحاد جامعه را افزايش دهد. (1-3-11) علم و دانش: الزامات و ضرورتهاي عصر نوين جهاني كه به دوران دانش ويا عصر اطلاعات معروف شده است، سبب گرديده تا رويكرد اصولي فرهنگ شهادت در افق جهان بيني آينده و چشم انداز بلندمدت خويش بدنبال تعالي توانمنديهاي علمي و ترقي مرزهاي دانشي گروه ها و آحاد مختلف جامعه جهت گيري شود. (1-3-12)عدالت و انصاف: توجه به دستورات و فرامين دين مبين اسلام اين واقعيت رابراي هر مخاطب و محققي روشن مي سازد كه پرهيز از تبعيض در هر سطح و صورتي و دقت در رعايت عدالت و انصاف با هر صعوبتي، از بنيادي ترين اصول موضوعه شريعت اسلام تلقي مي گردد و از همين رو به شدت مورد اقبال و استقابل فرهنگ شهادت بوده است. (1-3-13)تقوي و پرهيزگاري: سرچشمه تمامي گناهان را مي توان در عدم خوف از خداوند و نبود روحيه تقواي الهي دانست. به همين دليل است كه اصرار بر رعايت تقوي و پرهيزگاري به عنوان يكي از پايه هاي مستحكم فرهنگ شهادت در جامعه مذهبي ايران مطرح گرديده و مورد تأكيد فراوان بزرگان بوده است. (1-3-14)همكاري و تعاون: از آنجا كه دستور صريح قرآن كريم مبني بر انجام همكاري و تعاون سازنده در راه اجراي امور خير و پرهيزگاري مستحكمترين پشتوانه نظري و اعتقادي براي ترويج فلسفه معاضدت و همكاري زمينه ها وبسترهاي لازم را فراهم آورده است؛ سفارش بر تعاون و همكاري در سطح جامعه در فرهنگ شهادت همواره بصورتي شفاف و عيني قابل مشاهده است. (1-3-15) قناعت و صبر: مشكلات و دشواريهاي خاص جنگ و الزامات متناسب با شرايط دفاع نظامي حالتي را بوجود آورده بود كه روحيه قناعت و رضايت به شدت در ميان برادران بسيجي و رزمنده، گسترش يافته بود. امروزه نيز كه اين خصلت پسنديده بنا بر دلايل مختلف و از جمله بخاطر رفع تنگناهاي اقتصادي شديد ان زمان، از قدرت و صلابت هميشگي و مورد انتظار خويش افول كرده است؛ مروجان فرهنگ شهادت بر آن مي كوشند تا اين اخلاق مثبت اسلامي را رونقي دوباره بخشيده و در اين شرايط نامناسب كنوني، احياء نمايند. (1-3-16)توكل به خداوند: در مكتب شهادت اين پيشفرض اساسي كه تمامي برنامه ها و طراحي هاي صورت گرفتهتنها در صورتي مي توانند به گونه اي مثبت و اثربخش به مرحله اجرا درآيند و بازتابهاي مناسب و پسنديده اي را به نمايش گذارند كه با خواست واراده خدايي همراستا باشند. از اين رو مشاهده مي كنيم موضوع توكل به خداوند ازمهم ترين عناصر فرهنگ شهادت محسوب مي شود. (1-3-17) احترام و نكوداشت مردم: تأكيد همه جانبه و فراگير بر اهميت و اولويت جايگاه عظيم مردم به عنوان ذخاير حقيقي مملكت و سفارش به تكريم و بزرگداشت جامع آنها از ديگر مصاديق فرهنگ شهادت محسوب مي شود. خاستگاه اين پديده را نيز بايد در مباني اعتقادي و اخلاقي دين مبين اسلام و حضور پررنگ عامل انساني در كارگاه آفرينش از اين منظر، جستجو نمود. (1-3-18) غني سازي فرهنگي: تلاش در راه توسعه و رشد منابع فرهنگي جامعه و ضرورت انجام اقدامات اساسي در زمينه اصلاحات فرهنگي اجتماع و بخصوص باوجود كوششها و توطئه هاي استكبار در راستاي تهاجم فرهنگي به سرمايه هاي معنوي و فرهنگي جامعه اسلامي ايران، از ديگر مصاديق فرهنگ شهادت در عصر حاضر قلمداد مي گردد. بخش دوم: طرح تكريم در اين بخش از مقاله به اجمال مروري خواهيم داشت بر پاره اي از مباني نظري و حقوقي طرح تكريم مردم و جلب رضايت ارباب رجوع در نظام اداري كشور و طي آن مي كوشيم تا با نگاهي فراگير، ابعاد مختلف اين طرح را مورد شناسايي و بازبيني قرار دهيم تا در مرحله بعد نسبت به تلفيق مدل نهايي اجراي آن در سطح نظام اداري كشور، اقدام صورت پذيرد. 2-1) برنامه تحول در نظام اداري به منظور ايجاد پويايي در نظام اداري كشور و منسجم نمودن اقدامات لازم در اين زمينه، برنامه تحول در نظام اداري توسط سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور تدوين و در جلسه مورخ 18/1/81 هيات وزيران مورد تصويب قرار گرفت كه هفت برنامه اصلي را به شرح ذيل شامل مي گردد: ـ برنامه منطقي نمودن اندازه دولت ـ برنامه تحول در ساختارهاي تشكيلاتي دولت ـ برنامه تحول در نظامهاي مديريتي ـ برنامه تحول در نظامهاي استخدامي ـ برنامه آموزش و بهسازي نيروي انساني دولت ـ برنامه اصلاح فرايندها، روش هاي انجام كار و توسعه فناوري اداري ـ برنامه ارتقاء و حفظ كرامت مردم در نظام اداري 2-2) طرح تكريم مردم و جلب رضايت ارباب رجوع اين برنامه هاي هفت گانه از طريق 40 طرح مطالعاتي واجرايي قابل پياده سازي خواهد بود. عناوين طرح هاي مزبور، دستگاه هاي مجري، تاريخ اتمام و ساير ويژگيهاي طرح ها، توسط معاونت منابع انساني سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور تهيه و ابلاغ گرديده است. طرح تكريم مردم و جلب رضايت ارباب رجوع نيز به عنوان يكي از اين طرح هاي چهل گانه در تاريخ 10/ 2/ 81 طي مصوبه شماره 13/18540.