يکشنبه, ۲۲ ارديبهشت ۱۳۸۷ ساعت ۱۰:۱۱
روز 1/3/61 درگيري كماكان به صورت تبادل آتش ادامه داشته و يگان هايي از قرارگاه هاي فجر و فتح و نصر كه بايستي در عمليات فتح خرمشهر شركت نمايند به تكميل تغيير گسترش و شناسايي و ساير اقدامات لازم براي كسب آمادگي مشغول بودند. ساعت پنج و پنجاه دقيقه بامداد، مجتمع پتروشيمي ماهشهر توسط چهار فروند هواپيماي عراقي مورد هجوم قرار گرفت و خسارات سنگيني به بار آمد و بيش از 30 نفر مجروح شدند.

روز 1/3/61 درگيري كماكان به صورت تبادل آتش ادامه داشته و يگان هايي از قرارگاه هاي فجر و فتح و نصر كه بايستي در عمليات فتح خرمشهر شركت نمايند به تكميل تغيير گسترش و شناسايي و ساير اقدامات لازم براي كسب آمادگي مشغول بودند.
ساعت پنج و پنجاه دقيقه بامداد، مجتمع پتروشيمي ماهشهر توسط چهار فروند هواپيماي عراقي مورد هجوم قرار گرفت و خسارات سنگيني به بار آمد و بيش از 30 نفر مجروح شدند.
پس از ده روز كه از دومين تلاش ناموفق نيروهاي ما براي فتح خرمشهر مي گذشت سرانجام با يك ساعت تاخير در ساعت بيست و دو و سي دقيقه روز (1/2/61) سومين تلاش آفندي قرارگاه كربلا به منظور آزاد سازي خرمشهر با رمز (بسم الله قاصم الجبارين يا محمد بن عبدالله (ص) ) آغاز گرديد.
دشمن در مقابل تك غافلگير كننده نيروهاي خودي در منطقه غرب خرمشهر و پل نو، مجبور به ترك خاكريزهاي دفاعي خود يكي پس از ديگري شد.
در ساعت سه و چهل و پنج دقيقه با مداد روز 2/3/61 قرارگاه فتح به جاده آسفالته خرمشهر ـ شلمچه رسيد و مشغول باز شدن به طرف پل نو بود. فجر 3 هنوز به جاده نرسيده بود. از قرارگاه نصر، نصر 2 به جاده آسفالته رسيده بود ولي نصر 3 به علت برخورد با ميدان مين متراكم توام با مقاومت شديد دشمن، زمين گير شده بود، اين منطقه كه در حوالي شرق شلمچه قرار داشت همان منطقه اي بود كه قرارگاه نصر در روزهاي 20 و 21 ارديبهشت ماه نتوانسته بود به آن جا دسترسي پيدا كند و در واقع منطقه مستحكم مواضع دشمن محسوب مي شد.
در ساعت چهار و سي دقيقه بامداد روز 2/3/61 نيروهاي دشمن تحت فشار شديد
يگان هاي خودي به حوالي نهر خين عقب رانده شدند و ارتباط زميني نيروهاي مستقر در خرمشهر با نيروهاي مستقر در منطقه شلمچه قطع گرديد و دشمن فقط روي جاده خاكي حاشيه نهر خين رفت و آمد مي كرد.
در ساعت شش و پانزده دقيقه روز 2/3/61 قرارگاه فتح، خرمشهر را محاصره كرد. فجر 3 به پل نو رسيد و به طرف شط العرب پيشروي مي كرد. نصر 2 در حال الحاق با نصر 3 بود. نصر 3 نيز جاده دژها را اشغال كرده و در جنوب جاده آسفالته خرمشهر ـ شلمچه با دشمن به شدت درگير بود.
در ساعت 2 بعد از ظهر روز مذكور فجر 3 به رودخانه شط العرب رسيد و فتح نيز به سواحل اروند رود دسترسي پيدا كرد و به اين ترتيب اين دو قرارگاه ماموريت واگذاري در دستور جزء به جزء شماره 9 را با موفقيت انجام دادند.
در برابر تك سريع و غافلگيرانه نيروهاي ما، دشمن دچار وحشت و سرگرداني شديد شد و نتوانست عكس العمل مناسبي نشان دهد. ارتباط يگان هاي دشمن با يكديگر قطع و فرار افسران و درجه داران و سربازان از منطقه خرمشهر گوياي از هم پاشيدگي سازمان يگان هاي دشمن در خرمشهر بود.
