شهادت و هولوكاست در فرهنگ اجتماعي اسلام و يهود با مطالعه موردي حمايت حقوقي از كشته شدگان يهود در اسرائيل بنياد يادواشم

هدف از اين نوشتار معرفي جايگاه ايثار و شهادت در فرهنگ اسلامي و مقايسه آن با مفاهيم همتراز آن در فرهنگ عبراني است. اين مقاله، نخست به بررسي جايگاه ايثار و شهادت در فرهنگ اسلامي مي پردازد و با توجه به اهميت فراوان ايثار و شهادت در منابع معتبر ديني از جمله آيات و روايات و سيره پيشوايان ديني بويژه ائمه اطهار، به اجمال اين موضوع را به عنوان يكي از عناصر عمده فرهنگ اسلامي و عامل حياتبخش دين مورد شناسايي قرار مي دهد.پس از آن،به ارزيابي شهادت در اديان عبراني مسيحيت و يهود مي پردازد. سپس نويسنده با طرح اين ايده كه براي مقايسه و تطبيق اين مفهوم با مفاهيم موجود در ديگر اديان الهي مي بايست اين عنصر را با عنصر همسنگ آن در فرهنگ هاي ديگر مقايسه نمود، كوشيده است تا عنصر همسنگ شهادت را در آيين جديد يهود بيابد و به اين نتيجه مي رسد كه تنها عنصر همتراز شهادت در آيين يهوديت جديد (صهيونيزم)، هولوكاست است. در نهايت، به عنوان درآمدي بر يك پژوهش همه جانبه، بنياد «يادواشم» كه اولين حمايت حقوقي اسرائيل از هولوكاست و مهم ترين مركز تحكيم اين پندار در دنيا مي باشد معرفي مي گردد. در وا پسين بخش نيز با توجه به مطالب ياد شده پيشنهاداتي ارائه شده است.

مقدمه
اين مقاله، نخست به بررسي جايگاه ايثار و شهادت در فرهنگ اسلامي مي پردازد و با توجه به اهميت فراوان ايثار و شهادت در منابع معتبر ديني از جمله آيات و روايات و سيره پيشوايان ديني بويژه ائمه اطهار،به اجمال اين موضوع را به عنوان يكي از عناصر عمده فرهنگ اسلامي و عامل حياتبخش دين مورد شناسايي قرار مي دهد.پس از آن،به ارزيابي شهادت در اديان عبراني مسيحيت و يهود مي پردازد سپس به جستجوي مفهوم هم ارزش با شهادت و ايثار در اين آيين پرداخته و در بخش آخر مطالعه اي موردي درباره حمايت حقوقي اسرائيل از قربانيان يهودي به طور مختصر ارائه مي گردد. 2- جايگاه مفهوم ايثار و شهادت در آيين اسلام در دين و فرهنگ اسلامي فداكاري، از خودگذشتگي، نيكوكاري و در نهايت شهادت در راه خدا از والاترين و برترين ارزشهاي انساني است. اين ارزشهاي تعالي بخش انسان را به اهداف آفرينش نزديك مي كند و به كمال شايسته خويش مي رساند. از اين رو در مجموعه تعاليم اسلامي، متون بسياري به ترويج و تبليغ اين گونه ارزشها پرداخته اند و از نظر حقوقي و اجتماعي نيز قواعد متعددي براي حمايتهاي مادي و معنوي از اين ارزشها در عرصه هاي مختلف زندگي اجتماعي تدوين شده است. براي نمونه، مي توان الزام به مساعدتهاي مالي به تهيدستان را نام برد و يا به قاعده احسان در حقوق اسلامي توجه كرد كه مسئوليت هاي مدني و كيفري شخص نيكوكار را نسبت به اعمالي كه در جهت تحقق نيات خير انجام مي دهد بر مي دارد و به شخص اجازه دخالت در اموال و حوزه هاي تصرف ديگري مي دهد. از سوي ديگر قاعده حفظ جان ديگري انسان را موظف مي كند جان ديگران را از خطرات محفوظ دارد. هرچند دفاع امري فطري و دروني است اما در شريعت اسلامي قاعده دفاع مشروع، انسان را موظف مي كند از جان، مال، ناموس خود و ديگري و سرزمين اسلام در برابر تجاوزها و تعدي ها دفاع كند. و يا مسلمانان موظف اند كساني را كه پيمان شكني مي كنند سركوب