حماسه مرواريد

به گزارش نويد شاهد،نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي ايران با گسترش ناآرامي ها در مناطق مرزي و از نخستين روز آغاز جنگ با آمادگي كامل براي رويارويي با يگان هاي دريايي دشمن آماده شد و در اولين گام با تشكيل قرارگاه عملياتي در بوشهر، با نام نيروي رزمي 421 در سي ام شهريور 1359 يعني يك روز قبل از آغاز تهاجم سراسري دشمنان بعثي به خاك جمهوري اسلامي ايران، كليه يكان هاي دريايي در كنترل عملياتي قرارگاه مذكور درآمدند. اين يكان ها بلافاصله با به اجرا گذاردن طرح هاي مختلف گشت و شناسايي منطقه توسط بالگردهاي نيروي دريايي ارتش و ماموريت هاي مستمر گشت و پدافند از منافع ملي و حاكميت ميهن اسلامي در آب هاي نيلگون خليج فارس، به مقابله با اقدامات احتمالي دشمن پرداختند. به طوري كه در ماه هاي اوليه جنگ چند فروند از هواپيماهاي جنگنده و يكان هاي شناور دشمن مورد هدف كشتي هاي جنگي ايران قرار گرفته و نابود شدند.دلاوران نيروي دريايي ايران در آبان 1359، با اجراي دو عمليات تحت نام هاي اشكان و شهيد صفري عليه سكوهاي البكر و الاميه عراق كه از بزرگترين پايانه هاي بزرگ نفتي دشمن براي صدور نفت آن كشور بود، تاسيسات سكوهاي مذكور را منهدم و به اين ترتيب عراق از امكان صدور نفت از اين سكوها كه تنها راه ارتباط دريايي عراق بود، محروم شد و از نظر اقتصادي در تنگنا قرار گرفت .

طرح ريزي عمليات مرواريد

پس از انجام عمليات هاي اشكان و شهيد صفري از يك سو يكان هاي دشمن ديگر جرات ظاهر شدن بر پهنه آب هاي خليج فارس نداشتند و از سوي ديگر دولت بعثي عراق از ضربات دريادلان نيروي دريايي بر اقتصاد آن كشور بسيار عصباني بودند. همين امر مقدمات اجراي عمليات مرواريد را فراهم ساخت. طرحي كه با اجراي آن اندك جراتي را كه دشمن به خود مي داد تا در آب هاي اطراف خود تردد نمايد، يا اخباري در مورد حضورشان در بنادر ساير كشورهاي عرب حاشيه جنوبي خليج فارس مي رسيد، از بين ببرد. بنابراين عمليات مرواريد با آگاهي از سردرگمي فرماندهان نيروي دريايي دشمن ، پس از انهدام پايانه هاي نفتي آن كشور در عمليات هاي قبلي طراحي شد. در اين طرح كه براي عمليات مشترك با نيروي هوايي ارتش جمهوري اسلامي ايران تهيه شد، برنامه ريزي گرديد كه براساس تمرينات و مانورهاي مشترك كه قبلاً نيروهاي دريايي و هوايي با هم انجام داده بودند، يكان هاي نيروي دريايي ضمن تعيين مختصات دقيق يكان هاي سطحي دشمن، جنگنده هاي خودي را بر روي هدف هدايت نمايند تا نسبت به انهدام شناورهاي سطحي دشمن اقدام گردد. اين عمليات قرار شد در منطقه اي به طول تقريبي 400 كيلومتر و به عرض 50 كيلومتر، از شمالي ترين نقطه خليج فارس تا محدوده عملياتي نيروي رزمي 421 در منطقه دوم دريايي بوشهر انجام شود.