نصر 2 كه در نخلستان ها درگير پيكاري سخت و سنگين با دشمن بود خود را تا 5/1 كيلومتري شط العرب جلو كشيد و تلاش مي كرد با تصرف سرپل دشمن در شمال نهر خين، پل شناور عراق روي اروند را بدست آورده ارتباط عراق را با منطقه خرمشهر از اين طريق نيز قطع كند. نيروهاي متجاوز در تلاش براي برقراري ارتباط مجدد با نيروهاي محاصره شده در خرمشهر نمي خواستند آخرين اميد خود را از دست بدهند و لذا با مقاومت شديد و استفاده از نخلستان ها، مانع از پيشروي نصر 2 بودند. نصرهاي 2 و 3 در عمليات خود موفق شدند بيش از 563 نفر را اسير، تعدادي تانك را منهدم و يك فروند بال گردان دشمن را كه بعلت نقص فني فرود آمد به غنيمت در آورند.
در دستور جزء به جزء شماره 9 به قرارگاه قدس دستور داده شده بود كه همزمان با عمليات در جبهه خرمشهر با اقدام به تك هاي محدود ضمن درگير كردن دشمن تلاش نمايد كه در صورت امكان خط دژها را در منطقه محوله يا قسمتي هايي از آن تامين نمايد.
در اجراي اين دستور قدس 1 و قدس 4 همزمان با آغاز تك در جبهه خرمشهر در مناطق مربوطه دست به تك زدند. قدس 1 پس از مدتي پيشروي به علت عدم برخورد با دشمن و طولاني شدن مسير با هماهنگي فرماندهان سپاه و ارتش به مواضع اوليه مراجعت نمود اما قدس 4 با دشمن درگير شده و گزارش نمود كه پس از 5/2 ساعت درگيري موفق به انهدام 18 دستگاه تانك و به اسارت در آوردن 8 نفر و به غنيمت گرفتن يك دستگاه تانك سالم و وارد آوردن تلفات زياد به دشمن شده است. قدس 4 نيز ساعت سه و نيم بامداد به علت نداشتن مواضع مناسب و باز بودن جناحين به مواضع اوليه خود مراجعت نمود.
گزارشات اطلاعاتي واصله نشان مي داد كه دشمن اقدام به برداشتن بخشي از نيروهاي خود در مقابل قرار گاه قدس و اعزام آنان به منطقه خرمشهر نموده و لذا عمده قواي متجاوز در مناطق مرزي طلايه، كوشك احتمالاً به پشت خط دژهاي عقب نشيني نموده است لذا ساعت بيست و يك و سي دقيقه (2/3/61) قرارگاه قدس به قدس هاي 1 و 4 دستور داد كه در مناطق محوله مجدداً پيشروي نمايند. قدس 1 بدون برخورد با دشمن 6 كيلومتر پيشروي و درخاكريزهاي پس از پاسگاه شهابي مستقر گرديد و به اين ترتيب مناطق از دست داده شده در اثر هجوم دشمن به گروه رزمي محمدي در مورخه 24/2/61 مجدداً تصرف شد.
قدس 4 با عقب نشيني دشمن از تپه كوشك (واقع در شمال غربي پاسگاه كوشك) تپه مذكور را تصرف و قسمتي از خط دژها در منطقه قدس 4 تامين گرديد.
نتيجه عمليات روز 2/3/61 بسيار درخشان بود و مي توان گفت كه قرارگاه كربلا به هدف خود كه احاطه كامل خرمشهر بود رسيد و اين شهر بدون ترديد در آستانه سقوط قطعي قرار گرفته بود.
اسراي دشمن در اين روز به حدود 2830 نفر بالغ گرديد كه در ميان آن ها 56 افسر ديده مي شد. يگان هايي از دشمن كه در منطقه بين نهر عرايض و شلمچه مستقر بوده و به ميزان زياد منهدم شده و اسير داده بودند به اين شرح بود:
تيپ 22 پياده لشكر 8ـ تيپ 33 نيروي مخصوص ـ گردان تانك قعقاع ـ تيپ 9 گارد مرزي ـ تيپ 13 گارد مرزي ـ تيپ 48 پياده لشكر 11ـ گردان 3 تيپ 37 پياده لشكر 7 ـ گردان تانك شرحيل ـ تيپ 10 گارد مرزي ـ تيپ 138 گارد مرزي ـ يگان هاي ارتش خلقي.
برابر پيام هاي استراق سمع شده از دشمن، اندكي پس از آغاز اين عمليات، فرماندهان اغلب يگان ها در پيام هاي خود درخواست اجازه عقب نشيني مي كردند. پرسنل
يگان هاي درگير اكثراً مبادرت به فرار نموده يا تن به اسارت مي دادند بعضي از افراد دشمن كه فراركرده بودند از نيمه راه برگشته و در ساير مناطق خود را تسليم مي كردند.