ط به دستگاه هاي دولتي ابلاغ گرديده است. اين طرح در قالب چهار حوزه عمده شامل اطلاع رساني، مستندسازي روشهاي انجام كار، بهبود فرايندهاي انجام امور و نظرسنجي از مردم قابل اجرا مي باشد. اهم اهداف طرح تكريم عبارتند از: ـ اطلاع رساني مناسب به مراجعان در زمينه نحوه ارائه خدمات ـ بازنگري و اصلاح مجدد روشهاي انجام كار ـ ساده سازي و شفاف سازي در رويه هاي انجام كار ـ تدوين منشور اخلاقي ـ زمينه سازي جهت تشويق كاركنان ساعي ـ نظرسنجي سالانه از مردم درباره عملكرد دستگاه هاي اجرايي ـ افزايش رضايت مندي مراجعان به دستگاه هاي دولتي به طور كلي مي توان غايت و رسالت اجراي طرح تكريم، افزايش ميزان رضايت مندي مراجعان به نظام اداري از طريق پياده سازي اصول مديريت كيفيت، بهره وري و مديريت مشاركتي است. مسووليت اجراي است. اين طرح، طبق مفاد ماده يك آن، بر عهده مديران، رؤسا و مسؤولين دستگاه هاي اجرايي است و سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور مسؤول نظارت بر اجراي دقيق اين مصوبه است. استانداري و سازمان مديريت و برنامه ريزي استا نها نيز مسؤوليت پيگيري و نظارت بر اجراي مصوبه در سطح استان را به عهده دارند. 2-3) پيش نيازهاي اجراي طرح تكريم پياده و نهادينه سازي طرح تكريم، در مرحله اجرا نيازمند ملزومات و بايسته هايي است كه بي وجود آن ها نمي توان به اثربخشي و كارايي اقدامات پراكنده در اين راستا اميد بست. مهم ترين پيش نياز در اين عرصه را مي توان فرهنگ سازماني مناسب و مطابق با روحيه تكريم دانست. منابع مختلفي كه فرهنگ سازماني را پي ريزي، شكل دهي و هدايت مي نمايند، از طريق مكانيسم هاي ويژه خويش، بر چگونگي كاركرد و بازدهي اجراي چنين طرح هايي تأثيرات گسترده و قابل تأملي اعمال خواهند كرد. ميزان رسوخ و نفوذ انديشه پاسداشت مقام انساني، كه در عالي ترين تعاليم هستي آفرين شريعت و مذهب ريشه دارد، مهم ترين معيار جهت پيش بيني موفقيت يا ناكامي در پياده سازي طرح تكريم قلمداد مي شود. نظر به ماهيت و خاستگاه اعتقادي طرح تكريم مردم و جلب رضايت ارباب رجوع، و نيز با توجه به انديشه و روح حاكم بر نظام مقدس جمهوري اسلامي، انتظار مي رود كه زماني بتوان مفاهيم كاربردي و اجرايي طرح را در نظام اداري كشورمان نهادينه كرد.كه پيش از آن اقدامات كارسازي در حوزه بسترسازي فرهنگي و بسط انديشه هاي مذهبي و اعتقادي كاركنان سازمان، صورت گرفته باشد. گرچه در نبود چنين پشتوانه هاي نگرشي و با فقدان مباني تفكري مناسب، باز هم شايد بتوان نمادهايي از طرح تكريم را در سازمآن ها و ادارات دولتي پياده نمود.اما قطعاً اين گونه حركتها، تنها در بعد ظاهري امر محدود خواهد شد و هرگز راه به كنه و ژرفاي فلسفه تكريم، نخواهد برد. در اين راستا و به هدف نهادينه سازي روحيه تكريم ارباب رجوع در نظام اداري، نخستين عاملي كه به عنوان عنصري فعال و مؤثر در شكل گيري و جهت دهي به فرهنگ سازماني مشتري مدار، لازم خواهد آمد، همانا اراده و اعتقاد مديريت ارشد سازمان مي باشد. زماني كه مدير يك سازمان اداري، به مباني وجودي و ابقايي طرح تكريم، اعتقاد داشته باشد و الزام فراگيري فلسفه تكريم ارباب رجوع را درك نموده باشد، مي توان اميدوار بود كه به مدد اهرمهاي مديريتي و رهبري مورد استعمال در حوزه سازمان و اداره، بتواند زمينه هاي اجراي كامل و جامع طرح تكريم مردم و جلب رضايت ارباب رجوع را فراهم سازد. 2-4) حوزه هاي طرح تكريم حوزه هاي چهار گانه طرح تكريم مردم و جلب رضايت ارباب رجوع را بدين شرح مي توان تفكيك نمود: 2-4-1) حوزه اطلاع رساني: هدف از اجراي اين بخش از طرح تكريم آنست كه مراجعان به دستگاه هاي اداري در اولين برخورد با متصديان و يا حتي قبل از مراجعه و ورود به سازمان، نسبت به حيطه فعاليت سازمان، شرح وظايف گروه هاي مختلف، مراحل انجام كار، قوانين و مقرارت مورد اعمال، مكان و زمان انجام امور و ساير اطلاعات مورد نياز خويش، آگاهي و اطلاع كافي پيداكند. در اين راستا اقدامات ذيل مفيد و راهگشا خواهد بود:  نصب تابلوي راهنما ي طبقات و ساختمان ها  ايجاد جايگاه