اهداف عمليات مرواريد

نكته مهم براي اجراي اين عمليات مشترك نيروهاي دريايي و هوايي آن بود كه يكان هاي سطحي دشمن كه به دليل شكست هاي گذشته از دريادلان نيروي دريايي، از رويارويي با يكان هاي نيروي دريايي ايران گريزان بودند، به صحنه كشانده و نابود شوند. چون هرگاه كه يكان هاي دريايي ايران بر پهنه آب هاي شمال خليج فارس به گشت زني مي پرداختند، به پناهگاه هاي خود مي خزيدند و از صحنه فرار مي كردند و سعي داشتند كه هيچ گاه با نيروي دريايي ايران مواجه نشوند. براي رفع اين مشكل قرار شد تا با حمله مجدد به پايانه هاي نفتي دشمن و تصرف آن ها، نيروي هاي دريايي دشمن تحريك بشوند و دست به اقداماتي بزنند كه رزمندگان مومن ايراني در انتظار آن بودند. زيرا براساس تجزيه و تحليل انجام شده فرماندهان و كارشناسان نيروي دريايي ارتش، مشخص بود كه فرماندهان عراقي توان پذيرش سومين حمله به پايانه هاي البكر و الاميه، آن هم در فاصله زماني كم را ندارند. به همين دليل براي مواجهه با اين حمله تصميمات عجولانه خواهند گرفت و يكانهاي خود را سريعاً به دريا اعزام خواهند كرد. علاوه بر موارد فوق جلوگيري از صدورنفت عراق از طريق دو پايانه نفتي البكر و الاميه به منظور اختلال در نظام اقتصادي عراق، قطع ارتباط دريايي دشمن و مسدود كردن خطوط مواصلاتي بين المللي اين كشور و همچنين ايجاد پست ديد باني در سكوي البكر براي نيروي خودي جهت اعمال كنترل بر ترددهاي احتمالي دشمن در آينده را نيز بايد به اهداف عمليات افزود.

نيروهاي شركت كننده در عمليات

برابر طرح تهيه شده ، بالگردهاي هوادريا، ناوچه هاي موشك انداز پيكان و جوشن، تيم عمليات ويژه، يدك كش دلير و جنگنده هاي نيروي هوايي ارتش در اين عمليات شركت داشتند. ناوچه هاي موشك انداز پيكان و جوشن وظيفه كنترل سطحي منطقه و پشتيباني تيم عمليات ويژه را بر عهده داشتند كه مشتمل بر 7 نفر شامل فرمانده تيم، افسر مخابرات، افسر اطلاعات و چهار نفر از پرسنل زبده تكاور دريايي بودند.

نحوه اجراي عمليات

براساس طرح تهيه شده تيم عمليات ويژه در شامگاه ششم آذر 1359 توسط بالگرد مي بايست بر روي سكوي البكر پياده شوند. اين تيم وظيفه داشتند به محض پياده شدن بر روي سكو آن را تسخير نمايند. سپس ديده باني دهانه خور عبدالله را براي اعلام موقعيت يكان هاي عراق كه از پناهگاه خود خارج مي شوند انجام داده و از طريق نيروي رزمي 421 به جنگنده هاي خودي اطلاع دهند. يدك كش دلير عهده دار حمل و نقل تجهيزات، مهمات و آذوقه تيم عمليات ويژه به سكو بود كه به دليل خرابي موتور و رادار در سكوي نوروز متوقف و اين وظيفه را ناوچه پيكان داوطلبانه بر عهده گرفت. جنگنده هاي 14- اف با پرواز در ارتفاع بالا بر فراز خور موسي ماموريت پوشش هوايي را بر عهده داشته و جنگنده هاي4- اف مجهز به موشك هوا به سطح وظيفه داشتند كه با هدايت ناوچه هاي خودي به ناو ها و ناوچه هاي دشمن حمله نموده و آن ها را نابود سازند.