علي رغم فعاليت شديد نيروي هوايي دشمن در بمباران مناطق درگير عمليات، نيروي هوايي خودي نيز تلاش فراوان در پشتيباني هوايي از يگان ها را انجام داد. به طوري كه قبلاً هم در بيان عملكرد نيروي هوايي در اين عمليات بيان شد هواپيماهايي كه ماموريت بمباران و انهدام پل شناور صدام روي شط العرب را داشتند چون در هدف گيري پل دچار مشكلاتي شده بودند مناطق تجمع دشمن را در آنسوي رودخانه مورد اصابت قرار دادند. نيروي هوايي مي گويد برابر اطلاعاتي كه بدست آمده معلوم شده كه در اين بمباران يك پاسگاه فرماندهي دشمن در حوالي شلمچه هدف قرار گرفته و صدام حسين كه در اين پاسگاه حضور داشته مجروح مي گردد.
در اواخر روز 2/3/61 قرارگاه كربلا پس از بررسي آخرين وضعيت و موفقيت قرارگاه هاي فجر 3 و فتح در احاطه كامل خرمشهر، مصمم به وارد كردن نيروهاي خودي به شهر و پاكسازي آن از وجود دشمن گرديد لذا با صدور دستور جزء به جزء شماره 10 دستور اجراي آن را به يگان ها صادر نمود.
در اين دستور به فجر 3 دستور داده شد تيپ 33 المهدي را كه در شكستن خاكريزهاي پدافندي دشمن در نهر عرايض و پل نو كفايت فراوان از خود نشان داده بود در اختيار فتح (تيپ 14 امام حسين (ع) + تيپ 8 نجف اشرف) قرار داده و خود به پدافند از منطقه محوله در كرانه اروند ادامه دهد. و به قرارگاه فتح (ياد شده) ماموريت ورود به خرمشهر و پاكسازي شهر از نيروهاي دشمن داده شد. قرارگاه نصر ماموريت يافت كه به پدافند در سمت باختر و شلمچه ادامه داده ضمن انهدام سرپل موجود دشمن در شمال نهر خين (منطقه اي كه قسمت انتهايي پل شناور صدام در آن قرار داشت) پاتك هاي دشمن را از سمت منطقه شلمچه و از منطقه سرپل نهر خين به سمت خرمشهر (كه براي شكستن حلقه محاصره و الحاق با نيروهاي محاصره شده صورت مي گرفت) دفع نموده وهر گونه پيشروي دشمن را از غرب به شرق سد نمايد.
ساعت 3 بامداد روز 3/3/61 يك دستگاه پل شناور پي. ام. پي در منطقه مارد روانه گرديد و عناصري از تيپ 23 نوهد به آنسوي رودخانه وارد شدند.
در تاريكي شب، تعدادي از افراد دشمن در خرمشهر با استفاده از قايق و عبور از اروند رود اقدام به فرار نمودند كه تعدادي از اين قايق ها توسط تكاوران نيروي دريايي از بخش اشغال نشده . خرمشهر هدف قرار گرفته و سرنشينان آن غرق شدند. در حالي كه نيروهاي متجاوز در خرمشهر در محاصره كامل قرار گرفته و دست به فرار و تسليم زده بودند راديو عراق در برنامه فارسي خود اعلام داشت كه:
«نيروهاي خميني تلاش نمودند كه با تك شب گذشته، خود را به محمره (خرمشهر) نزديك نمايند كه با مقاومت شديد نيروهاي ما مواجه شدند و در حال حاضر تلاش
مي نمايند كه از دو طرف شمال شرق كارون و شمال غربي محمره در دوستون به شهر نزديك شوند ولي بدانند كه نيروهاي مستقر در شهر كاملاً مقاومت كرده ضمن اين كه نيروهاي المنصور در حال حركت و كمك به آن ها مي باشند.»
دشمن درساعت ها ي سه و پنجاه دقيقه و يازده صبح و يك و نيم بعد از ظهر روز 3/3/61 از سمت شلمچه به يگان هاي نصر 2 و نصر 3 دست به تك زد و ظاهراً تلاش
مي كرد كه از طريق جاده شلمچه ـ خرمشهر حلقه محاصره خرمشهر را بكشند ولي
يگان هاي نصر 3 دلاورانه پايداري كردند و تك دشمن را با وارد كردن تلفات و ضايعات دفع نمودند.
يگان هاي نصر 2 تلاش مي كردند كه سرپل 5/1 كيلومتري دشمن را در شمال نهر خين در هم شكسته و خود را به رودخانه شط العرب برسانند اما مقاومت شديد دشمن در نخلستان هاي موجود در اين سرپل، تلفات سنگيني بر نصر 2 ( بويژه تيپ 27 محمد رسول الله (ص)) وارد نمود و دشمن موفق گرديد كه سر پل خود را حفظ و از دست يابي نصر 2 به پل شناور صدام جلوگيري نمايد.