راهنماي ارباب رجوع  نصب اسامي افراد در مدخل ورودي هر اتاق و نيز در محل استقرار متصديان  نصب شرح وظايف گروه ها و واحدهاي مختلف سازمان به تفكيك  تهيه منشور اخلاقي و و نصب آن به گونه اي كه در ديد مراجعان و كارمندان باشد  ايجاد پايگاه اينترنتي جهت ارائه اطلاعات مورد نياز ارباب رجوع از راه دور  راه اندازي تلفن گويا  شفاف سازي و اطلاع رساني خدمات قابل ارائه به ارباب رجوع 2-4-2) مستند سازي روشهاي انجام كار : در اين قسمت انتظار آن است كه برخي از مهم ترين روشهاي انجام كار در سازمان كه بيشترين ارتباط را با مراجعان بيروني دارا مي باشند، بصورتي روشن و شفاف مستند و مكتوب گردد. اين روشهاي انجام كار مي تواند روشهاي عمومي(مشترك بين تمام و يا اكثر دستگاه هاي اداري) و يا اختصاصي(منحصر به يك دستگاه خاص) را دربر بگيرد. نكته مهم و قابل ملاحظه در اين بخش آن است كه مستندسازي را به دو صورت مي توان انجام داد.يكي به روشي كاملاً علمي و دقيق و با رعايت تمامي استانداردهاي و قواعد مرسوم در اين حوزه(كه بسيار مفيد و البته پايه اي براي مرحله بعد خواهد بود) و ديگر، مستند سازي به گونه اي كه براي مخاطبان سازمان(ارباب رجوع) قابل درك و استفاده باشد. مراجعان عادي به دستگاه هاي اجرايي قبل از آنكه نيازمند آگاهي از استانداردهاي دقيق و علمي مستندسازي باشند، خواهان كسب اطلاعاتي مختصر و مفيد پيرامون نحوه انجام كارشان در آن سازمان مي باشند. لذا پيشنهاد مي شود علاوه بر انجام علمي و دقيق مستندسازي روشهاي انجام كار(شامل نمودار جريان كار، جدول تقسيم كار، طراحي جا و مكان، كنترل فرمها،كارسنجي، زمان سنجي و...) نسبت به اطلاع رساني عمومي در زمينه نحوه گردش كار سازمان، به گونه اي همه فهم و ساده نيز اقدام صورت گيرد. 2-4-3) اصلاح و بهبود روشهاي انجام كار: پس از انكه امر مستندسازي روشهاي انجام كار به نحوي دقيق و كارشناسانه صورت پذيرفت؛ نوبت به آن مي رسد كه به كار اصلاح و بهبود فرايندهاي انجام كار پرداخته شود. قطعاً زماني اين مرحله از طرح تكريم بخوبي قابليت اجرايي شدن خواهد داشت كه در مراحل پيشين، موازين و اصول علمي، رعايت شده باشد. شايد بهترين راه براي تكميل اين مرحله تشكيل كميته اي باشد كه از اعضاي آگاه و تحول پذير سازمان تشكيل مي گردد. چنين گروهي كه تحت عناويني همچون كميته تحول اداري نيز قابل تشكيل مي باشد، با كمك متصديان انجام امور مختلف و كارشناسان ستادي متعدد در حوزه هاي مختلف مانند قوانين و مقررات، تشكيلات، امورمالي و... به كاوش و بررسي دقيق مراحل مستندشده مي پردازند. نتيجه همفكري و هماهنگي چنين گروهي، طبيعتاً يافتن نقاط مشكل ساز و تنگناهاي روال امور اداري خواهد بود كه مآلاً منجر به بهبود روشهاي انجام كار در سازمان و بالطبع، افزايش رضايتمندي مراجعان خواهد گرديد. حوزه هاي بازنگري را مي توان در اين موارد خلاصه نمود: 1. كاهش تعداد مراحل انجام كار 2. كاهش زمان انجام كار 3. ترتيب مراحل انجام كار 4. طراحي مكان مناسب انجام كار 5. پيشنهاد اصلاح قوانين و مقررات نكته مهم آنكه مكانيسم پيش بيني شده براي اصلاح و بازنگري را بايد رعايت نمود چنانكه برخي اصلاحات را مي توان با تأييد كميته تحول اداري سازمان اعمال نمود؛ در حاليكه براي جاري نمودن برخي ديگر از پيشنهادهاي اصلاحي بايد از طريق ارجاع به ستاد تحول اداري استان و يا شوراي عالي اداري وارد شد. 2-4-4) نظرسنجي از مردم: بر طبق ماده هشت مصوبه طرح تكريم مردم و جلب رضايت ارباب رجوع درنظام اداري كشور، كليه دستگاه هاي اجرايي موظفند هنگام ورود ارباب رجوع برگ نظرسنجي ويژه طرح تكريم را در اختيار وي گذاشته و مراجعان به نظام اداري را در خصوص نحوه گردش كار و همچنين تطبيق يا عدم تطبيق اطلاعات اعلام شده قبلي و رفتار متصديان انجام كار جويا شوند. برگ نظر سنجي مي تواند پشت برگ ملاقات و يابه هر طريق ديگر بارعايت صرفه جويي و اختصار طراحي گردد. همچنين دستگاه ها مكلف شده اند نسبت به راه اندازي و استقرار پست صوتي و صندوق پيشنهادها بمنظور اخذ مشاوره و راهنمايي از مردم اقدام نمايند. ضمن آنكه فرمهاي نظرسنجي در پايان هرماه جمع آوري شده و مورد بررسي و تحليل قرار مي گيرد. بر مبناي نتايج حاصل از نظرسنجي مردمي، آن دسته از كاركناني كه به دليل برخورد شايسته و مناسب با ارباب رجوع از سوي مراجعين به عنوان كارمندان شايسته معرفي شده اند، مورد تقدير و تشويق قرار مي گيرند و از طرف ديگر آن گروه از كارمنداني