از نكات مهم و برجسته اين عمليات، همكاري و هماهنگي بسيار خوب نيروي در يايي و نيروي هوايي بود كه موفقيت عمليات را به دنبال داشت. از ديگر نكات برجسته اين عمليات ، پيروزي و برتري تنها 4 نفر از تكاوران دريايي ايران بر 20 نفر نظامي دشمن است كه بر سكو مستقر بودند و آن چنان دليرانه با آن ها مبارزه كردند كه براي دشمن اين تصور به وجود آمده بود كه تعداد زيادي نظامي ايراني بر روي سكو پياده شده اند. پس از يك دگيري شديد ميان طرفين ده نفر از نيروهاي دشمن مستقر بر روي سكو به اسارت درآمدند و بقيه افراد دشمن، با جنگ و گريز، به قسمت شمالي سكو گريخته، از آن جا توسط يك فروند شناورفرار كردند و به سكوي الاميه رفتند. پس از تسلط تيم عمليات ويژه بر سكو، پرچم مقدس جمهوري اسلامي ايران بر آن افراشته گرديد و ناوچه پيكان در كنار سكو پهلو انداخت.

نبرد قهرمانانه ناوجه پيكان

همانطور كه پيش بيني شده بود، با اجراي عمليات، دشمن نيروهاي خود را يكي پس از ديگري از خور عبدالله به بيرون فرستاد و با هواپيماهاي خود نيز سعي در پشتيباني هوايي آن ها كرد.پس از تصرف سكوي البكر، دو فروند ناوچه موشك انداز دشمن در حال خروج از خور عبدالله بودند، بر صفحه رادار ظاهر شدند. ناوچه پيكان از سكو جدا شده و براي انهدام آن ها به طرف شناورهاي دشمن حركت كرد كه اولين ناوچه دشمن را با شليك يك فروند موشك سطح به سطح منهدم نمود و سپس به سوي ناوچه دوم تغيير جهت داد. ناوچه دوم كه شاهد انهدام ناوچه اول بود، بلافاصله بازگشته، با سرعت زياد از منطقه خارج شد و به داخل خور عبدالله گريخت. ناوچه پيكان علاوه بر درگيري مستقيم با نيروهاي دشمن كه با هدايت هواپيماهاي نيروي هوايي ايران بر روي واحدهاي دشمن بود، تعداد تعداد ديگري از آن ها را منهدم كرد. براساس گشت هوايي انجام شده بر فراز منطقه نبرد، آن منطقه خالي از نيروهاي دشمن اعلام گرديد. بنابراين ظهر روز هفتم آذر، خاتمه عمليات توسط فرماندهي عمليات صادر شد و ناوچه پيكان عازم بازگشت به پايگاه خود شد، اما پس از طي چند مايل يك فروند ناوچه موشك انداز دشمن كه در زير سكوي الاميه مخفي شده بود، از مخفيگاه خود خارج شد و سه فروند موشك پياپي به طرف ناوچه پيكان شليك كرد كه به دليل عكس العمل سريع ناوچه پيكان، موشك اول به آن اصابت نكرد و در نزديكي ناوچه در آب منفجر شد، اما موشك دوم به پاشنه ناوچه اصابت كرد و نيروي محركه آن را از بين برد. سپس موشك سوم دشمن نيز به ناوچه اصابت كرد و موجب غرق شدن ناوچه و شهيد شدن تعداد زيادي از پرسنل ايثارگر و حماسه آفرين آن شد. پس از مدت كوتاهي ناوچه دشمن به وسيله هواپيماي نيروي هوايي ايران مورد هدف قرار گرفت و منهدم شد. فرماندهي ناوچه پيكان بر عهده شهيد محمدابراهيم همتي بود كه همراه با پيكان در دل آب هاي نيلگون خليج فارس آرام گرفت. به دنبال خلق اين حماسه توسط دليرمندان مومن و فداكار نيروي دريايي، به فرمان امام خميني(ره) هفتم آذر روز نيروي دريايي نامگذاري شد.