در حالي كه يگان هاي قرارگاه فتح خود را براي ورود به خرمشهر و پاكسازي آن آماده مي كردند نه تنها هيچگونه قرائني از پدافند و مقاومت شديد نيروهاي محاصره شده ديده نمي شد بلكه دسته دسته نيروهاي دشمن يا در حاشيه غربي شهر خود را تسليم كرده و يا در شرق خرمشهر با عبور از پل مارد تن به اسارت مي دادند.
ساعت 9 و پانزده دقيقه روز 3/3/61 دشمن با نيروهاي خود در سرپل نهر خين و
يگان هاي تقويتي كه با استفاده از پل شناور به اين منطقه وارد شده بودند در سمت شمال اين سرپل به منظور تصرف و آزاد سازي جاده مرزي خرمشهر ـ خين ـ حدود (جاده خاكي مرزي در جنوب جاده خرمشهر ـ شلمچه و موازي با آن ) دست به تك شديد زد تا بتواند نيروهاي محاصره شده در خرمشهر را نجات دهد. موج تك هاي دشمن كه هر بار با تلفات و ضايعات زياد دفع مي گرديد چندين بار با شدت تكرار و سرانجام دشمن كه از اين عمليات نتيجه اي عايد نكرده بود به يگان هاي درگير خود در اين تك ها (تيپ 30 و 36 زرهي و تيپ 25 مكانيزه و چند تيپ پياده) دستور داد كه به مواضع دفاعي خود عقب نشيني نمايند. در پيام هايي كه از دشمن در اين عمليات استراق سمع گرديد وحشت، اضطراب، نااميدي و عدم تمايل به جنگ و تمرد در بين يگان هاي دشمن به كرات ملاحظه گرديد.
يگان هاي نصر 2 و فجر 3 در مقابل تك هاي ذكر شده دشمن پايداري بسيار شايسته اي از خود نشان دادند.
ساعت يازده صبح روز 3/3/61 در حالي كه درگيري شديدي بين نيروهاي خودي و دشمن به شكلي كه فوقاً اشاره شد در شمال نهر خين جريان داشت و دشمن در صدد شكستن حلقه محاصره خرمشهر بود يگان هاي قرارگاه فتح از سمت غرب و خيابان كشتارگاه وارد شهر شدند. مقاومت دشمن بسيار ضعيف و تقريباً هيچ بود. فقط مقاومت بسيار جزيي در ناحيه گمرك خرمشهر در كناره اروند رود وجود داشت كه به سرعت منهدم گرديد. ساعت 12 نيروهاي ما از سه طرف شمال، شرق و غرب وارد شهر شدند، دشمن كه 24 ساعت در محاصره كامل قرار داشت راهي جزء اسارت و يا فرار و كشته شدن نداشت و گروه گروه به اسارت در آمدند نيروهاي عراقي به صورت ستون در حالي كه دست هاي خود را بالا گرفته بودند براي اسير شدن مي آمدن نيروهاي موجود در شهر به طور كلي عناصري از 14 تيپ و تعدادي گردان مستقل و نيروهاي جيش الشعبي بودند، ساعت 2 بعد از ظهر خرمشهر به طور كامل تصرف و پرچم جمهوري اسلامي ايران بر فراز مسجد جامع و پل تخريب شده خرمشهر به اهتزاز در آمد و اين شهر كه ساعت چهار بعداز ظهر روز 4 آبان ماه سال 1359، پس از سي و پنج روز پايداري به اشغال دشمن در آمده بود سرانجام ساعت دو و بيست دقيقه بعد از ظهر سوم ارديبهشت ماه 1361 پس ازنوزده ماه اسارت (578 روز) به دست فرزندان غيور اين مرز و بوم كه براي رهايي اين شهر از چنگال متجاوز سر از پا نشناخته و خون پاك خويش را بيدريغ ايثار نموده بودند آزاد گرديد.
در ساعت 5 بعد از ظهر سرهنگ معين وزيري كه از داخل شهر بازديد كرده بود اظهار داشت، شهر بكلي ويران شده و مملو از جنازه عراقي ها است.
نيروهاي خودي هر كدام كيسه اي در دست دارند و به جمع آوري غنايم مي پردازند به هيچ عنوان منطقه كنترل نمي شود. ازدحام به حدي است كه آمبولانس ها به زحمت حركت مي نمايند. همه جا حكايت از خلق حماسه، ايثار، از خود گذشتگي و شجاعت فرزندان ايران اسلامي دارد.
