مفهوم شهادت از منظر امام موسی صدر بر انتخاب آگاهانه و مسئولانه تاکید دارد

به گزارش نوید شاهد نشست «مفهوم‌شناسی ایثار و شهادت» ظهر امروز، پانزدهم اردیبهشت 1396 با حضور محبوب شهبازی، مدیر کل اسناد و انتشارات بنیاد شهید و امور ایثارگران، رضا حاجی‌آبادی، معاون اسناد و انتشارات بنیاد شهید و امور ایثارگران، کیانوش کیانی هفت‌لنگ، مشاور ارشد مرکز اسناد ایثارگران و محمد‌مهدی شاکری، پژوهشگر حوزه ایثار و شهادت در سرای اهل قلم سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.

محمد‌مهدی شاکری درباره دلیل پرداختن به موضوع امام موسی صدر در این نشست، گفت: با توجه به این‌که سردبیر دو شماره از نشریه «شاهد یاران» با موضوع امام موسی صدر هستم و ذهنم با این موضوع درگیر بود، بهتر دیدم که به موضوع «فرهنگ ایثار و شهادت در سیره امام موسی صدر» بپردازم.

وی سپس به سابقه خانوادگی امام موسی صدر اشاره کرد و افزود: ریشه خانواده صدر در ایران و لبنان و عراق از 500 سال پیش به ثبت رسیده است و شهادت و هجرت بخش مهمی از سرگذشت این خاندان است که به نسب آن‌ها به امام موسی کاظم (ع) می‌رسد. حدود 300 سال پیش، سید صالح شرف‌الدین صدر در جنوب لبنان زندگی می‌کرد و فرزندش به دست عثمانیان در پیش چشمانش به شهادت رسید. علامه شرف‌الدین سابقه مبارزه با استعمار فرانسه در لبنان را دارد و امام موسی صدر با چنین پشتوانه خانوادگی وارد لبنان شد.

این پژوهشگر حوزه ایثار و شهادت با بیان این‌که امام موسی صدر در آبان‌ سال 1338 از ایران به لبنان هجرت کرد، گفت: در مدت این 19 سال، وی در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی لبنان فعالیت داشت و «تذحیه» به معنای جانفشانی و فداکاری را می‌توان کلید‌واژه فهم رفتاری امام موسی صدر دانشت. هم‌طرازان امام موسی صدر معتقد بودند که اگر او در حوزه‌های علمیه قم و نجف ماندگار می‌شد، قطعا به مرجعیت می‌رسید اما او نخستین فردی است که در «پروژه صدر» و در مسیر اهداف اصلاح اجتماعی و سیاسی، درس و بحث را کنار گذاشت و به اصلاح، خود را فدا کرد.

وی افزود: معتقدم که لبنان و امام موسی صدر خدمات متقابل داشته‌اند. اقامت در لبنان، ظرفیت وجودی امام موسی صدر را شکوفا کرد زیرا چنین فضایی در ایران و حوزه‌های علمیه ایران مهیا نبود و نواندیشانی چون شهید مطهری، شهید بهشتی محترمانه به تهران تبعید شده بودند. به قول برادر امام موسی صدر، «لبنان» به داد امام موسی صدر رسید و اگر لبنان نبود، او لباس روحانیت را کنار می‌گذاشت.

شاکری «حرمان» را مهمترین مساله در تفکر امام موسی صدر دانست و گفت: در ذیل مساله حرمان با دو محرومیت اساسی «در وطن» شامل شیعیان خودِ لبنان و «از وطن» شامل فلسطینیان جنوب این کشور که از وطن خود اخراج شده بودند، روبرو بود..

به گفته وی، امام موسی صدر در سال‌های حضورش در لبنان با نگاه آسیب‌شناسانه به محرومیت این کشور نگاه می‌کرد که در سه جنبه تجلی یافت. نخست، تلاش برای ارتقای درک سیاسی افراد جامعه که به تاسیس مدرسه صنعتی شهر صور، ایجاد خانه دختران یتیم، تشکیل مدرسه پرستاری، تشکیل مجلس اعلای لبنان و راه‌اندازی حرکت محرومان، دوم ساماندهی شاخه مذهبی جنبش «امل» و سوم، همراهی با نیرو‌های لبنانی و فلسطینی برای مبارزه با دشمن مشترکشان.

این پژوهشگر در بسط رویکر نخست امام موسی صدر در نگاه آسیب‌شناسانه خود، اظهار کرد: امام موسی صدر برای حل مشکلات لبنان، در ابتدا بر ارزش‌های مشترک همه طوایف این کشور به‌معنای برجسته‌کردن ارزش‌هایی از‌ جمله شهادت بین مسلمانان شیعه و سنی و مسیحیان تمرکز یافت و کوشید جایگاه شهادت در اسلام را با توجه به همه ادیان و طوایف در لبنان تبیین کند. با این حال، هنگامی که امام موسی با شیعیان صحبت می‌کرد، برداشتی کاملا متفاوت از شهادت و مبتنی بر سیره امامان معصوم به‌ویژه سیره امام علی (ع) و امام حسین (ع) ارایه می‌داد.

وی با بیان این‌که دیدگاه امام موسی صدر درباره شهادت، بر نفی ستم تاکید دارد، افزود: نوع دیدگاه او درباره شهادت سبب شد که امام موسی صدر بتواند بر مشکلات جنگ داخلی در لبنان فائق بیاید. او امام حسین (ع) و مسیح (ع) در کنار هم قرار می‌دهد و به جای آن‌که از مفهوم صلیب، فقط رنج بردن را استخراج کند، نفی ستم را پررنگ می‌کند و بر ارزش‌های ملی و وطنی تاکید می‌کند.

به گفته شاکری، امام موسی صدر عاشورا را به عنوان رویدادی کلیدی می‌داند که در بطن خود، متکی بر نفی خشونت است. او بر مفاهیم مشترک میان اقوام تاکید داشت. و تفسیری از عاشورا ارایه می‌دهد که برای مسیحیان نیز قابل توجه است. از نظر امام موسی صدر «شهادت» انتخابی آگاهانه و مسئولانه برای ایجاد تحول است. بنابراین شهادت می‌تواند جامعه را نجات می‌دهد. وی امام حسین (ع) را در ظرف زمانی امروز قرار می‌دهد می‌پرسد که اگر امام حسین(ع) امروز می‌بود، چگونه رفتار می‌کرد؟ در واقع، امام موسی صدر در پی مدرن کردن اندیشه بود. اما وقتی سخن از آن می‌گوید که در سرنوشت امام معصوم (ع) شهادت قرار گرفته بود، نوعی جبرگرایی را در اندیشه صدر شاهد هستیم.

انتهای گزارش