نوید شاهد | فرهنگ ایثار و شهادت

مقاله ي حاضر پيرامون آسيب شناسي منزلت اجتماعي خانواده هاي شاهد و ايثارگر مي باشد. در اين مطالعه وجه آسيب شناسانه ي منزلت اجتماعي خانواده ها، در قالب رويكرد «دلهره ي منزلت» مورد تبيين و بررسي قرار گرفته است. هم چنين آثار و تبعات اين دلهره بر نگرش فرزندان ايثارگر نسبت به وضعيت گسترش فرهنگ ايثارگري و روحيه ي ايثارگري آن ها بررسي شده است. پژوهش حاضر به روش پيمايش انجام گرفته و جامعه ي آماري آن را كليه ي دانش آموزان و دانشجويان سراسر كشور تشكيل مي دهد، به نحوي كه حجم نمونه برآورد شده برابر با 4681 نفر مي باشد. در نهايت از طريق شيوه ي نمونه گيري «چند مرحله اي» چهار استان تهران، خراسان رضوي، لرستان و خوزستان مورد مطالعه قرار گرفته است. نتايج حاصل نشان از رابطه ي معناداري بين ميزان منزلت اجتماعي پاسخ گويان با نگرش به فرهنگ ايثارگري و روحيه ايثارگري پاسخ گويان دارد.

عين القضات همداني عارف، اديب و نويسنده مشهور قرن ششم هجري است. وي كه از شاگردان بي واسطه خيام نيشابوري و محمدغزالي و با واسطه احمدغزالي است آثاري گرانمايه در فلسفه و عرفان اسلامي به زبان هاي فارسي و عربي دارد كه از مهم ترين آنها مي توان به تمهيدات، رساله يزدان شناخت و زبده الحقايق اشاره كرد. وي در آثار فلسفي خويش به راه حكيم ابوعلي سينا مي رود و در تأويل و تفسير آيات، احاديث و مباني اسلامي تا آنجا پيش مي رود كه به شهادت رسيده و به اين واژه معناي تازه اي مي بخشد. نگارنده در اين مقاله در پي كاوش در زندگاني و شهادت اين عارف بزرگ برآمده است.

هدف اساسي در اين تحقيق، بررسي ميزان مشكلات اجتماعي، اقتصادي و شغلي جانبازان تركيبي در شهرستانهاي بروجن و شهركرد بوده است. در اين تحقيق، از دو روش پيمايشي و اسنادي استفاده شده است كه در روش پيمايشي از پرسش نامه به عنوان عمده ترين تكنيك جمع آوري داده ها استفاده شد و در روش اسنادي از اطلاعات ثانويه كه همان مراجعه به اسناد و مدارك و نشريات آماري موجود است، استفاده گرديد. به همين منظور، دو گروه 40 نفري از جانبازان دو شهرستان مذكور انتخاب شدند و پرسش نامه اي شامل 20 سؤال بسته در اختيار آنها قرارگرفت كه پس از تكميل پرسش نامه ها و تجزيه و تحليل داده ها، با استفاده از آماره هاي تحليل واريانس و ضريب همبستگي پيرسون، نتايج حاصل از فرضيات پنجگانه در اين تحقيق به دست آمد. در فرضية اول به رابطه بين ميزان مشكلات اجتماعي اقتصادي و تحصيلات جانبازان پرداخته شد كه رابطه معناداري به دست آمد؛ يعني افرادي كه داراي تحصيلات بالايي بوده-اند، از لحاظ دارا بودن مشكلات اختلاف زيادي با افراد با سطح سواد پايين داشته اند. فرضية دوم به رابطه بين درصد جانبازي و ميزان مشكلات اجتماعي- اقتصادي پرداخته است كه معنادار و رابطة بين آنها مثبت بوده است؛ يعني هر چه درصد جانبازي جانبازان مورد مطالعه بيشتر بوده، به همان اندازه بر مشكلات آنها افزوده شده است. فرضيه سوم رابطه بين انسجام اجتماعي (احترام به جانبازان) با ميزان مشكلات اجتماعي و اقتصادي نيز تأييد شده است و رابطه بين آنها منفي بوده است؛ يعني هر چه همبستگي انسجام اجتماعي و ميزان احترام به جانبازان بيشتر شود، به همان ميزان مشكلات آنان كاهش پيدا مي كند. فرضيه چهارم: رابطه بين نوع منزل مسكوني و ميزان مشكلات اجتماعي و اقتصادي جانبازان را نشان مي دهد و تأييد نمي شود؛ يعني جانبازان متناسب با نوع منزل مسكوني از ميزان مشكلات يكساني برخوردارند. فرضيه پنجم: رابطه بين رضايت از بنياد و ميزان مشكلات اقتصادي و اجتماعي را نشان مي دهد وتأييد مي شود؛ يعني رابطه بين آنها معكوس است؛ بنابراين هر چه ميزان رضايت از بنياد بيشتر باشد، به همان اندازه ميزان مشكلات كاهش پيدا مي كند.