خبر رعد آساي فتح خرمشهر به سرعت برق همه جا پيچيد و موج عظيمي از هيجان و خوشحالي سراسر كشور را فرار گرفت و مردم در خيابان ها با روشن كردن چراغ ها و به صدا در آوردن بوق اتومبيل هاي خود به جشن و پايكوبي پرداختند و غرور اين ملت بزرگ كه با اشغال خرمشهر بدست عراقي ها جريحه دار شده بود با همت و غيرت فرزندان فداكار اين كشور التيام گرفته و شعار (خرمشهر ما مي آييم) واقعيت يافت و خرمشهر كه در دوران اشغال (خونين شهر) شده بود دوباره، خرمشهر ناميده شد.
تعداد اسراي تخليه شده از خرمشهر به بيش از دوازده هزار تن بالغ گرديد كه در ميان آن ها 268 نفر افسر وجود داشت. شخصيت هاي زير جزو اسراء بودند:
سرهنگ ستاد خميس فرمانده تيپ 44 و فرمانده منطقه خرمشهر.
سرهنگ ستاد عطا محي الدين عباس فرمانده تيپ 20 ماموريت ويژه.
سرهنگ ستاد عبدالستار حامد محمود فرمانده تيپ 9 گارد مرزي.
سرهنگ ستاد ناظم خياط فرمانده تيپ 238 پياده.
پايين بودن روحيه وفقدان شايستگي رزمي افراد دشمن و ضعف فرماندهان عراقي در هدايت يگان ها براي يك دفاع موثر، سبب گرديد كه نيروهاي متجاوز مستقر در خرمشهر علي رغم برتري مطلق عددي پرسنل و تجهيزات بر نيروهاي خودي و دارا بودن مواضع بسيار مستحكم و سازمان يافته پدافندي، هيچ گونه مقاومتي از خود نشان نداده و با خفت و خواري بسيار تسليم شوند.
قرارگاه كربلا براي انهدام سرپل دشمن در شمال نهر خين و انهدام پل شناور صدام به قرارگاه فجر 3 دستورداد تا قبل از ساعت 6 بعد از ظهر روز 3/3/61 يك گردان از نيروهاي خود را در اختيار قرارگاه نصر 2 قرار دهد.
پانزده دقيقه بعد از نيمه شب، نصر 2 كه در عمليات روز جاري خود به 500 متري اروند رود رسيده بود اينك با در اختيار گرفتن يك گردان از فجر 3 و يك گردان ديگر از نصر 7 به منظور دستيابي به خط دژها در جنوب جاده شلمچه و هم چنين تخريب پل دشمن روي شط العرب اقدام به تك نمود. ابتدا موفق گرديد يگان هاي دشمن را غافلگير نمايد ولي بعد از مدتي با مقاومت شديد دشمن مواجه شد.
در ساعت چهار و چهل دقيقه يكي از يگان هاي نصر 2 به خط دژها نزديك شد و يگان ديگر به پل روي نهر خين (آخرين قطعه از پل 4 قسمتي شناور صدام روي شط العرب) رسيده. ده دقيقه بعد پل به تصرف در آمد و يگان هايي از نصر 2 با عبور از اين پل وارد جزيره بوارين (متعلق به عراق) شدند. آتش دشمن روي جزيره بوارين بسيار شديد بود به طوري كه در ساعت هفت بامداد به نصر 2 دستور داده شد. به منظور اجتناب از تلفات بيشتر، جزيره بوارين را تخليه و به پشت نهر خين بازگشته و پل روي نهر مزبور را تخريب نمايد.
همزمان با تخليه جزيره بوارين دشمن در منطقه دژهاي جنوب شلمچه به طرف شرق تك نمود كه با فداكاري و پايداري دلاورانه نصر 2 (گردان 169 پياده) دشمن با تحمل تلفات و خسارات سنگين مجبور به عقب نشيني گرديد. تلفات وارده به نصر 2 در عمليات نهر خين و جزيره بوارين قابل ملاحظه بود.
با فتح خرمشهر در 3/3/61 و وصول نصر 2 به حوالي خط دژها در جنوب شرقي شلمچه و هم چنين به كرانه نهر خين در 4/3/61 قرارگاه كربلا با در نظر گرفتن وضعيت و توان نيروي خودي اتمام مرحله سوم و به طور كلي پايان عمليات «الي بيت المقدس» را اعلام و تكميل ماموريت و تامين هدف هاي طرح عملياتي كربلا 3 را به طور كامل به پس از بازسازي و تجديد سازمان و تغيير گسترش نيروهاي خود موكول نمود. و دراجراي اين منظور آخرين دستور جزء به جزء را در عمليات بيت المقدس به شماره 11 در 5/3/61 صادر نمود.