كنند كه اين قانون اخير را جهاد ناميده اند و به معني به كار بردن نهايت كوشش براي مقاومت است تا آن جا كه منتهي به نبرد گردد. اين نبرد يك عبادت است و ترك جهاد موجب خواري و گرفتاري اجتماع به بلاها و ركون در برابر ستمگران و بي عدالتي و فساد است. از مهمترين عناصري كه حقوق و فرهنگ اسلامي را از ساير فرهنگ ها در زمينه فداكاري و ايثار متمايز مي كند فرهنگ شهادت است. اين فرهنگ علاوه بر تاثير فراوان در عرصه هاي مختلف زندگي اجتماعي، از مؤثرترين عوامل حفظ دين بوده است. از اين رو، موضوع شهادت و فرهنگ شهادت طلبي در متون و ارزشهاي ديني، مقدس شمرده شده و ابعاد مختلف آن تبيين و ترويج گرديده است. شهادت در لغت به معناي شهود، ديدن و گواهي دادن است و در باب قضاء آيات و روايات متعددي به تبليغ و ترويج آن پرداخته اند. و به راستي در شهادت و پرهيز از شهادت دروغ و كتمان شهادت و اكرام شهود دستور داده اند اما در اصطلاحي ديگر، شهادت به معناي كشته شدن در راه خداوند و فدا كردن جان در راه اعتلاي نام خدا و دفاع از دين و مقدسات ديني و فرستادگان الهي است. اين نوع شهادت، عالي ترين رتبه امر به معروف و نهي از منكر است.
اين شهادت در نظام ارزشي اسلام بالاترين مرگ و برترين درجه اي است كه هيچ درجه اي بالاتر از آن قرار ندارد. شهيد زنده جاويد و به حق پيوسته است. و نزد خداوند ارزشمندترين چيزها، خون شهيد است. به گفته انديشمندان اين خون در رگهاي حيات اجتماعي جاري مي گردد و زندگي افتخارآميز اجتماع را موجب مي گردد. قرآن كريم درجه مجاهدان را عظيم شمرده است و شهادت را معامله اي بزرگ با خداوند دانسته كه كالاي مورد خريداري جان انسان و خريدار آن خداوند و بهاي آن دريافت عالي ترين درجات ارزشمند اخروي است. شهدا در جهان آخرت روزي خوار تنعمات بهشتي اند و خدا از آنان راضي است و آنان نيز خشنودند و با نفسي مطمئن به عباد خداوند و بهشت مي پيوندند. از پيامبر اكرم نقل شده است: دوست دارم كه در راه خدا جهاد كنم و كشته شوم و بار ديگر جهاد كنم و كشته شوم و جهاد كنم و كشته شوم. رسول خدا شهادت را از جايگاههاي بشارت و شكر ناميده است. و امير المومنين علي (ع) خود را از عاشقان شهادت مي نامد. براساس روايات، در زمان حساب شفاعت شهيد پذيرفته مي شود. شهادت درجه اي است كه بدان تمام گناهان انسان آمرزيده مي شود و شهيد در گذرگاه آخرت از سئوال و جواب معاف است. در روايتي خداوند به حضرت موسي(ع) كليم خود سخن مي گويد و دليل كرامت عظيم پيامبر اسلام و امت او را ايثار برمي شمرد و آن را از مختصات آيين اسلام معرفي مي فرمايد. در نهج البلاغه بارها به ارزش جهاد و شهادت پرداخته شده است در انديشه امير المومنين جهاد وسيله اي براي نگاهباني اسلام از دست دشمنان و هدايت انسان و راهي است براي دفاع از جامعه و بدست آوردن حقوق پايمال شده و شهيد، برخوردار از صبغه الهي و واجد بزرگترين شرف و افتخار است. در صحيفه سجاديه اهداف جهاد استحكام مرزها، تثبيت امنيت، سامان گرفتن وضع اقتصاد و راه عبوديت و انس با خداوند است و در دعاها يكي از آرزوهاي انسان مسلمان كه همواره تكرار مي شود كشته شدن در راه خداوند است. شهادت در مذهب شيعه نقش يگانه و جايگاهي ويژه دارد. امام حسين سرور شهيدان است و حماسه حسيني كه ياد آن پيوسته تكرار مي شود شيعه را وا مي