كه از ديد ارباب رجوع رفتاري مناسب و شاسته را اعمال ننموده اند، مورد توبيخ و تذكر قرار خواهند گرفت. 2-5)اجراي طرح تكريم پس از ابلاغ مصوبه طرح تكريم از سوي سازمان مديريت و رنامه ريزي كشور، مراحل اجراي اين طرح در استآن ها و دستگاه هاي اجرايي شروع گرديده است. در نخستين گام اقدام به ابلاغ و ارسال مصوبه و دستورالعمل هاي سازمان مديريت و برنامه ريزي به دستگاه هاي اجرايي صورت گرفته و از دستگاه هاي اجرايي خواسته شده است تا نمايندگان اجرايي طرح تكريم را معرفي نمايند. آنگاه با برگزاري جلسات و نشستهاي توجيهي براي مديران و كاركنان،(در جلسات شوراي اداري شهرستآن ها و يا جلسات داخلي سازمآن ها) مراحل و ابعاد مختلف طرح تكريم، مورد تشريح و تبيين قرار گرفته است. در ادامه با دعوت از اساتيد صاحب نظر نسبت به تشكيل كلاسهاي آموزشي جهت مجريان و مروجان طرح تكريم اقدام صورت گرفته است. پس از اين مراحل و به منظور سنجش ميزان و نحوه اجراي اين طرح در سطح سازمان ها، بازرسين ويژه اي جهت ارشاد و ارزيابي نحوه اجراي طرح انتخاب گرديده اند. اين بازرس ها با گذراندن دوره هاي آموزشي و توجيهي ويژه و بر اساس دستورالعمل هاي ابلاغي، با مراجعه به كليه دستگاه هاي اجرايي، پس از بررسي موارد لازم الاجرا در طرح، به راهنمايي مجريان طرح تكريم در دستگاه موردنظر پرداخته و كاستي هاي احتمالي را يادآور شده اند. درصورت نياز به توجيه مدير ارشد سازمان هم بازرسان در معيت مجري طرح اينكار را انجام مي دهند. ارسال گزارش هاي دوره اي از سوي دستگاه هاي اجرايي در زمينه پيشرفت طرح تكريم، به عنوان بازوي كمك كننده به بازرسي هاي متمركز سازمان مديريت و برنامه ريزي عمل مي كند. گزارش هاي دريافتي از سازمان هاي مختلف در دبيرخانه ستاد طرح تكريم(مستقر در سازمان مديريت و برنامه ريزي استآن ها) بر اساس دستورالعمل نحوه ارزيابي مورد سنجش و امتيازدهي قرار مي گيرند. در اين مرحله با تدوين شاخص هاي كمي و قابل اندازه گيري نمرات خام هر دستگاه در حوزه هاي مختلف طرح تكريم محاسبه گرديده و در نهايت دستگاه هاي نمونه و كارمندان برتر در اين عرصه معرفي مي گردند. به صورت خلاصه برخي اقدامات انجام شده در زمينه اجراي طرح تكريم در سطح استآن ها از سوي سازمان مديريت و برنامه ريزي استآن ها را بدين شرح مي توان بيان نمود: ـ ارسال مصوبه و دستورالعمل اجرايي طرح به كليه دستگاه هاي اجرايي استان ـ درخواست معرفي نماينده و بازرس طرح تكريم از دستگاه هاي اجرايي ـ درخواست گزارش عملكرد از دستگاه ها در مورد نحوه اجراي طرح تكريم ـ برگزاري نشست هاي توجيهي طرح تكريم با حضور نمايندگان دستگاه هاي اجرايي ـ شركت در جلسات شوراي اداري شهرستآن ها و توجيه طرح براي مديران ـ تعيين و معرفي بازرسين طرح تكريم ـ برگزاري جلسات توجيهي ـ آموزشي براي بازرسين ويژه طرح تكريم ـ انجام بازرسي هاي دوره اي از دستگاه هاي اجرايي ـ اقدام به جمع بندي گزارشات ارسالي از سوي دستگاه هاي اجرايي در مورد نحوه اجراي طرح و معرفي دستگاه هاي نمونه بخش سوم: مدل تلفيقي بمنظور پياده سازي برنامه هاي تحول اداري و از جمله طرح تكريم، مدلها و الگوهاي متعددي توسط صاحبنظران و انديشمندان مختلف ارائه شده است. اما مشكل عمده بيشتر آن ها فقدان نگرشي فرايندي و نيز غفلت از اهميت فرهنگ سازي هاي لازم در اين مدلهاست. در تنظيم مد ل پيشنهادي، در مقاله حاضر سعي شده است تا با استفاده از تفكر سيستمي و رويكرد فرايندي سطح جامعيت و كاربردي بودن مدل با تأكيد بر لزوم بسترسازي فرهنگي هرچه بيشتر افزايش يابد. پايه اصلي مدل حاضر براين اعتقاد بنيان گرفته است كه از طريق ترويج «فرهنگ شهادت» مي توان به اهداف اصلاحي و عملكردي در حيطه خدمات عمومي در نظام اداري جامه عمل پوشانيد. مفهوم «فرهنگ شهادت» به عنوان يك استراتژي كارآمد اجتماعي كه بدنبال تسهيل و تسريع فرايند افزايش و رشد شاخص هاي توسعه مصاديق مثبت مورد اشاره در قسمت اول مقاله تلاش مي كند؛ اين قابليت را دارد كه در راستاي تحقق و بهبود اهداف بخش خدمات دولتي نيز مورد استفاده قرار بگيرد. از آنجا كه ويژگي مردم گرايي به عنوان يكي از اجزاي اصلي پديده فرهنگ شهادت تلقي مي گردد؛ اجراي طرح تكريم از طريق فلسفه و نگرش تكريم مردم كه در ذات فرهنگ شهادت نهفته است؛ علاوه بر صرفه جويي در زمان و هزينه، ميزان اطمينان جامعه از تحقق اهداف مربوط به كاركردهاي مورد انتظار طرح را نيز افزايش مي دهد؛ ضمن آنكه به اصلاح و رشد نگرشهاي