در اين دستورآخرين وضعيت به شرح زير اعلام شده بود:
قرارگاه عملياتي كربلا در جنوب در اجراي طرح كربلا 3 با عبور موفقيت آميز و تاريخي خود از رودخانه كارون كه به عنوان يك حركت تاكتيكي ـ استراتژيكي برجسته و غرور آفرين نيروهاي نظامي ما براي هميشه ثبت گرديده است به انهدام نيروهاي عمده دشمن در غرب كارون و تامين و آزاد سازي خرمشهر توفيق يافته و بيش از 6000 كيلومتر مربع از سرزمين هاي اشغال شده ميهن ما از لوث وجود متجاوزين عراقي پاك گرديده، با تامين اهداف تعيين شده، اين كه به منظور ادامه اجراي طرح كربلا 3 و ماموريت واگذاري به طور كامل، تغيير در گسترش و باز سازي نيروهاي ما براي حصول آمادگي هر چه بيشتر ضرورت دارد.
لازم به توضيح است كه در طول جنگ ايران و عراق به علت وسعت و گستردگي مناطق عملياتي و كمبود نيرو و تراكم ماموريت ها، عقب كشيدن يگان هاي نظامي براي استراحت و بويژه تجديد سازمان غير مقدور بود و تلاش مي گرديد كه اين منظور با دادن ماموريت هاي بالنسبه سبك تر حاصل گردد و به بيان واضح تر واحدهاي نظامي هميشه در جبهه قرار داشتند و زمان استراحت و تجديد سازمان آن ها مثلاً موقعي بود كه يك ماموريت پدافندي به آن ها ارجاع شود البته اگر در زير باران گلوله هاي دشمن كه به نام تبادل آتش توپخانه معروف شده است و تك هاي گاه و بيگاه دشمن استراحت و تجديد سازمان، مفهوم واقعي خود را داشته باشد.
پس از پايان عمليات بيت المقدس (4/3/61) كه يگان هاي ما در اين منطقه تا شروع عمليات آفندي آتي به حال پدافند در آمدند. استعداد يگان هاي بسيج مردمي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي تقليل يافته و مي توان گفت كه بار سنگين پدافند از مناطق آزاد شده را تقريباً يگان هاي ارتش به عهده گرفتند.
آخرين لحظات دشمن در خرمشهر:
براي آن كه وضعيت دشمن پس از محاصره خرمشهر بهتر روشن شود ذيلاً چند پيام مبادله شده بين فرمانده منطقه خرمشهر و فرمانده لشكر 11 پياده عراق كه توسط
پست هاي استراق سمع خودي دريافت و كشف گرديد عيناً نقل مي شود:
1ـ از : لشكر 11 پياده جهت اطلاع
به : فرماندهي منطقه خرمشهر فرمانده سپاه 3
موضوع: دستورالعمل تخليه خرمشهر در آخرين لحظات
تاريخ 23/5/82 (مطابق با 2/3/61)
«كليه واحدهاي زير امر را جمع آوري كنيد. كليه نيروهاي باقي مانده در خرمشهر اعم از ارتشي، پليس، ماموريت ويژه، جيش الشعبي را جهت شكستن محاصره جمع آوري كرده و در يك يا دو منطقه با دشمن جنگيده و محاصره را شكافته واحدهاي فوق را آزاد كنيد اين عمل با تماس يا ستون پياده اي كه از طريق دهكده ولي عصر پيشروي مي نمايد انجام خواهد پذيرفت.
فرمانده منطقه خرمشهر مسئول عقب نشيني كليه واحدهاي زير امر بوده و در صورتي كه كسي از آن ها باقي بماند مسئوليت آن را فرمانده منطقه خرمشهر متحمل مي گردد. فرمانده منطقه خرمشهر بايستي اين ماموريت را انجام دهد.
«سرهنگ ستاد خميس مخيلف به جاي سرهنگ احمد زيدان كه كشته شده است، فرمانده منطقه خرمشهر مي باشد.
تخليه جسد سرهنگ احمد زيدان بهر صورت كه باشد و نيز شكستن حلقه محاصره، به عهده فرمانده جديد مي باشد اين ماموريت فردا صبح انجام مي پذيرد.
فرمانده لشكر 11
2ـ از : فرمانده منطقه خرمشهر
به : فرمانده لشكر 11
تاريخ 23/5/82
در پاسخ به پيام شما اعلام مي دارم كه واحدها از ساعت شانزده امروز 23/5/82 (برابر با 2/3/61) از طريق آب، شروع به تخليه خرمشهر كرده اند. به جز با قايق نمي شود واحدها را نجات داد. جسد سرهنگ احمد زيدان در منطقه ممنوعه مين گذاري قرار گرفته. واحدهاي مهمات ندارند. جنگيدن و شكستن محاصره عملياتي بسيارمشكل است، انجام اين عمليات به دليل عدم وجود رزمنده و مهمات غير ممكن است، ما را مطلع سازيد.
