دسترسی، کیفی‌سازی و افزایش تولید؛ اهداف نمایشگاه کتاب دفاع مقدس
به گزارش خبرنگار نوید شاهد، مجمع ناشران دفاع مقدس پس از شروع به کار دولت سیزدهم، رویکرد تازه‌ای را آغاز کرده که برگزاری ۸۰۰ نمایشگاه کتاب دفاع مقدس در نقاط مختلف شهر تهران یکی از برنامه‌هاست. خبرگزاری مهر در میزگردی با حضور امیرشهریار امینیان، مدیرعامل و رحیم مختومی رئیس هیئت‌مدیره مجمع ناشران دفاع مقدس به بررسی این طرح و سایر برنامه‌های مجمع ناشران دفاع مقدس پرداخته است.
مختومی درباره پیشینه تاسیس مجمع ناشران دفاع مقدس گفت: این مجمع با انگیزه رفع مشکلات ناشران این حوزه توسط هفت ناشر اولیه شکل گرفت. با توجه به اینکه یکی از نیازهای مبرم ناشران دفاع مقدس این بود که با یکدیگر هم‌افزایی داشته باشند و به هم کمک کنند، مجمع در دوره جدیدش سه موضوع مهم آموزش، تولید و ترویج پخش را در دستور کار قرار داد. کار ناشران دفاع‌مقدس ادامه مبارزات و جنگ دوران دفاع‌مقدس است، پس طبیعتاً ادبیات دفاع‌مقدس هم باید پیش برود که چنین‌مساله‌ای مغایر با حمایت دستگاه‌های دولتی نیست و وظیفه حمایت، از گردن آنها ساقط نمی‌شود. چون ناشر خصوصی و مردمی که در شرایط سخت فرهنگی و اقتصادی روی پای خود ایستاده‌اند، نیاز به حمایت دارند. یکی از سیاست‌های جدی مجمع، حمایت از این‌ناشران است.
کتاب دفاع مقدس باید به دست مخاطب برسد
وی تاکید کرد: با توجه به مطالبه رهبر انقلاب درباره ادبیات انقلاب و دفاع مقدس، ما خیلی عقب هستیم. برای تأمین نیازها و رسیدن به آن‌ایده‌آل، افسران فرهنگی جنگ نرم که نویسندگان و ناشران باشند، نیاز به حمایت دارند. هدفمان هم در این‌راه، رسیدن به سطح مطلوب مطالبات جدی رهبری است که مطالبات مردم هم هستند و زمین مانده‌اند. در این مدت هشت‌ساله که از عمر مجمع می‌گذرد، می‌توانستیم به این‌اهداف و مطالبات دست پیدا کنیم که این‌اتفاق نیفتاد.
امینیان نیز با اشاره به اهمیت موضوع «دفاع‌مقدس» در دیدگاه نظام و رهبری، گفت: «دفاع مقدس» تنها حوزه‌ای است که ایشان شخصاً به آن ورود پیدا کرده‌اند اما چیزی که در بدنه نشر دفاع‌مقدس می‌بینیم، با وجود تلاش ناشران و بستر اجرایی، چیزی نیست که انتظارش می‌رفت و از جهات مختلف در حال حاضر، سهم ناچیزی از بدنه نشر کشور متعلق به کتاب‌های دفاع‌مقدس است. مجموع آثاری که از سال ۹۷ تا آغاز ۱۴۰۰ چاپ شده‌اند، ۴۴۴۵ عنوان هستند اما ادبیات داستانی ترجمه فقط در سال ۹۹، ۴۶۴۵ عنوان داشته است.
وی یادآور شد: بحث اصلی ما سیاستگذاری است نه صرفاً حمایت. می‌بینیم که آثار دفاع‌مقدس به خیلی از نقاط کشور نرسیده و نمی‌رسد. مثلاً کتاب «دا» که این همه درباره‌اش تبلیغ شده تا سال ۹۸ به خیلی از نقاط کشور نرسیده بود. بنابراین دغدغه اول ما افزایش سطح دسترسی مردم و بحث دوم کیفی‌سازی محتوا است.
وی درباره ضرورت‌های حمایت از فعایت‌های مجمع ناشران دفاع مقدس توضیح داد: شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه‌هایی در این‌زمینه دارد که دو بخش دارند؛ بخش ایجابی و بخش اغنایی. ما منظورمان از حمایت صرفاً خرید کتاب توسط ارشاد نیست. اولین نکته حمایت، بحث دسترسی است. در زمینه کیفی‌سازی مخاطب باید از چیزی که می‌خوانَد لذت ببرد. یعنی اولویت دوم باید کیفی‌سازی باشد. طی سال‌های گذشته حتی فیزیک کتاب‌های دفاع‌مقدس هم رشد داشته است؛ هم بین جامعه طراحان و هم جامعه ناشران روی این‌مساله سرمایه‌گذاری کرده‌اند. بحث بعدی هم تولید و کمیت تولید است.