مثبت مردم نيز به عملكرد و مشروعيت نظام حكومت كمك خواهد كرد. به تعبير ديگر فرهنگ شهادت به عنوان ابزاري مفيد و مطمئن در راه رسيدن به مراحل اجرايي و عملياتي طرح تكريم مي تواند مورد كاربرد و استفاده مديران دولتي قرار بگيرد. از آنجا كه مدل حاضر بصورت فرايندي تنظيم گرديده است؛ اجزاي مختلف فرايند اجراي طرح تكريم شامل ورودي، فرايند، خروجي و بازخورد بدين صورت قابل تشريح است(نمودار شماره 1): (3-1) ورودي ها: براي آغاز فرايند اجراي طرح تكريم در نظام ادراي، به مجموعه اي از داده هاي اوليه نيازمنديم تا با استفاده از آن ها در طي عمليات بتوان به ستاده هاي مورد نظر دست يافت. ورودي هاي اين سيستم را در سه بخش مي توان طبقه بندي نمود(نمودار شماره 2) لازم به توضيح است كه اكثر اين ورودي ها را در قالب مصاديق و به عبارتي پيامدهاي ترويج فرهنگ شهادت در جامعه(در بخش نخست مقاله) مورد شناسايي قرار داده ايم: 1. عوامل فردي: وجود برخي ويژگيهاي شخصيتي و خصايص رفتاري و قابليت هاي فردي تسهيل كننده فرايند اجراي طرح تكريم خواهد بود ازجمله مي توان به دارا بودن ويژگي هايي همچون تواضع و فروتني، دلسوزي و غمخواري، روحيه همكاري، مسوليت پذيري، خصلت نوع دوستانه و اراده استوار اشاره نمود. همچنين وجود شرايطي از قبيل دارا بودن سطح قابل قبولي از مهارت هاي فردي، ارتباطي و كاري، تجربه كاري، مناسب بودن الگوي خانوادگي، بينش و آموزش نيز جهت وارد شدن به عرصه كرامت انساني لازم و ضروري به نظر مي رسند. 2. عوامل درون سازماني: اين دسته از ورودي ها عواملي را شامل مي شود كه از طريق سازمان بر انجام فرايند پياده سازي طرح تكريم تاثير مي گذارند. عواملي همچون: فرهنگ مناسب سازماني، توزيع عادلانه قدرت، استراتژي هاي سازمان در زمينه حمايت و پشتيباني از مراجعان و مردم داري، ميزان كارامدي نظامهاي ارزيابي عملكرد و كنترل رفتار، سيستم تشويق و پاداش، ميزان تمركز سازمان بر رفع نيازها و خواسته هاي جامعه و مردم، از اين زمره هستند. 3. عوامل برون سازماني: دسته ديگري از عوامل نيز به عنوان ورودي بر چگونگي فرايند عملياتي نمودن طرح تكريم مردم و جلب رضايت ارباب رجوع در نظام اداري كشور اثرگذار هستند كه خارج از حوزه فرد و سازمان ايفاي نقش مي كنند و معمولا باعث بروز شرايط عمومي براي كل خدمات يا جامعه مي شوند. عواملي همانند مباني اعتقادي و اخلاقي، قوانين و مقررات حمايتي مردم دار، سياست هاي دولت در زمينه حفظ مشاركت مردم، آموزش هاي خانواده و مدرسه، نگرش و طرز تفكر عمومي جامعه نسبت به انسان، فرهنگ نوع دوستانه در جامعه، وجود الگوهاي موفق در گذشته و نيز امكان بهره برداري از حمايت هاي جهاني در اين زمينه، و نيز حمايتهاي دولتي، ورودي هاي برون سازماني را شكل مي دهند. (3-2) فرايند: مرحله اصلي هر مدل را فرايند يا پردازش تشكيل مي دهد و در مدل ارائه شده در اين مقاله مرحله پردازش يا فرايند اجراي طرح تكريم را پروسه ترويج فرهنگ شهادت تشكيل مي دهد كه در مدل حاضر شامل 5 مرحله فرعي بشرح ذيل مي باشد: هدايت و رهبري، ايجاد زيرساختهاي مورد نياز، شناسايي منابع و موانع داخلي و خارجي، ترويج و بازخورد. اينك به شرح اجمالي هر يك از اين مراحل مي پردازيم:(نمودار شماره 3) 1. هدايت و رهبري: در فرايند فرهنگ سازي، مهم ترين نقش به عهده رهبران جامعه است. نقطه آغاز حركت به سمت فرهنگ شهادت از هدايت كلي شروع مي شود و بدون وجود مديريتي قدرتمند و توانا جامعه هرگز نخواهد توانست موفقيت عمده و قابل توجهي در اين زمينه حاصل نمايد. چنانكه پيشتر نيز اشاره گرديد، مهم ترين نماد فرهنگ شهادت رادر مي توان در مفهوم مردم داري و مردم گرايي دانست. لذا عمده ترين وظايف رهبران جامعه در اين زمينه تعريف و تدوين مسير حركت به سمت مردم گرايي و تعيين استراتژي هاي لازم جهت تسهيل اين حركت است. اهداف مربوط به عمليات مديريت فرهنگ شهادت و غايت هاي مورد نظر در اين مرحله مشخص و مدون مي شوند. روشن ساختن ديدگاه(Vision) و ارزش هاي جامعه(Values) در ارتباط با انجام مردم محوري دولتي هم در زمره مسوليت هاي رهبري در هدايت فرايند فرهنگ سازي محسوب مي شود. در واقع رهبران به عنوان مغز متفكر ماشين مديريت فرهنگ نقش جهت دهي و هدايت آنرا ايفا مي كنند. 2. ايجاد زيرساختهاي مورد نياز: پس از تعيين اهداف مربوط به فرهنگ شهادت بايد زيرساختهاي لازم جهت تحقق اين اهداف را فراهم نمود و مهم ترين عامل در اين زمينه تعديل و تغيير ديدگاه جامعه