فرمانده منطقه خرمشهر. سرهنگ ستاد خميس مخيلف
3ـ از: فرماندهي منطقه خرمشهر
به : تيپ 9 گارد مرزي / تيپ 113/ گردان 9 نيروي مخصوص / گردان 2 تيپ 48
تيپ شرطه (پليس)
جهت اطلاع فرماندهي لشكر 11
كليه واحدهاي زير امر خود را اعم از ارتشي ـ جيشي الشعبي، شرطه، ماموريت ويژه جمع آوري كرده و هيچ يك از آن ها را ترك نكيند.
حلقه محاصره را شكسته و با ستون پياده كه در حال پيشروي از طريق دهكده ولي عصر مي باشد الحاق كنيد. شكستن محاصره از سمت چپ جاده خرمشهر شلمچه صورت مي گيرد و واحدهاي عمل كننده گردان 9 نيروي مخصوص و تيپ شرطه و در جناح راست گردان 2 تيپ 48 و تيپ 113 و باقي مانده تيپ 9 گارد مرزي خواهند بود.
زمان شروع عمليات و اجراي ماموريت ساعت 6 صبح خواهد بود.
فرمانده منطقه خرمشهر
سرهنگ ستاد خميس مخيلف
4ـ از : فرماندهي منطقه خرمشهر
به : فرمانده لشكر 1
موضوع گزارش وضعيت تا ساعت 30 10
تاريخ : 24/5/82 (برابربا 3/3/61).
1ـ وضعيت هر لحظه بدتر مي شود. عده اي از پرسنل جيش الشعبي و نيروي مخصوص به دشمن تسليم شدند.
2ـ دشمن هر نيم ساعت يكبار تك مي كند.
3ـ مهمات حتي براي يكساعت ديگر كفايت نمي كند.
4ـ تصميمات فوري خود را ابلاغ كنيد.
سرهنگ ستاد خميس. فرمانده منطقه خرمشهر
لازم به توضيح است كه سرهنگ ستاد خميس مخيلف كه فرماندهي نيروهاي خرمشهر را به عهده داشت پس از ورود نيروهاي ما به خرمشهر به همراه تعدادي ديگر از فرماندهان دشمن به اسارت در آمدند. عمل الحاق نيروهاي دشمن از طريق دهكده ولي عصر با محاصره شدگان خرمشهر به علت مقاومت نيروهاي ما در مقابل تك هاي دشمن كه براي اين منظور از منطقه نهر خين صورت مي گرفت مقدور نگرديده و كليه نيروهاي باقي مانده در خرمشهر به اسارت در آمدند.

خلاصه اي از دست آوردهاي نظامي عمليات بيت المقدس به زبان آمار و ارقام
* كل مناطقي كه در اشغال دشمن بود 5400 كيلومتر مربع
* مناطق آزاد شده در مرحله اول عمليات حدود 700 كيلومتر مربع
*مناطق آزاد شده در مرحله دوم عمليات حدود 400 كيلومتر مربع
*مناطق آزاد شده جفير در اثر عقب نشيني دشمن حدود3900 كيلومتر مربع
* جمع مناطق آزاد شده در مراحل اول و دوم عمليات حدود 5000 كيلومتر مربع
(تا تاريخ 22/2//62)
* مناطق آزاد شده در مرحله سوم علميات 380 كيلومتر مربع به علاوه شهر خرمشهر
* طول خطوط مرزي كه در اشغال دشمن بود حدود 180 كيلومتر
*خطوط مرزي آزاد شده در مرحله دوم عمليات حدود17 كيلومتر
*خطوط مرزي آزاد شده در مرحله سوم حدود 15 كيلومتر
* خطوط مرزي آزاد شده در اثر عقب نشيني هاي دشمن
حدود 135 كيلومتر (شرق هورالعظيم ـ بين كوشك ـ طلايه و بين كوشك تا كيلومتر 25)
* خطوط مرزي باقي مانده در دست دشمن حدود 10 كيلومتر (در حوالي نقاط مرزي طلايه قديم و كوشك و شلمچه)
* تعداد اسراي روز اول عمليات (تامين سرپل) 3096 نفر (66 نفر افسر)
* تعداد كل اسرا تا پايان مرحله دوم 5541 نفر (168 افسر)
* تعداد اسراي خرمشهر 13873 نفر (268 افسر)
* تعداد كل اسراي عمليات بيت المقدس 19414 نفر
* تلفات دشمن (كشته و زخمي) 16000 نفر (برآورد شده)
*خسارات و ضايعات وارده به دشمن (اقلام عمده):
هواپيما (برابر اعلام نهاجا) 60 فروند (53 فروند تاييد شده ـ 7 فروند تاييد نشده)
بال گردان 3 فروند
تانك و نفربر 418 دستگاه
خودرو 49 دستگاه
*غنايم بدست آمده از دشمن: (اقلام عمده)
بال گردان 1 فروند
تانك و نفربر 105 دستگاه
خودرو 56 دستگاه
جنگ افزارهاي سبك و نيمه سنگين، تجهيزات و مهمات. به مقدار زياد

*يگان هاي زير درمرحله سوم عمليات بيت المقدس در منطقه خرمشهر منهدم گرديدند:
تيپ 20 ماموريت ويژه ـ تيپ 9 گارد مرزي ـ تيپ 10 گارد مرزي.