حمایت از ناشران دفاع مقدس
امینیان درباره نحوه عضویت ناشران در مجمع ناشران دفاع مقدس نیز گفت: ناشرانی که بیش از پنج‌عنوان چاپ کرده باشند، عضو مجمع می‌شوند. هیچ دارایی در مجمع متعلق به افراد نیست بلکه متعلق به ولی‌فقیه است. مجمع ناشران دفاع مقدس از حالت خصوصی درآمده است. در مجمع قبلی، ۲۳ عضو حضور داشتند اما الان عضوگیری داریم و از ۷۰ و ۸۰ ناشر دفاع‌مقدس در مجمع حضور داریم. ما در کشورمان، ۶۹۴ ناشر دفاع‌مقدس داریم که طی ۱۰ سال گذشته حداقل پنج‌عنوان چاپ کرده‌اند. از این تعداد ۳۰۰ ناشر هم هستند که ظرف پنج سال گذشته فعال بوده‌اند و ۱۶۰ ناشر نیز از سال ۹۷ تا امسال ۵ عنوان چاپ کرده‌اند. ۷۰ ناشر فعال هم داریم که هر سال بین ۵ تا ۱۰ عنوان چاپ می‌کنند؛ همه این ۷۰ ناشر با ما تفاهم‌نامه دارند.
وی با بیان اینکه هزینه‌های حمایت از این ناشران از طریق پروژه‌هایی که از سوی مجمع ناشران دفاع مقدس اجرا می‌شود، تأمین می‌شود؛ افزود: ما از ناشری که پنج کتاب دارد، حق عضویت نمی‌گیریم. هشت‌سال است که در نمایشگاه فرانکفورت شرکت می‌کنیم و در تمام این هشت‌سال تمام بروشورها و فعالیت‌هایی را که یک آژانس ادبی انجام می‌دهد، مجمع عهده‌دار شده است. چون نوع نگاهش، همان نگاه حمایتی بود. این‌نگاه در جاهایی هم نیاز به سرمایه دارد. در حال حاضر مجمع ۷۰ عضو فعال دارد و ما آمده‌ایم تا این ۷۰ را به ۷۰۰ برسانیم.
امینیان در خصوص نحوه برگزاری نمایشگاه کتاب دفاع‌مقدس در دوره جدید توضیح داد: ما هم به روند هشت‌سال گذشته نقد داریم در این دوره، برنامه‌هایمان مبتنی بر سه محور دسترسی، کیفی‌سازی و افزایش تولید است. نمایشگاه کتاب دفاع‌مقدس، رویدادی است که از نظر دسترسی اجتماعی زیر سؤال بوده است. اما یک‌مشکل دیگر هم در زمینه کتاب دفاع مقدس، نسبت تولید با ظرفیت است. ما ۸۰۰ هزار جانباز، آسیب‌دیده، شهید و اسیر داریم اما تنها ۲۷ هزار اثر درباره آنها تولید شده است. جامعه کهنه‌سربازهای آمریکا دو میلیون نفر است. من به خدمات اجتماعی‌شان کاری ندارم اما وقتی یک‌سرباز آمریکایی که شاید فقط سه‌ماه در جبهه بوده، به کشورش برمی‌گردد؛ اول نشریات سراغش می‌روند و با او مصاحبه می‌کنند، بعد هم نویسنده‌ها و ناشرها که کتاب خاطرات و زندگی‌اش را چاپ کنند. در این‌زمینه، ۱۳۰ مؤسسه در این‌کشور فعالیت می‌کنند تا این اهداف محقق شود.