دارد تا با شيوه هاي خاص خود همواره در راه خدا بكوشد و با زشتي ها و انحرافات مبارزه كند. شيعه آرزوي مرگ در راه خدا و پيوستن به سرور شهيدان و شهداي كربلا را در كنار آرزوي ظهور نجاتبخش جهان و جهاد در كنار او آرزوي خود مي داند. گريه بر شهيد ارزشمند است و نوعي شركت در حماسه اوست و بدين معناست كه مومنان نبايد بگذارند زمينه ها و جريانات انحرافي رشد كنند بلكه بايد همواره و تا سر حد جان امر به معروف و نهي از منكر كنند. با همه آنچه گفته شد و عليرغم ارزشهاي شهادت و شهادت طلبي در زندگي فردي انسان مسلمان، بايد جايگاه اصلي عنصر شهادت را در كنار عناصر اجتماعي اسلام جستجو كرد. اسلام ديني همگاني و فراقبيله اي است و مفهوم امت اختصاص به قوم خاصي ندارد. بجز اين ،اخوت اسلامي و همبستگي اجتماعي، جماعت، حسبه، ولايت، از ويژگي هاي عمده اجتماعي اسلام است. عنصر ديگر اجتماعي اسلام، برخلاف يهود و مسيحيت، احكام مقدس يا شريعت است كه در همه ابعاد زندگي خانوادگي، تجاري، فعاليت هاي اجتماعي، حكومت و دولت رخنه دارد. شريعت مسئوليت اجتماعي انسان را به عنوان يك اصل كلي تدوين كرده است و به انسان وظيفه امر به معروف و نهي از منكر و برپايي حاكميت الهي و قسط و داد داده است. اما عنصري كه كامل كننده و عامل تقويت و تحكيم همه عناصر ديگر مي باشد شهادت است. عنصر شهادت مرز كوشش و تلاش در تحقق اهداف اجتماعي اسلام است و نشان دهنده سر حد اهتمام انسان مسلمان و پارسا در تحقق اهداف اجتماعي است. اين عنصر را مي توان تضمين كننده حيات اسلام برشمرد.همان گونه كه در بخش اول روشن شد وزن اين عنصر به مراتب بيش از بسياري از عناصر ديگر است. 3- معادل يابي ايثار و شهادت در آئين عبراني با توجه به آنچه اشاره شد، پژوهش همه جانبه در زمينه مباني نظري شهادت را مي بايست در چارچوب مفاهيم سياسي و اجتماعي بررسي كرد و نقش اين عنصر را نسبت به ساير عناصر در فرهنگ اسلامي و عناصر مشابه و تاثيرگذار ساير فرهنگ ها روشن نمود. براي معادل يابي و درك مفهوم شهادت در ساير فرهنگ ها و اديان نبايد صرفاً به دنبال همين عنصر گشت بلكه با پژوهش در فلسفه هاي سياسي و اجتماعي ديگر مي بايست عناصر عمده هر فرهنگ را شناسايي نمود و ارزش و نقش هر عنصر را ارزيابي كرد و آن گاه مفهوم شهادت را با عنصر همسنگ آن در فرهنگ هاي ديگر مقايسه كرد، در اين صورت آن عنصر، لزوماً شهادت نخواهد بود. زيرا چه بسا در فرهنگ هاي ديگر اين عنصر چنين جايگاهي را نداشته باشد. روشن است كه در ساير فرهنگ ها كم و بيش مفهوم شهادت را مي توان يافت از جمله در يونان باستان شهادت عملي سياسي در جهت بسط و دوام گروه تلقي شده و فلاسفه مختلف از آن تعبير كرده اند. 3.1 آئين مسيح در آئين اوليه مسيح همه نقش هاي پيامبري روحاني و رهبري دولت و نظام سياسي و اجتماعي در عيسي مسيح گرد آمده است زيرا او پسر خدا و روح القدس است و كليسا به عنوان مركز تجمعات و مركز همبستگي آئيني است اين محل تنها يك محل عبادت نيست بلكه كانوني براي قدرت اجتماعي آئين است كه هيچ اقتدار سياسي بر آن راه نداشته است. اما بتدريج كليسا در تماس با دولت و سياست قرار گرفته است. در تاريخ مسيح، مسيحان گاه راه سازش و مصالحه با قدرت سياسي را دنبال كرده اند و بدان مشروعيت داده اند و گاه به ضديت و مبارزه با قدرت سياسي پرداخته