تيپ 22 پياده ـ تيپ 44 پياده ـ تيپ 48 پياده ـ تيپ 605 پياده تيپ 238 پياده ـ تيپ 113 پياده.
*علاوه بر يگان هاي فوق از نيروهاي مشروحه زيرين نيز كه تماماً يا قسمتي از آن ها در منطقه خرمشهر بودند تعداد زيادي كشته و يا اسير شدند.
تيپ 420 پياده ـ تيپ 23 نيروي مخصوص ـ تيپ 28 پياده ت تيپ 23 پياده ـ تيپ 104 گارد مرزي ـ گردان پليس قادسيه ـ گردان كماندويي مقداد ـ پليس محلي ـ يگان هاي ارتش خلقي ـ گردان مخابرات لشكر 11 ـ گردان مهندسي لشكر 11ـ گردان 214 توپخانه ـ يگان هايي از مركز آموزش بصره.
• يگان هايي از دشمن كه در منطقه قرارگاه فجر (عمليات آفندي اميرالمومنين) (11/2/61 تا 16/2/61) متحمل تلفات و خسارات سنگين شدند عبارتند از:
• تيپ 416 پياده ـ گردان كماندويي قادسيه ـ تيپ 31 نيروي مخصوص.

• لشكر هاي دشمن كه در عمليات بيت المقدس به سختي آسيب ديدند عبارتند از:
لشكر 5 مكانيزه، لشكر 3 زرهي، لشكر 9 زرهي، لشكر 6 زرهي، لشكر 11 پياده، لشكر 7 پياده، تيپ 10 زرهي.

• تلفات نيروهاي خودي (ارتش) در عمليات بيت المقدس بشرح زير است:
شهيد 1628 نفر (افسر 84، درجه دار 323، سرباز1214 ـ غيرنظامي 7)
مجروح 7290 نفر (افسر 345، درجه دار 1451، سرباز5485 ـ غيرنظامي 9)
گمشده 153 نفر (افسر 5، درجه دار 19، سرباز129)
اسير 56 نفر (افسر 5، درجه دار 6، سرباز45)
• از تلفات وارده به نيروهاي بسيج مردمي، سپاه پاسداران انقلاب اسلامي ـ جهاد سازندگي، اطلاي در دست ما نيست.
نيروي هوايي مجموعاً در عمليات بيت المقدس 20849 نفر مجروح را از ارتش و سپاه به بيمارستان هاي سراسر كشور تخليه نموده است.
• خسارات تجهيزاتي ما عمدتاً تا شامل چهار فروند هواپيما و 4 فروند بال گردان مي باشد و ضايعات وارده به تانك ها ـ خودروها و ساير تجهيزات اقلام بسيار كوچكي بوده كه در مقايسه با وسعت عمليات و ميزان انهدام دشمن ناچيز مي باشند.
منابع و ماخذ
نويسنده: سرتيپ نصرت الله معين وزيري
1ـ پرونده هاي عملياتي طرح كربلا 3: آرشيو معاونت اطلاعات و عمليات نزاجا.
2ـ جلد چهارم كتاب نقش ارتش در 8 سال دفاع مقدس مولفين: سرتيپ 2 ستاد بختياري و سرتيپ 2 ستاد معين وزيري؛ ناشر، سازمان عقيدتي سياسي ارتش جمهوري اسلامي ايران.
3ـ گفته هاي فرماندهان و افسران ستادهاي عملياتي شركت كننده در عمليات بيت المقدس (آرشيو سازمان حفظ آثار و ارزش هاي دفاع مقدس آجا.
4ـ خاطرات و گفته هاي شهيد امير سپهبد صياد شيرازي.
5ـ خاطرات و يادداشت هاي سرتيپ 2 معين وزيري و سرتيپ 2 بختياري به عنوان افسران عمليات قرارگاه كربلا3.
6ـ مدارك و اسناد اغتنامي از دشمن.
7ـ كتاب خرمشهر در اسناد ارتش عراق؛ كاظمي ـ اصغر: ناشر دفتر ادبيات و هنر و مقاومت حوزه هنري.
نويسنده: سرتيپ نصرت الله معين وزيري
نام:
ایمیل:
* نظر:
مطالب برگزیده استان ها
عکس
تازه های نشر
اخبار برگزیده