نتايج عمليات

در طول اجراي عمليات مرواريد تعداد دوازده فروند از شناورهاي نيروي دريايي عراق منهدم و 3 فروند از آن ها خسارات و صدمات كلي ديدند كه شامل دو سوم نيروي دريايي عراق بود و باقي مانده آن ها تا پايان جنگ هيچ گاه جرات نكردند فراتر از دهانه خور عبدالله و اطراف جزيره بوبيان تردد نموده و ظاهر شوند. همچنين تعداد 11 فروند از هواپيماهاي جنگنده نيروي هوايي دشمن سرنگون شده و دهها تن از نيروهاي دشمن كشته، زخمي و يا اسير شدند. ماموريت نيروي در كه همانا باز نگهداشتن خطوط مواصلاتي دريايي خودي و بستن خطوط مواصلات دريايي دشمن بود، در شصت و هشتمين روز دفاع مقدس به طور كامل محقق گرديد. در پي اين عمليات، علاوه بر قطع صدور نفت از طريق پايانه هاي نفتي البكر و الاميه، بر اثر انهدام بخش اعظم توان دريايي عراق، سيادت دريايي ايران در منطقه خليج فارس به طور كامل تحقق يافت و بنادر و جزاير و تاسيسات ايران تا پايان جنگ توسط يكان هاي سطحي دريايي دشمن مورد تهديد قرار نگرفت. در مقابل در تمام اين مدت راه هاي مواصلات دريايي دشمن مسدود گرديد و هيچ كشتي تجاري و نفتكش نتوانست به ساحل و بنادر آن تردد نمايد. لذا عراق با مساعدت و همكاري كشورهاي حاشيه جنوبي خليج فارس، نيتزمندي هاي نظامي و غير نظامي خود را تحت پرچم ديگر كشورها تا بنادر كشورهاي جنوب خليج فارس حمل و پس از تخليه در بنادر آن ها، از طريق زمين و با هزينه بالا به عراق منتقل مي كرد. همچنين از طريق بندر عقبه اردن و طي مسير طولاني زميني، اقدام به تامين مايحتاج خود مي نمود كه همين امر موجب تحميل هزينه هاي بسيار به اقتصاد آن كشور و در نهايت مقروض شدن ميلياردها دلار به ساير كشورها گرديد. نيروي دريايي عراق كه علاوه بر ناوهاو ناوچه هاي خود، تعداد زيادي از كاركنان دريايي خود را از دست داده بود، ديگر در كوتاه مدت امكان جايگزيني يكان هاي دريايي به خصوص نفرات آموزش ديده دريايي را نداشت. علاوه بر آن فرماندهان جنگ دريايي عراق با نتايج حاصله از عمليات مرواريد متوجه شده بودند كه حتي در صورت جايگزيني تجهيزات و نفرات از دست داده، باز هم توان رويارويي با نيروي دريايي ايران را ندارند. در نتيجه تا مدت زيادي راه هاي مواصلاتي ايران بدون مشكل جدي از امنيت نسبي برخوردار بود و فقط گهگاهي با تهديدات هوايي روبرو مي شد كه آن هم توسط يكان هاي مختلف نيروي پدافندي و هوايي دفع مي گرديد.

ارتش عراق با پذيرش ضعف خود و براي فرار از اين بن بست به وجود آمده با كمك ابرقدرت ها تغيير تاكتيك داد و اقدام به دريافت هواپيماهاي سوپراتاندارد و بالگردهاي سوپرفرلون مجهز به موشك اگزوست از فرانسه و همچنين دريافت موشك هاي ساحل به درياي كرم ابريشم از چين نمود تا توسط آن ها راه هاي دريايي ايران را با خطر مواجه سازد. در مقابله با اين اقدام عراق، نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي با وجود فقدان تجهيزات ضد موشك، سامانه هاي پدافند نقطه اي ويا تجهيزات مدرن پدافند هوايي و فقط با بكارگيري تاكتيك ها و نوآوري هاي دليرمردان خود توانست حملات دشمن را خنثي نمايد.