پژوهش حاضر از نوع اسنادي است. جامعه ي آماري آن كليه ي شهداي داراي وصيت نامه يا و آثار فرهنگي مي باشند كه از اين تعداد 2500 صفحه از آثار به روش نمونه گيري تصادفي از كل كشور انتخاب گرديد و تكنيك تحليل محتوا جهت تحليل، مورد استفاده قرارگرفت. واحد تحليل در اين پژوهش جمله مي باشد. طبقه بندي مطالب برحسب سه محور: امور فرهنگي، امور اجتماعي و امور سياسي صورت گرفته است. هر محور شامل چندين مقوله ي كلي و هر مقوله ي كلي متشكل از تعدادي مقوله ي جزيي مي باشد. از كل وصايا و آثار فرهنگي كه مورد تحليل قرارگرفته است، در مجموع 35363 مورد مطلب استخراج شده است. بيش ترين فراواني مطالب با(164426 جمله) 55/46 درصد به امور سياسي اختصاص يافته و پس از آن (14.007 جمله) 60/39 درصد و (4894 جمله) 83/13 درصد از مطالب به ترتيب به امور فرهنگي و امور اجتماعي مربوط مي شود.

براي بررسي و مقايسه ي رابطه ي دين داري، نگرش سياسي- اجتماعي و پيشرفت تحصيلي با سازگاري اجتماعي دانشجويان شاهد و غيرشاهد، تعداد 625 دانشجو با روش نمونه گيري طبقه اي با اختصاص متناسب از ميان دانشجويان دانشگاه هاي شهر تهران انتخاب شدند. جهت اندازه گيري متغيرهاي پژوهش از مقياس دين داري دانشجويان، پرسشنامه ي نگرش سياسي ـ اجتماعي و پرسشنامه ي شخصيتي كاليفرنيا استفاده شده است.

جنگ بي ترديد از شگفت انگيزترين پديده هاي اجتماعي است كه تمام ابعاد بشري جامعه را به شدت تحت تاثير قرار مي دهد. اين پديده پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران به عنوان يكي از تاثير گذارترين عوامل در بعد فرهنگي بود كه آن هم تمام مسايل فرهنگي دفاع، از جمله ايثار، شهادت، جهاد و مقاومت و... را در برمي گيرد. اين مقاله، با هدف تبين كنش متقابل بين جنگ و فرهنگ ايثار و شهادت، با رويكردهاي جامعه شناختي مورد بررسي قرار گرفته است؛ بنابراين ضمن تعريف چند مفهوم كليدي از جمله ايثار، شهادت، فرهنگ و جنگ، به تحليل خودكشي دگر خواهانه يا غير خواهانه و با استفاده از الگوي دوركيمف به تحليل جامعه شناختي فرهنگ ايثار و شهادت طلبي هاي دوران دفاع مقدس پرداخته است و موضوع جنگ ايران و عراق و همبستگي هاي اجتماعي وابسته به جنگ را مورد بررسي قرار داده است.