اند. كليساهاي صدر مسيحيت همواره خود را از سياست بر حذر مي داشتند اما پس از سن اگوستين بتدريج سياست به عنوان واقعيتي پليد پذيرفته شد و در قرون وسطي كليسا با همه قوا وارد نظام سياسي و حقوقي شد و با افراط گرايي و تماميت خواهي به انديشه «جنگ مقدس» ، و جنگ هاي صليبي دامن زد. مسيحيان با استناد به بخش هايي از عهد جديد و داستان كشته شدن مسيح در راه ايمان و همچنين با استناد به رفتار حواريون عيسي مسيح، آمادگي براي مرگ دردناك به خاطر ايمان را ستودند و سالهاي دراز نيروي خود را در راه مبارزه با مسلمانان بسيج كردند. با اين حال مسلمانان را نكوهش مي كنند و ادعا دارند كه هيچ نامي از جنگ در دين مسيح نيامده است. پس از قرون وسطا و پايان حاكميت سياسي كليسا، نيز مسيحيان به بهانه صلح و اقامه عدل به همراهي با دولت و نظامهاي سياسي پرداختند. 3.2 آئين يهود روح سياسي آئين عبراني را بايد از جريان نبوت موسي دنبال كرد، در سفر خروج آمده است كه خداوند از طريق رهبري پيامبرانه موسي، بني اسرائيل را از ذلت بردگي در مصر رهانيد و پس از مدتي آوارگي و توقف و تامل بر بلنداي كوه طور، همان جا امتي شكل گرفت، و قانون حقي به شكل يك ميثاق نازل شد و يهود به ارض مقدس رسيدند و به عنوان امت برگزيده بالاتر از ديگر امم و اقوام شناخته شدند از اين رو، آئين يهود برخلاف مسيحيت جغرافياي خاصي دارد و ويژه قومي خاص است اما آئين مسيح اين ويژگي قومي را برداشت و به آئين خود وسعت بخشيد. با اين حال در آئين يهود، قوم يا پيراون اين دين از ديرباز به چندين گروه و قوم فرعي موسوم به « اسباط » تقسيم شده اند و هر كدام از اين گروه ها، كنيسه ها، نياكان مقدس، ترتيبات راهبري ديني و سياست هاي ديني ويژه خود را داشته اند تا حدي كه بعضي از پژوهشگران بزرگ اين مساله را كه چگونه اين افراد مي توانند تحت عنوان يك دين واحد شناسايي شوند، بحث برانگيز دانسته اند. پژوهشگران وحدت اين قوم را تحت لواي تورات زير سئوال برده اند و معتقدند تا سده هاي اخير، حتي احساس تعلق به يك امت متمايز، از ذهن پيروان اين آئين زائل شده است. تا آن كه رفتارهاي سياسي و اجتماعي اديان يكپارچه، و سياست هاي يكه تاز كه در قرون معاصر با اين قوم به مبارزه پرداختند. اين موضوع در قوم كشي قرن بيستم و اسكان يهوديان در محلات خاص و سركوب، به اوج خود رسيد. همين وحدت است كه در گرايش هاي يهوديان صهيونيست با بازنگري در درست آئيني و با علايق نيرومند امت جويانه دنبال شده و انگيزه فعاليت سياسي و عَلَم كردن دوباره ادعاي قديمي ارض اسرائيلي از طريق بر پا كردن صهيونيزم دنبال شد به عبارتي ديگر، مهم ترين دستمايه براي وحدت يهود، مساله سركوب و كشتار يهوديان است . يهود كوشيده است با بزرگ كردن تقابل ديگران با خويش، نظم سياسي غير ديني را از باب ضرورت تبديل به نظم سياسي ديني كند و باتوجه به اين كه اين آئين تنها مخصوص قوم برگزيده است و هيچ وظيفه تبشيري و تبليغي در اين زمين براي غير قوم يهود تعريف نشده كوشيده اند با طرح مساله يهودكشي عنصر اصلي وحدت سياسي و اجتماعي خود را در عرصه هاي اجتماعي بدست آورند. از اين رو اهميت عنصر يهودكشي (Holocaust) براي تعميق حاكميت قوم برگزيده به عنوان عنصري كليدي انتخاب شده است و به ترويج و تبليغ آن در سطح دنيا پرداخته اند. 4 . حمايت حقوقي از