مواضع آمریکا و حمایت هایش از عراق، در طول جنگ چگونه بود؟

آمریکا بعد از آغاز جنگ ایران و عراق به ظاهر، در قبال جنگ ایران و عراق، سیاست بی طرفی اعلام کرد. اما در طول جنگ، در مواقعی که عراق در موضع ضعف قرار می گرفت، به طور آشکار و در قالب سازمان ملل و کمک های نظامی، اقتصادی و سیاسی، از عراق جانبداری می کرد. همچنین نیروهای دریایی امریکا با حضور در خلیخ فارس و حمله به کشتی ها، هواپیما و سکوهای ایرانی عملا وارد جنگ با ایران شد. این اقدام در موقعیتی که عراق با ایران در حال جنگ بود به معنای حمایت آشکار از عراق و جبران ضعف های آن کشور برای ایجاد تعادل قوا بین عراق و ایران بوده است.

محور اصلی سیاست آمریکاییان در طول جنگ جلوگیری از پیروزی ایران بر عراق بود، زیرا به نظر دولت امریکا، پیروزی ایران، علاوه بر اینکه موازنه را در منطقه به هم می زد مشکلاتی هم برای غرب ایجاد می کرد. در این چارچوب، خصوصا پس از فتح خرمشهر که ایران در موقعیت بهترین نسبت به عراق قرار داشت، به نحو شدیدتری این سیاست اعمال شد و امریکا به طور کامل و همه جانبه از عراق حمایت کرد.

امریکا در شورای امنیت سازمان ملل متحد به همراه دیگر اعضای شوار قطعنامه هایی را به تصویب رساندند که اغلب به نفع عراق بود. آنها حتی برای یک بار هم عراق را متجاوز اعلام نکردند و تجاوز عراق را در قالب قطعنامه ها محکوم ننمودند و حداکثر از طرفین درخواست می کردند که به منازعه خاتمه داده، راه ه ای مسالمت آمیز در پیش گیرند.

امریکا به دنبال اولین پیروزی های ایران در بازپس گیری قسمتی از سرزمین های خود، اعلام کرد که به دلیل صدمات عمده ای که در جنگ با ایران به عراق وارد شده است، قصد دارد مجوز فروش شش تا دوازده فروند هواپیمای پیشرفته لاکهید (L- 100) را به عراق صادر کند. به این ترتیب برای اولین بار این هواپیماها در اختیار عراق قرار گرفت و امریکا عملا از تظاهر به بی طرفی در جنگ دست کشیده، رسما به عراق تجهیزات می فروخت.

همچنین در روز فتح خرمشهر، دولت امریکا اعلام کرد که گرچه ایالات متحده در جنگ عراق و ایران بی طرف است اما نسیت به آن بی تفاوت نمی باشد و برای مجدودیت هر چه بیشتر ایران، با دوستان منطقه ای خود و ژاپن و اروپا هماهنگی لازم را به عمل آورده است و قصد دارد از طریق انتقال سلاح های امریکایی به کشورهای منطقه و تحویل آن به عراق، به حمایت از نیروهای عراقی دست زند. گفتنی است که امریکا این اقدامات را در راستای سیاست مهار ایران انجام شده است و با توجه به اینکه عراق نتوانست در مقابل حملات ایران مقاومت کند، بیم آن می رفت که رژیم بغداد از پای درآمده و تعادل قوا به نفع ایران به هم خورد. از نظر امریکا ضروری به نظر می رسید که از عراق حمایت شود. ایالات متحده از این پس نه تنها حمایت خود از عراق را ادامه داد بلکه کشورهای اروپایی و منطقه را ترغیب می نمود که به کمک عراق بشتابند، طوری که این کشور، فرانسه را تشویق کرد که هواپیمای سوپرتاندادر در اختیار عراق قرار دهد. همچنین این کشور کنترل مجازی غیرقانونی فروش تسلیحات و لوازم یدکی از امریکا و دیگر کشورهای غربی به ایران را سخت کرد و د رهمین خصوص وزارت خارجه امریکا یکی از افراد ارشد خود را به عنوان سفیر ویژه، مامور هماهنگی تلاش های امریکا برای محدود کردن تحویل اسلحه به ایران کرد.

از طرف دیگر، با تداوم عملیات تهاجمی ایران در سال 1362، امریکا احساس کرد عراق در حال فرسودگی و از پا درآمدن است به همین دلیل در مقابل به کارگیری سلاح های شیمیایی به وسیله عراق، عکس العملی از خود نشان نداد و عملا برای انجام هر جنایتی، به صدام چراغ سبز نشان داد و از طرف دیگر برای پوشاندن نقاط ضعف صدام، آماده مداخله مستقیم در جنگ شد.

امریکا همراه با تبلیغات وسیع مبنی بر بی طرفی در جنگ، اطلاعات جاسوسی در اختیار عراق قرار می داد تا آن کشور بتواند در مقابل حملات زمینی و هوایی ایران مقاومت نماید. برای مثال امریکا با پرواز هواپیماهای آواکس خود در منطقه و ماهواره های جاسوسیف تحرکات زمینی و هوایی و دریایی ایران را تحت نظر می گرفت و با مشاهده کمترین تحرک یا تغییری، اطلاعات مربوط را در اختیار عراق قرار می داد. در مجموع همه گونه اطلاعات درباره مواضع هواپیماها، کشتی ها، تانک ها، موشک اندازها و اطلاعات جزئی از حملات ایرانیان به هدف های زمینی و همچنین حملات ایران به هدف های دریایی در خلیج فارس، در اختیار عراق گذاشته می شد.

در کنار این اقدامات، کمک های اقتصادی گسترده ای به عراق می شد تا از اضمحلال درونی رژیم صدام جلوگیری شود. دولت ریگان اعتبارات کشاورزی بسیاری به بغداد داد که سالانه تا حدود یک میلیارد دلار می رسید. علاوه بر این، امریکا دولت های عمده غرب مثل فرانسه، آلمان، ایتالیا و انگلیس را تشویق کرد تا با امضای قراردادی با دولت عراق به آن کشور اجازه دهند تا بازپرداخت وام های خود را به تعویق اندازد. این کار به دولت عراق فرصت داد تا پول بیشتری را برای مقاصد نظامی صرف کند.

نتیجه آنکه ایالات متحده آمریکا به رغم اعلام سیاست بی طرفی در جنگ، در راستای سیاست نابودی، تضعیف و مهار انقلاب اسلامی ایران، عراق را تشویق به حمله به ایران کرد و سپس به حمایت همه جانبه نظامیف اقتصادی و سیاسی از عراق پرداخت و این اقدامات امریکا از نخستین روزهای پیروزی ایران در جبهه ها تا پایان جنگ همچنان تداوم داشت. تنها در سال 1364 بود که دولت امریکا با اعزام مک فارلین مشاور امنیت ملی ریگان کوشید در عین حمایت از عراق، رابطه محدودی با ایران برقرار کند که با هوشیاری امام و افشای ماجرای مک فارلین در سال 1365، این تلاش نیز بی نتیجه ماند.

منبع: جنگ ایران و عراق/پرسش ها و پاسخ ها/ فرهاد درویشی/ 1385