يادي از فرمانده ناوچه پيكان امير دريادار شهيد محمد ابراهيم همتي

محمد ابراهيم همتي در اسفند 1329 در شهرستان سمنان متولد شد. در شش سالگي به همراه خانواده به تهران مهاجرت نمود و دوران تحصيل خود را در تهران سپري كرد. پس از اخذ مدرك ديپلم از دبيرستان رودكي با وجود قبولي در رشته مهندسي دانشگاه تهران، به دليل علاقه فراواني كه به دريا داشت، استخدام در نيروي دريايي ارتش را برگزيد. بعد از مدتي براي طي دوره هاي ناوبري و فرماندهي كشتي به آلمان اعزام گرديد و در بين دانشجويان 70 كشور جهان رتبه نخست را به خود اختصاص داد و به اين بازگشت. همتي در ادامه، براي تكميل مهارت ها و تخصص هاي دريا نوردي، به كشورهاي سوئد و فرانسه اعزام شد و تا سال 1357 در آن جا تحصيل كرد. پس از پايان دوره تخصصي و بازگشت به ايران، در منطقه دريايي بوشهر مشغول خدمت شد و دست سرنوشت به گونه اي باور نكردني اين شهيد بزرگوار را به ناوچه پيكان پيوند زد؛ چرا كه همزمان با تحصيل در فرانسه، ناوچه پيكان به سفارش ايران در اين كشور ساخته شد و همتي با همين ناوچه به ايران بازگشته بود و تا روز شهادت در سمت فرمانده ناوچه پيكان بود و در اين ناوچه خدمت مي كرد. همزمان با آغز جنگ تحميلي در 31 شهريور 1359، شهيد همتي در مرخصي و در تهران به سر مي برد و پس از اطلاع از تجاوز نيروهاي عراقي به ميهن اسلامي، بلافاصله براي تهيه بليط و عزيمت به بوشهر عازم فرودگاه شد، اما به دليل بمباران فرودگاه و لغو پروازها از طريق هوا نتوانست عازم محل ماموريت شود. در آن شرايط وي لحظه اي آرام و قرار نداشت، شبانه و با اتوبوس به شيراز رفت و از آن جا با خودرو سواري خود را به بوشهر رساند. شهيد همتي بعد از چندين عمليات موفق از جمله عمليات اشكان و شهيد صفري، در هفتم آذر 1359 به طور داوطلبانه در عمليات مرواريد شركت نمود. در اين عمليات همراه با ناوچه پيكان، اسكله هاي نفتي البكر و الاميه را به آتش كشيد و مانع از صادرات نفت عراق از طريق خليج فارس و درياي عمان شد. در پايان ماموريت، به صورت غافل گيرانه مورد هدف موشك ناوچه دشمن قرار گرفت و همراه با همرزمانش و ناوچه پيكان، با آرام گرفتن در آب هاي نيلگون خليج فارس، نامي ماندگار در تاريخ نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي ايران يافتند.

منابع و مآخذ:

1-تقويم تاريخ دفاع مقدس نيروي دريايي ارتش ج .ا.ا؛ دريادار حبيب الله سياري...(و ديگران)، دفتر پژوشهاي نظري و مطالعات راهبردي نيروي دريايي، تهران،1390

2- روز ها و رويداها، دفتر عقيدتي سياسي فرماندهي معظم كل قوا، موسسه فرهنگي رامين، جلد دوم، تهران،1379

3- ارتش و جنگ، ولي الله رضايي، جلد 11، مجتمع فرهنگي شهيد بهشتي، تهران، 1388

4- ويژه نامه روز نيروي دريايي ارتش، مجله صف، شماره361 ،آذرماه 1389

5- عمليات مرواريد آغازي بر يك پايان، روزنامه اطلاعات، شماره 25178، 25 آبان 1390

نويسنده :عبدالله علي آبادي
منبع: مركز اسناد انقلاب اسلامي
انتهاي پيام/ز