است. ديدگاه يا منظر جامعه عبارت است از مجموعه اي از بينش ها، عقايد و رفتارهايي كه هويت جامعه را تشكيل مي دهد و از طرفي بر نحوه برداشت ها و قضاوهاي افراد و گروه هاي جامعه پيرامون موضوعي خاص اثرگذاري مي كند. ديدگاه اجتماعي، نيروي تقريبا نامشهود و در عين حال قدرتمندي است كه افراد و رفتارهايشان را در هر جامعه با هرنوع تفكر اقتصادي بهم ارتباط مي دهد. اين عامل در طي زمان شكل گرفته و ممكن است منطقي و مفيد و يا گاهي غير منطقي ومضر باشد به طوري كه تلاش هاي انجام شده درجهت مديريت فرهنگ جامعه را ناكام بگذارد. ابعاد مختلف ديدگاه اجتماعي شامل سبك نگرش، رسالت و اهداف گروه ها، الگوهاي ارتباطي رايج در جامعه، روش هاي تصميم گيري حاكم بر مجموعه، رضايت عمومي افراد و نگرش آنان مي تواند در موفقيت يا شكست مديريت فرهنگ صاحب تاثير باشند. مديريت اجتماع بايد فرهنگ احترام، مشاركت جويي، استقبال از همنوع و مسوليت پذيري در قبال سرنوشت دگران را در ساختارش تقويت نمايد. زيرساخت هاي ديگري كه علاوه بر ديدگاه جهت تحقق اهداف مطروحه لازم به نظر مي رسند، عبارتند از طراحي و استقرار سيستم هاي نظارتي، تشويق و پاداش، نظام ارزيابي عملكرد و سيستمهاي اطلاعات متناسب با نيازهاي مديريت فرهنگ جامعه. به طور خلاصه جامعه اي كه بخواهد فرهنگ شهادت را پياده سازد بايد تمام اجزا همچون سيستميواحد متناسب با اين رويكرد بازطراحي يا بازمهندسي گردند. 3. شناسايي منابع و موانع داخلي و خارجي: در اين مرحله از مديريت فرهنگ شهادت بايد به تقويت و تحكيم منابع ايجاد اين فرهنگ(مطابق با آنچه در فصل اول آمده است) پرداخت. بدين معني كه پس از تعيين اهداف و ايجاد زيرساخت هاي لازم بايد به بررسي ابعاد مختلف محيط داخلي و خارجي اجتماع پرداخته و منابع و موانع بالقوهرا در رسيدن بهاين اهداف عملكردي و اصلاحي شناسايي نماييم. كشف منابع و موانع دروني و نيز فرصتها و تهديدهاي بيروني در اين راستا اهميت شاياني دارد. منظور از منابع داخلي توانايي هاي بالقوه جامعه در تحقق اهداف مديريت فرهنگ شهادت مي باشد كه از ويژگي هاي دروني ساخت جامعه نشات مي گيرد. مثلا وجود روحيه مردمداري يا فرهنگ مشاركت در اجتماع. نقاط ضعف يا موانع به آندسته ازعوامل دروني اشاره دارد كه مانع تحقق كامل اهداف مديريت فرهنگ شهادت و مردم گرايي مي شوند. مواردي از قبيل بدرفتاري با ارباب رجوع در نظام اداري، عدم اعتقاد مديريت سازمآن ها به مشتري محوري، سابقه تاريك و نااميد كننده در زمينه برخورد با مردم يا عدم تناسب نظام تشويق و ارزيابي رايج با ميزان رضايت مردم در اين طبقه جاي مي گيرند. در بررسي منابع بيروني به شناسايي آن دسته از عوامل خارج از جامعه مي پردازيم كه به نحوي موجبات تسريع فرايند مديريت فرهنگ شهادت را فراهم مي آورند. عواملي مانند: نگرش مثبت جهاني به جايگاه انسان در نظام خلقت، نقش مذهب و اخلاقيات در دنيا، وجود بسترهاي حقوقي و قانوني مساعد در ابعاد بين المللي،حمايتهاي دولتي و فرادولتي و نيز وجود الگوهاي موفق جهاني در اين زمينه. آن دسته از عوامل بيروني جامعه كه بطور مستقيم يا غيرمستقيم مانع پياده سازي و اجراي برنامه هاي مديريت فرهنگ شهادت مي شوند را در زمره تهديدهاي محيطي بايد شناسايي نمود از جمله ابهام و عدم شفافيت وضعيت فرهنگ جهان، وجود قوانين و مقررات خشك و انعطاف ناپذير يافقدان بستر حقوقي لازم در ابعاد بين المللي. 4. ترويج: پس ازاتمام فعاليتهاي مقدماتي، اكنون زماني است كه بايد با استفاده از زيرساختهاي فراهم شده و با شناخت كامل از جامعه و محيط اطرافش بتوان هرچه بيشتر به اهداف تعيين شده در حوزه فرهنگ شهادت نزديك شد. در اين مرحله رهبران اجتماع بايداز كليه منابع مادي و انساني در دسترس با بهترين تركيب استفاده نموده وبه نحوي از بودجه و زمان موجود استفاده كنند تا حداكثر مطلوبيت اجتماعي و فرهنگي حاصل گردد. نكته مهم در اين گام جلب مشاركت فراگير اعضاي جامعه و استفادهازنيروي فكر و انديشه تمامي آن هاست. اينجاست كه مراحل و گامهاي مختلف طرح تكريم مردم و جلب رضايت ارباب رجوع، با همكاري و همراهي كليه كاركنان دستگاه هاي اجرايي و با پشتيباني مديريت ارشد سازمآن هاي جامعه از طريق تقويت و بسط فرهنگ شهادت به اجرا در خواهد آمد. 5. بازخورد: هرگز نبايد در اولين اقدام منتظرموفقيت صد درصد بود. چه بسا كه در برخي از مراحل گذشته اشتباهي رخ دادهباشد و يا شرايط محيطي و داخلي دچار تغييراتيشده باشد كه لزوم انجاما