هولوكاست- مطالعه موردي بنياد يادواشم پس از تبيين اجمالي جايگاه شهادت در فرهنگ اسلامي و كشتار يهوديان يا هولوكاست در انديشه و سياست يهود، مي توان در بخش دوم اين تحقيق حمايت حقوقي از اين دو عنصر مهم را در نظامهاي حقوقي وابسته و بويژه در ايران و اسرائيل به عنوان دو مركز مهم اسلام و يهود مورد مقايسه و تجزيه و تحليل قرار داد. اين مقايسه، خود پژوهشي دامنه دار و تحقيقي همه جانبه است اما به عنوان يكي از گامهاي اوليه به معرفي و مطالعه موردي، اولين و مهم ترين موسسه محوري عهده دار ترويج انديشه هولوكاست را در اين بخش مقاله مي افزائيم كه با مقايسه آن با بنياد مشابه در ايران مي توان به نتايجي چند دست يافت. اولين حمايت حقوقي از ترويج و تقويت داستان هولوكاست با وضع قانون «يادواشم» (Yadvashem) در سال 1953 توسط پارلمان اسرائيل (كنشت) صورت گرفت. «يادواشم» به زبان عبراني به معناي ياد و نام است. اين واژه كه همچون ساير لغات مشترك سه دين يهود و مسيحيت و اسلام ريشه سامي دارد با واژه « ياد» فارسي و « اسم» عربي مشترك است و از يكي از عبارتهاي تورات گرفته شده است كه در آن اشعياي نبي گفته است: « من به آنها در خانه ام و روي ديوارهايم جاي مي دهم. يك لوحه يادبود و يك نام بهتر از پسران و دختران من. به آنها يك نام ابدي مي دهم كه هرگز نبايد محو شود.» اما اگر عبارتهاي تورات را كه قبل و بعد از اين عبارت آمده بنگريم درمي يابيم اين عبارت ارتباطي با موضوع كشته شدن يهوديان ندارد بلكه راجع به يهوديان مومني است كه احكام روز شنبه را كه در اين آيين مقدس است رعايت مي كنند! به هر روي منظور صهيونيزم از انتخاب واژه يادواشم نگه داشتن ياد و نام كشته شدگان يهود در هولوكاست و دياسپورا (Diaspora) يعني پراكنده شدن يهوديان و خاطره محله هاي يهودي نشين گتوها (Ghettos) است. زمينه تصويب اين قانون به چند سال بعد از جنگ جهاني دوم برمي گردد كه كنگره 23 يهود در اين خصوص تصميم گيري كرد و اسرائيل واحدي را به عنوان «امور يادبود شهدا و قهرمانان» در سال 1351 تاسيس كرد. پس از آن در سال 1953 وزير آموزش اسرائيل، «بن صهيون دنور» لايحه تاسيس اين موسسه را به كنشت ارائه كرد كه با نام قانون يادواشيم به تصويب رسيد. مفاد اين قانون كه تحت عنوان حمايت از قهرمانان و شهدا وضع شد حمايت از همه اشخاص حقيقي و حقوقي، مددكاران، گمشدگان، سربازان، نيروهاي زيرزميني، زندانيان و پسران و دختران يهودي است كه در مبارزه جان خود را به خطر انداخته باشند يا كشته شده باشند. در قانون ياد شده از جمله وظايف اين موسسه چنين عنوان شده است: انجام پروژه هاي يادبود، همايش، تحقيق درباره هولوكاست و انتشار آن، دادن گواهي نامه هولوكاست و قهرماني، اعطاي سهميه و بهره مندي از سهميه هاي خاص، اعطاي شهروندي افتخاري اسرائيل به قربانيان هولوكاست و برقراري روابط با دنيا در مورد مربوطه. ساختار حقوقي اين موسسه شبيه يك شركت است كه داراي هيات مديره و مديرعامل و هيات عمومي است اما دولت هزينه ها و بقاي آن را تضمين كرده است. با اين حال بنياد مي تواند سرمايه ها، اعانات و كمك هاي مالي را قبول كند و درآمدزا باشد. و امور اين بنياد با آئين نامه هاي وزارت آموزش تنظيم مي شود. بنياد ياد شده گرچه ابتدا به عنوان حمايت از قربانيان هولوكاست تشكيل شد اما تاكيد اصلي