تلاش برای دیده شدن آثار خوب دفاع مقدس
وی ادامه داد: در دوره جدید مجمع، برای آن‌مشکل نداشتن مخاطبِ نمایشگاه کتاب دفاع مقدس، مساله سطح دسترسی را مد نظر قرار داده‌ایم. بعد، آن‌تعداد ۴۴۴۵ عنوان کتاب را با دو لایحه محتوایی و انتشاراتی کارشناسی کردیم؛ و به این نتیجه رسیدیم که باید آثار خوب کمتر دیده‌شده را درشت کنیم تا دیده شوند. در این زمینه ۶۰۰ عنوان انتخاب شدند که تبدیل به چند بسته ۲۵۰ تایی و یک بسته ۱۵۰ تایی شدند. با توجه به مکان برگزاری نمایشگاه‌های کتاب دفاع مقدس، این‌بسته‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. مثلاً به تازگی ۱۲ پایگاه مترو فعال شده‌اند، ۱۷ مسجد، ۱۰ بوستان، ۱۵ فرهنگسرا و چندشعبه حوزه علمیه هم همین‌طور. اما مسجد بسیار بهتر جواب داد. ۲۰۰ مدرسه و ۲۰۰ دانشگاه هم در طرح بودند اما چون به‌دلیل کرونا بسته بودند، موارد مربوط به آنها به مرور در آینده اعمال می‌شود.پس از افزایش سطح دسترسی به کتاب‌ها می‌توان گفت چه‌قدر نیاز وجود دارد. رسیدن به پاسخ این‌بحث هم کار یکی‌دو سال نیست. همچنین باید گفت طرح ۸۰۰ نمایشگاه هم مانند طرح ۱۰۰۰ نمایشگاه کتاب دفاع مقدس نیست.
به گفته امینیان: ارزیابی‌ها نشان می‌دهد هم کتاب‌های دفاع مقدس ما هم در ژانرهای سرگذشت‌نامه، هم داستان، هم مستند و هم رمان، فاصله زیادی با معیارهای اجتماعی مطالعه دارند. در زمینه کیفی‌سازی یک بحث ما مهم آموزش است. صنعت نشر در جهان یک سازمان به‌هم‌پیوسته است که باید همه اعضای آن فعال باشند. کار در این‌صنعت نیاز به آموزش دارد یعنی اگر می‌خواهیم سرگذشت‌نامه دفاع مقدسی چاپ کنیم که به فروش برود، باید آموزش‌های لازمش را ببینیم؟ کار در عرصه نمایشگاهی و فروشگاهی هم نیاز به آموزش دارد. بحث فرآیندهای ترویج تا لایه‌های عمیق‌تر جامعه هم نیاز به آموزش دارد. در حال حاضر سرگذشت‌نامه‌نویسی در جهان خیلی طرفدار دارد. این‌حوزه، بین کتاب‌های دفاع‌مقدس ما هم جزو فعال‌ترین بخش‌ها است اما مخاطب خودش را پیدا نکرده است. در حال حاضر برنامه‌ای که ما داریم، این است که روی بسته آموزشی‌مان کار کنیم و بخش عملی آموزش را برای سال آینده کلید بزنیم.
حضور در نمایشگاه های بین المللی
وی تصریح کرد: کار در این صنعت نیاز به آموزش دارد یعنی اگر می‌خواهیم سرگذشت‌نامه دفاع مقدسی چاپ کنیم که به فروش برود، باید آموزش‌های لازمش را ببینیم. کار در عرصه نمایشگاهی و فروشگاهی هم نیاز به آموزش داردببینید، ما کتاب را به مردم نزدیک نکردیم. در دوران کرونا میزان کتابخوانی فیزیکی آلمانی‌ها ۱۳ درصد افزایش داشت اما آمار مطالعه مردم ما در بازه زمانی مشابه کاهش داشته است. ما از سال ۲۰۱۴ در نمایشگاه کتاب فرانکفورت شرکت کرده‌ایم. این‌حضور هم با نام و عنوان «دفاع مقدس» بود که یکی از فوایدش برندسازی است. این‌عنوان باعث شد گاردین هم در یک‌مقاله از همین‌نام استفاده کند. دومین‌کارمان در زمینه حضور در فرانکفورت، این بود که کتاب‌هایی را که با خودمان به فرانکفورت می‌بردیم، به کتابخانه‌ها یا مراکز زبان فارسی در آلمان برسانیم و در این‌زمینه هم سعی کردیم آثار شاخص را ببریم. به این‌ترتیب، در کتابخانه‌هایی از هامبورگ، فرانکفورت، برلین، مانهایم و هایدنبرگ کتاب‌هایی از دفاع مقدس وجود دارد. بحث سوم این‌حضور هم شناسایی ظرفیت‌های مشابه است. یعنی در جهان ۵۷۴ عنوان کتاب درباره جنگ ما به زبان انگلیسی و زبان‌های دیگر چاپ شد که سه‌چهارعنوانشان برای ایران است. ما این‌کتاب‌ها و ناشرانشان را شناسایی می‌کنیم. در حال حاضر یک‌فروشگاه زنجیره‌ای در ویتنام خواهان کتاب‌های ماست.
