برگزاري كنگره دفاع مقدس يك موقعيت است

به گزارش نويد شاهد، پايگاه اينترنتي خانه شاعران ايران گفتگويي با حميدرضا شكارسري انجام داده است، حميد رضا شكارسري اول فروردين ١٣٥٤ متولد شد. از كودكي به شعر و ادبيات علاقه داشت و و به همين دليل وارد اين عرصه شد. او امروز از فعالان حوزه ادبيات به خصوص شعر مي باشد. "باز جمعه اي كه گذشت"، "حماسه كلمات"، "ازسكوت به حرف" و ... از جمله آثار حميد رضا شكارسري در حوزه ادبيات و شعر هستند. كتاب "حماسه كلمات" در سال 80 جايزه جشنواره كتاب سال دفاع مقدس را براي او به ارمغان آورد، اين گفتگو را در ذيل مي خوانيد:



وضعيت شعر دفاع مقدس را چگونه ارزيابي مي كنيد؟

وقتي در مورد شعر دفاع مقدس صحبت مي كنيم، اولين سئوالي كه پيش مي آيد اين است كه چرا هنوز اينگونه شعري را به نام دفاع مقدس مي خوانيم؟ اگر اين شعر يك شعر موضوع مند است ( يعني محدود مي شود به دوران جنگ)كه اين موضوع ظاهرا سال هاست به پايان رسيده پس چه ضرورتي دارد كه ما شعر دفاع مقدس داشته باشيم؟ به نظرم هم شاعران و هم مخاطبان شعر دفاع مقدس بايد در اولين مرحله به سئوال مهم در ذهن خود پاسخ بگويند چون اگر براي شعرا و مخاطبان شعر دفاع مقدس ضرورت هاي اين گونه شعري تبيين نشده باشد، نمي توانيم در اين عرصه به سامان برسيم.

يعني شما معتقد هستيد كه شاعر بايد تحليل وضعيت كند؟

بله ، پديده ها و بحران هاي بزرگ اجتماعي و سياسي تازماني كه از لحاظ زماني به آن نزديك هستيم، تمام زوايا و مسائل خود را نشان نمي دهد و بعد از فاصله گرفتن مي توان از تمام زوايا آن را بررسي كرد و به آن پرداخت. امروز كه سالها از اتمام جنگ گذشته ما فرصت داريم كه شرايط و وضعيت آن دوران را بازبيني كنيم. از سوي ديگر ما در آن سال ها با ملاحظه شعر مي گفتيم ، اما امروز هرچه از جنگ فاصله مي گيريم ، اين ملاحظات كمتر مي شود يا جنس آن ها عوض مي شود، لذا با زاويه هاي تازه مي توان به دفاع مقدس نگاه كرد كه درآن سال ها امكان پذير نبوده ، از طرف ديگر نگاه واقع گرايانه به دفاع مقدس و انعكاسي از باز آفريني لحظات انساني از صحنه هاي نبرد و پس از آن كاري است كه به اندازه كافي در شعر دفاع مقدس ما انجام نشده و امروز فارغ از اين كه ايدئولوژي و ملاحظات اجتماعي و سياسي ، چه مي گويد، بايد به موقعيت انسان در دفاع مقدس بپردازيم. امروز روز اين كار است.

در سال هاي جنگ شاعران اين فرصت را نداشتند؟

چرا ولي شكل فرصت هاي ما فرق مي كرد. ما از زاويه هاي ديگري به دفاع مقدس نگاه مي كرديم. به هر حالنمي توانيم يادگار هاي تلخ و شيرين آن دوران رافراموش كنيم، و حافظه تاريخي اين اتفاق را نمي توانيم از خود دريغ كنيم و از آن ننويسم.

اما برخي از شاعران و منتقدان ادعا مي كنند كه زمان پرداختن به موضوعات دفاع مقدس تمام شده است.

من معتقدم هنوز نه تنها زمان پرداختن به شعر دفاع مقدس نگذشته بلكه با باز شدن افق ها و راه هاي تازه در مقابل شاعر جنگ مي توانيم شاهد آفرينش آثار بديع در اين عرصه باشيم. البته جاي نقد شعر دفاع مقدس هم خالي است.



اصلا يكي از مشكلات شعر دفاع مقدس ملاحظاتي است كه به آن تحميل مي شود

اگر نگوييم، شعر دفاع مقدس لزوما شعر مقدسي است، مي توانيم ملاحظات شعر ضد جنگ را هم به شرطي كه ضدآرمان هاي دفاع مقدس نباشد، در اين حيطه بينيم . يعني كاري كه قبلا كمتر انجام شده و هنوز مي توانيم در اين حيطه كار كنيم. شعر پويا و زنده است و بايد آن رادر مقايسه با معيار هاي امروز ايران و جهان ارزيابي كرد و به اين نتيجه رسيد كه در چه جايگاهي قرار دارد.