قدامات تعديلي را باعثگردد. (3-3) خروجي ها: حاصل فرايند مديريت فرهنگ شهادت را مي توان در مواردمتعددي شناسايي نمود: افزايش ضريب رضامندي مردم و مراجعان به نظام اداري، بهبود فرايندهاي انجام كار مرتبط با راباب رجوع، تقويت قابليتهاي فني ـ ارتباطي كارمندان و مديران جامعه، كاهش شكايات و انتقادات رفتاري مردم، افزايش تواناييها و قابليتهاي نيروي انساني، نوآوري درنحوه ارائه خدمات، كسب و بهبود رضايت كاركنان، افزايش توانايي رقابت و... (3-4) بازخورد: پس از انجام مراحل سه گانه فوق لازم است كه با بررسي و ارزيابي نتايج حاصله ومطابقت مجددبا اهداف از پيش تعيين شده، نسبت به كشف انحرافات و تعيين اقدامات اصلاحي لازم اهتمام ورزيد. در اين مرحله با مطالعه دقيق كليه مراحل گذشته تعديلات مورد نياز در هر مرحله را انجام گيرد. با نگرش سيستمي و كل نگر، تاثيرات ايجادي را در كل فرايند موردبررسي قرار مي دهيم. آگاهي از تغييرات ايجاد شدهدر شرايط فردي، گروهي و محيطي و همچنين نيازها و خواسته هاي جديد در اين راه عامل موثري قلمداد مي گردد. (3-5) نتيجه گيري و پيشنهادها (3-5-1) نتيجه گيري: مدل ارائه شده در اين مقاله امكان تحقق و پياده سازي كامل طرح تكريم مردم و جلب رضايت ارباب رجوع در نظام اداري كشور را در سازمآن هاي ارائه دهنده خدمات عمومي از طريق ترويج و بسط فرهنگ شهادت مورد تحليل و تشريح قرار مي دهد. بر طبق اين مدل پس از اطمينان از شرايط ابتدايي لازم جهت پياده سازي طرح تكريم شامل عوامل فردي، سازماني و محيطي، فرايند مديريت فرهنگ شهادت حركت به سمت كرامت انساني را در قالب مراحل پنج گانه رهبري، تحليل منابع و موانع داخلي و خارجي، ترويج و بازخورد آغاز مي كند. در هر كدام از اين مراحل با استفاده از فلسفه و تكنيك مديريت فرهنگ شهادت، با اعمال پردازش خاصي بر روي ورودي ها زمينه تبديل هرچه سريعتر و كامل تر آنها به خروجي فراهم مي آيد. در پايان نيز وجود مكانيزم هاي اصلاحي و بازخورد اين امكان را ايجاد مي نمايد كه نقائص احتمالي سيستم، مورد بازنگري و تعديل قرار بگيرند(نمودار شماره 4). پيشنهادها: در مجموع و بر اساس مباحث نظري مطرح شده پيشنهادهازيرارائه مي گردد: ـ در وهله نخست، انجام تحقيقات و مطالعات گسترده تر جهت شناسايي و احصاي كامل ابعاد مختلف نيازها و الزامات پذيرش و ترويج فرهنگ شهادت، به مؤسسات و مراكز تحقيقاتي و همچنين پژوهشگران و دانشجويان علاقه مند توصيه مي گردد. اين اقدام، گامي ضروري و مقدماتي جهت پيمودن راه طولاني مواجهه فعالانه با اين مقوله به شمار مي آيد. ـ از سوي ديگر لزوم انجام چنين مطالعات وسيعي جهت درك و كشف تأثيرات فرهنگ شهادت بر جنبه هاي مختلف جامعه بويژه در حوزه علمي سازمان و مديريت، لازم به نظر مي رسد.زيرا در فرايند تحقق توسعه پايدار، بررسي و كاوش پيرامون حيطه خاصي از اجتماع و فرايندهاي اجتماعي، بدون لحاظ و درك ارتباط و تعامل متقابل ساير ابعاد و حوزه هاي جامعه، به عنوان يك سيستم يكپارچه و متعامل، كاري ناقص و ابتر خواهد نمود. ـ فراهم سازي زمينه هاي قانوني و بستر حقوقي مورد نياز جهت بسط فرهنگ شهادت در متن جامعه كوششي مورد نياز و مهم قلمداد مي گردد. اين كار باعث خواهد شد بسياري از موانع و محدوديتهاي احتمالي آينده در راه توسعه جامعه از راه ترويج فرهنگ شهادت را از قبل بتوانيم پيش بيني و رفع نماييم. ـ از طرف ديگر تأمين زيرساختهاي مورد نياز از جنبه هاي اقتصادي و مالي، سياسي و اداري، حقوقي و قانوني، فرهنگي و اجتماعي، ملي و بين المللي جهت اعمال اصلاحات در ابعاد گوناگون نوسازي اداري و مديريتي،بر اساس آموزه هاي فرهنگ شهادت لازمه اي ضروري خواهد بود. ـ در كنار تمام اين موارد، توجه به ابزارها و لوازم تخصصي و فني مورد نياز همانند تدوين نظام نامه و منشور فرهنگ شهادت و همچنين تعريف دقيق استانداردهاي فني، لازم الاجرا و البته منعطف براي واحدها و دستگاه هاي اجرايي كشور است. ـ در اين راستا جذب و پرورش نيروي انساني متخصص به دليل اهميت و جايگاه منابع انساني در برنامه ريزي و انجام اقدامات لازم در عرصه توسعه فرهنگ شهادت، بسيار لازم و مفيد خواهد بود. ـ همچنين طراحي مكانيسمي جهت نظارت و كنترل، مي تواند به تسهيل و تسريع جريان مزبور در كشور كمك نموده و موانع احتمالي در اين مسير را مرتفع سازد. ـ لزوم توجه به مقوله فرهنگ سازي و تمركز بر ابعاد نگرشي و بينشي مربوط به پياده سازي طرح تكريم نيز نبايد به فراموش شود؛ زيرا هر