كتاب «انفطار صورت» شهيد آويني را بشناسيد

نويد شاهد: اغلب كتاب هايي كه در حوزه ي هنر نگاشته مي شوند خواه در نقد ، خواه در نقل، از هنر غربي متاثرند و گاه اين تاثر بيشتر به تقليد مي ماند. نقد، زير سوال بردن و يا چيزهايي شبيه اين را تقريبا در اين دست از نوشته ها نمي توان يافت. شايد يكي از متفاوت ترين مجموعه ي مقالات در حوزه ي هنر، مجموعه مقالات نوشته شده توسط شهيد آويني در كتاب انفطار صورت است.



در اين كتاب كه بيشتر ناظر بر هنرهاي تجسمي و به خصوص نقاشي و گرافيك است، مجموعه مقالاتي كه آويني بين سال هاي 1368 تا 1371 براي ماهنامه ي سوره نوشته است،گرد آوري شده است.

در اين مقالات سيد مرتضي آويني به ماهيت گرافيك و نقاشي و نسبت آن با انقلاب اسلامي پرداخته و در اين ميان به واكاوي و نقد نظريه هاي مطرح در اين فضا پرداخته است.

با خواندن اين مجموعه مقالات در اين كتاب مي توان پي برد نويسنده شان خود هنرمند و بر آمده از دل جريان هنري است كه آن ها نقد مي كند. هنرمندي برآمده از دل اين جماعت و نه پيرو آن ها بلكه منتقد شديدالحن شان. آويني بسياري از نظريه ها و تفكرات رايج ميان هنرمندان و هنرجويان را كه به آن ها عادت كرده اند به چالش مي كشد و حرفي نو در آن حوزه مي زند كه تا به حال كسي به آن حتي فكر هم نكرده است.

 به عنوان نمونه يكي از نظريات رايج ميان اهالي هنر، نظريه «هنر براي هنر» است. در اين نظريه صرف خلق هر اثري، آن اثر هنري است و هر اثر بدون توجه به محتوا تنها از نظر زيبايي شناسي بررسي مي شود. نظريه اي كه مقابل مطرح مي شود «هنر براي مردم» است. در اين نوع تفكر مخاطب در اولويت خلق هر اثر هنري است. ولي شهيد آويني اين دو را دو روي سكه ي يك ابتذال مي داند و نظريه ي سومي مطرح مي كند: «ما هنر را همچون محملي براي معراج به آسمان بلند كمالات لاهوتي مي بينيم و مي كوشيم هنر را از آن تنگ نظري خلاص كنيم و بار ديگر در آن تذكره اي براي ان ميثاق ازلي با خداوند بجوييم.» اين ديد متعالي و آزاد از هر گونه بند ظاهري و روشنفكرانه در جاي جاي اين كتاب به چشم مي آيد. و البته اهل هنر مي دانند كه گفتن اين حرف ها در جمع هنرمندان و هنرجويان چه دلِ شيري مي خواهد و بايد خيلي از حرف ها را به جان خريد.

در اين كتاب شهيد آويني وقوع انقلاب اسلامي را اتفاقي شگفت و موثر در حوزه ي هنرهاي تجسمي ارزيابي كرده و با تبيين ماهيت گرافيك و وابستگي ذاتي اين هنر/صنعت به تبليغ كالا و محصولات، تبليغات فرهنگي در غالب گرافيك را اتفاقي نو در اين هنر دانسته و اين امر را در دنياي گرافيك بي نظير مي داند. وي معتقد است كه شعاع نوراني انقلاب اسلامي آنقدر گسترده بوده است كه گرافيك را به خدمت اهداف بلند و والاي خود در آورده و آن را از ماهيت اصلي و پذيرفته شده ي خود در آورده است.

وي در حوزه ي نقاشي نيز با بررسي نقاشي هاي چند تن از هنرمندان نقاش در فضاي انقلاب و دفاع مقدس، آن ها را با كارها و آثار رايج در دنيا مقايسه كرده و نقاشي پس از انقلاب را بسيار تحول يافته مي خواند. شهيد آويني اذعان مي كند كه هنر نقاشي پس از انقلاب تنها براي تزيين منازل و زيبا تر كردن اتاق ها نيست، بلكه در پي به نمايش گذاشتن اهداف و افق هاي مد نظر اين انقلاب عظيم است.

وي اين هنر ها را همچنان متاثر از غرب مي داند و معتقد است هنر هاي تجسمي و به طور اخص گرافيك و نقاشي در آغاز راهي طولاني قرار دارند.

همچنين در بخش هايي از كتاب شهيد آويني از رابطه ي ميان هنر و صنعت، هنر و توليد انبوه، هنر و مخاطب و... سخن به ميان مي آورد:
اوج تكامل اين روشنفكران و هنرمندان آن است كه آن جايزه ي كذايي را ببرند_جايزه ي منتسب به آن مخترع صلح طلب ديناميت(!) را_و غرب نيز اين جايزه را بيهوده به كسي نمي دهد. آنها ممكن است منت گذارند وجوايز را به جهان سومي ها هم اعطا كنند، اما شرط نخستين آن وابستگي به تفكر غربي است.
آن ها جدايي هنر و تعهد را تبليغ مي كنند اما جوايز خويش را به كساني مي بخشند كه خود را نسبت به غرب و هنر و تفكر و سياست آن متعهد بدانند.

«انفطار صورت» با چاپ جديد در 136 صفحه با قطع رقعي، توسط انتشارات در اختيار مخاطبين قرار دارد.