شعر دفاع مقدس در جهان چگونه جايگاهي دارد؟

مگر شعر ما جهاني است كه شعر دفاع مقدس ما جهاني باشد؟ مگر شعر ما جهاني شده يا يك نهضت ترجمه در خدمت آن قرار گرفته كه بگوييم شعر دفاع مقدس جهاني است؟ اتفاقا برعكس معتقدم كه درمنطقه، شعر دفاع مقدس بيشترشناخته شده است چون اگر امكانات دولتي صرف شعر شده، بيشتردر خدمت شعر دفاع مقدس و شعرانقلاب بوده و شعر دفاع مقد س بوده كه توسعه بيشتري نسبت به شعر ها ي ديگرداشته است. اين نوع شعر راجع به جنگ ايران و عراق ودفاع مقدس صحبت مي كند و مخاطبان آن سوي مرز شايد آن نگاهي را كه ما نسبت به جنگ و دفاع مقدس داريم ، نداشته باشند. بنابراين مثل شعرعاشورايي است كه جهاني نشده و معلوم است كه چرا جهاني نمي شود .چون موضوع مند است و مخاطبانش اين سو هستند و انتظار جهاني شدن شعر در صورتي محقق مي شود كه مفهوم كلي جنگ دفاع و پايداري از حيطه دفاع مقدس خارج مي شود وبه حيطه پايداري و شعر جنگ و مقاومت مي رسد كه تفاوت هاي عمده اي باشعر دفاع مقدس دارد.

شعر دفاع مقدس با همين تعريفي كه هم اكنون از آن داريم توانسته مرزهاي پيشرفت را طي كند؟

در مورد اين مسئله زياد صحبت شده است. شعر دفاع مقدس در سال هاي جنگ با ملاحظاتي همراه بوده و جنبه تبليغي، ژورناليستي ، شعاري، حماسي و تحريكي داشت، چون در آن سال ها شاعر دفاع مقدس وظيفه مند بود اماهر چه از 31 شهريورسال 59 يعني شروع جنگ فاصله مي گيريم ، شاعرتلاش مي كند به تعهدات سياسي اجتماعي و انساني و تعهد ادبي اش تعادل برقرا ر كند و به تدريج به اين تعادل بيشتر مي رسيم و نبايد انتظار داشته باشيم كه هر چه زمان مي گذرد، به زبان ومعيارهاي زيبايي شناسي نزديك باشد.

شما با اين حرف من موافق هستيد كه تكرار برخي واژه ها و تركيب ها در شعرهاي دفاع مقدس ملال انگيز است؟

اين اتفاق طبيعي است. چون راجع به چيز هايي صحبت مي كنيم كه المان هاي محدودي دارند و تكرارمي شوند. از طرف ديگر به كليشه ساز ي مي رسيم كه اين معضل ديگري است و به نظر مي رسد كه در دايره بسته قدم مي زنيم ولي وقتي با آن حادثه و تبعات آن در روزگار خودمان، ارتباط برقرار مي كنيم، مي توانيم فضاهاي بديع خلق كنيم. آن موقع ديگر واژهاي مورد استفاده وسيع تر مي شود اما فعلا اين فضا وجودندارد يا محدود است و يا شاعراني كه در اين فضا مي خواهند كار كنند، تعدادشان كم است. و به همين دليل است كه در اكثر شعر هاي دفاع مقدس معضل كليشه را مي بينيد در حالي كه به توسعه مفهوم دفاع مقدس و بعد از آن نپرداختيم.

با برگزاري كنگره شعر دفاع مقدس موافق هستيد؟

به شدت با برگزاري كنگره موافقم چون يك موقعيت است. اگر چه ممكن است كه معضلي به نام سفارش ايجاد كند اما نوعي فرصت هم هست و لزوما همه آثار سفارشي هم بد نبودند. مطرح شود و حتي شعرهاي ماندگاري هم باسفارش خلق شده مگر شاهنامه به سفارش سلطان محمود نبود؟ اگر چنين نبود، شاهنامه خلق نمي شد و به نظر من، جشنواره ها و كنگره ها هم فرصت هستند و هم تهديدهايي به دنبال دارند كه بايد با اين ها آگاهانه برخورد شود. ضروري است تا دبيرخانه هاي دائمي فرصت ها و تهديد ها را بررسي كنندو آن ها را به تعادل برسانند اگر چه تاكنون تابه حال موفق نبودند . جرقه هايي داشتيم اما بايد آن ها را به يك جريان تبديل كنيم، كه اين كار را نكرده ايم.

برخي مي گويند: داستان و ادبيات دفاع مقدس پيشرو تر از شعر دفاع مقدس بوده است، شما چه نظري داريد؟

داستان مي تواند به وجوه گزارشي هر حادثه توجه كند اما شعر با وجوه گزارشي حوادث كمتر در ارتباط است. با توجه به ماهيت دفاع مقدس و جنگ، معلوم است كه داستان و رمان كه وجه گزارشي از جنگ دارند، مي توانند پرداخت بهتري داشته باشند. به خصوص در سال هاي اخير كه ملاحظات ايدئولوژيك نسبت به دفاع مقدس كمتر شده ،داستان نويسان و رمان نويس ها مي توانند اين مسئله را واقعي تر كنند و اين واقع گرايي است كه اصولا با ماهيت شعر هماهنگي چنداني ندارد و به همين دليل است كه شاعران دفاع مقدس تلاش كردند كه يك ارتباط ژانري بين داستان و شعر برقرار كنند. اما شعر دفاع مقدس مي تواند از ظرفيت هاي داستان دفاع مقدس الگو برداري و استفاده كند.

انتهاي پيام/ح