اقدامي در اين زمينه هرچند مستلزم صرف زمان و هزينه نسبتاً زيادي باشد؛ در بلند مدت مي تواند اثراتي عميق و بنيادين بر مسأله ماندگاري و پايداري اثرات طرح اعمال نمايد. ـ استفاده از تجارب ساير كشورها در زمينه مديريت، توسعه و تحول فرهنگي را مي توان به عنوان يكي از كانالهاي عبور از تونل جهاني شدن فرهنگها، عنوان نمود. اگرچه لحاظ ويژگيها و مختصات تاريخي، سنتي و اقليمي كشورها و جوامع مختلف را نبايد از نظر بدور داشت. ـ به منظور افزايش آگاهي و دانش عمومي جامعه در زمينه جايگاه و اهميت تحول پذيري فرهنگي و نيز بسط و توسعه نگرش بخردانه به مسأله كرامت انساني و جنبه هاي گوناگون آن، طراحي و اجراي مكانيسمهاي اطلاع رساني عمومي نيز پيشنهاد مي گردد. ـ برگزاري جلسات و همايشهاي تخصصي جهت هم انديشي و تضارب آراي صاحب نظران در اين حوزه نيز از ديگر اقدامات مفيد به نظر مي رسد كه مي تواند بعد علمي و قابليت هاي كارشناسي عوامل ذيربط را افزايش دهد. ـ تمامي موارد پيشنهادي فوق، زماني مي تواند به گونه اي مناسب و بهينه به اجرا درآمده و نهايتاً به اصلاح و بهبود دانش و بينش مردم داري و تكريم انسان در ايران بيانجامد كه با عزمي عمومي و تلاشي گسترده از سوي كليه نهادهاي دولتي و غيردولتي حمايت گردد. علاوه بر آنكه اراده جمعي آحاد جامعه را نيز بايد در اينراستا تجميع نمود تا با زمينه سازي هاي فرهنگي و با استعانت از فرايند مديريت فرهنگ شهادت بتوان شواهد عملي و اجرايي اين طرحها را هر چه بيشتر و بهتر شاهد باشيم. اميد آنكه با ترويج فرهنگ ايثار شهادت و اعمال مديريت فرهنگي هوشمندانه برسازمآن هايي پويا بتوان آينده اي درخشان و سربلند براي كشور عزيزمان تصوير و پياده نماييم. منابع و مآخذ: 1. اخوان فرد، محمد. شهيدصدوقي و انقلاب اسلامي، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، 1381 2. امراللهي بيوكي، ناهيد. بررسي موانع رفتار كارآمد نيروي انساني، پايان نامه كارشناسي ارشد رشته مديريت دولتي، دانشگاه تربيت مدرس، 1380 3. امور تربيتي آموزش و پرورش استان يزد، صحيفه خون(زندگي نامه شهداي دانش آموز و فرهنگي)، 1364 4. خلاصه مقالات كنگره بزرگداشت حضرت آيت الله صدوقي، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سال 1381 5. رمي زفسكي، اي.جي.، طراحي نظامهاي دولتي، ترجمههاشم فردانش، تهران: سمت، 1379 6. سلاجقه و پوركياني، سمينار توجيهي ـ آموزشي طرح تكريم، يزد 1381 7. سيد عباس زاده، مير محمد، كليات مديريت كيفيت، انتشارات دانشگاه اروميه، 1374 8. صافي، احمد. سازمان و مديريت در خدمات عمومي، تهران: ارسباران، 1380 9. فارسي، جلال الدين(مترجم). شهيدان راه فضيلت. انتشارات روزبه، 1362 10. كارگر شوركي، هدايت. بررسي رابطه ميان الگوي خانوادگي و سبك مديريت مديران كل استان يزد، پايان نامه كارشناسي ارشد رشته مديريت دولتي، دانشگاه تربيت مدرس، 1380 11. كارگر شوركي، هدايت. طرح تكريم: الگويي بومي ـ مذهبي از مديريت كيفيت سفيد. ارائه شده در همايش كرامت انساني، شركت مخابرات، تهران 1382 12. كازراني، مسيح. آموزش طرح تكريم مردم و جلب رضايت ارباب رجوع در نظام اداري، سازمان مديريت و برنامه ريزي استان گلستان، چاپ دوم 1381 13. كلانتري سرچشمه، محمدرضا. نمازشهداء، انتشارات فرهنگنگار، 1380 14. كلانتري سرچشمه، محمدرضا. يار آسماني، نشرشاهد، 1382 15. گروه تحقيقاتي ميثاق، ساكنان آسمان، نشر شاهد، 1379 16. مجموعه مقالات سمينار بين المللي مديريت كيفيت و تحول اداري، 1379 17. مجموعه وصيت نامه هاي شهداي جنگ تحميلي(بصورت پراكنده) و بخصوص شهداي حماسه خرمشهر 18. مركز توسعه فن آوريو نوسازي اداري، دستورالعمل نحوه مستندسازي ـ اصلاح روشهاي انجام كار و شيوه هاي اطلاع رساني ارائه خدمات دستگاه هاي دولتي، 1381 19. معاونت امور مديريت و منابع انساني سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور، مصوبه شماره 18540/013ط موضوع طرح تكريم مردم و جلب رضايت ارباب رجوع در نظام اداري كشور، 1381 20. معاونت امور مديريت و منابع انساني سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور، گزارش برنامه تحول در نظام اداري كشور 21. معاونت امور مديريت و منابع انساني سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور، مصوبات هفت برنامه تحول درنظام اداري 22. نشريه پيام تحول اداري، هفته نامه سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور، سال چهارم(1381)