خود را بر روي جوانان و كساني قرار داد كه ارتباطي با هولوكاست نداشتند. فعاليت هاي مختلف اين بنياد را مي توان در موارد زير برشمرد: 1, 4 ايجاد انواع بناهاي يادبود بنياد يادواشم آثار متعدد يادبودي براي هولوكاست بنا كرده است از آن جمله موزه، باغ، يادواره معماري، نامگذاري خيابان و تپه، نصب مجسمه ها، ساخت ميادين، قصرها و كتابخانه، تفريحگاه، كمپ و مراكز آموزش است. همچنين برخي از يادگارهاي صنايع دستي در اين زمينه ساخته شده است. ديدار از بناي يادبود هولوكاست در مجموعه مركزي بنياد يادواشم جزئي از برنامه رسمي سران دولت هاي خارجي در اسرائيل است.اين مجموعه ساليانه 2 ميليون بازديد كننده دارد. براي نمونه باغي با دو هزار درخت در آن غرس شده و در زير درختان بر روي لوحه هاي سنگي كه از مرمر ساخته شده نامه هايي به عنوان نام قربانيان هولوكاست حك شده است. - در اثري ديگر غاري ساخته شده كه بر روي ديوارهاي آن نام هايي به عنوان نام كودكان كشته شده درج شده و در آن چند شمع سنگي فضاي تاريك غار را روشن مي كند.

- در سال 2005 موزه تاريخ هولوكاست با 4200 مترمربع افتتاح شده كه در افتتاح آن 30 تن از سران دولتها و وزيران كشورهاي مختلف شركت داشته اند. - اين بنياد در نگهداري و بازسازي كمپ هاي يهوديان در لهستان و آلمان و برپا نگاه داشتن آنها مشاركت داشته است.

- موزه اي ديگر به نام موزه هنر براي ارائه هنرهاي مرتبط با هولوكاست ساخته شده است. - با همكاري بنياد تعاون آمريكا – اسرائيل (AICE) يك كتابخانه و يك مركز اسناد ساخته شده است. كه در بخش هاي بعد به آن اشاره خواهد شد. 4.2 اعلام روز 27 نيسان به نام روز ملي تذكر (Ohel Yizkor) در اين روز كه عده اي يهودي لهستاني در يك شورش كشته شده اند ، يك كنگره بين المللي همه ساله برگزار مي شود و با برگزاري كنسرت ها و مراسم ويژه بر تداوم فعاليت در زمينه هولوكاست تاكيد مي شود. 4.3 اعطاي گواهينامه هولوكاست به قربانيان هولوكاست. همچنين گواهينامه خاصي به عنوان «افراد صالح در ملت ها» ( Righteous Among the Nations) به غير يهودياني كه براي نجات جان يهوديان جان خود را از دست داده اند يا به خطر انداخته اند اعطا مي شود و نام اين افراد در امكنه خاصي بر روي لوحه هاي كنده كاري شده نصب مي گردد. در هلند، فرانسه، لهستان، ليتواني و ديگر كشورها، اين عنوان به 20000 نفر اعطا شده است. 4.4 انستيتوي بين المللي مطالعات هولوكاست International Institute for holocaust Research اين موسسه از سال 1993 تاسيس شده و هدف آن را افزايش مطالعات جهاني درباره هولوكاست و موضوعات مرتبط با آن قرار داده اند. اين موسسه مطالعات بين المللي را هدايت و مديريت مي كند و به اجراي اين پروژه ها كمك هاي مالي مي كند. همچنين با برگزاري سمپوزيوم و همايش و تغذيه پروژه هاي مشترك بين موسسات يهوديان نقش مهمي را در افزايش مطالعات هولوكاست برعهده گرفته است. موسسه مزبور علاوه بر اين، از محققان جوان حمايت ويژه مي كند و مطالعات تحليلي و متن مذاكرات و مجموعه مقالات كنفرانس ها، اسناد و تك نگاشته هاي مربوط به هولوكاست را انتشار مي دهد. نگاهي به برخي از پروژه هايي كه اين موسسه باتوجه به عمر چهارده ساله خود داشته است سودمند است مجموعه اين طرح ها در 18 جلد منتشر شده است و علاوه بر اين 32 جلد دايره المعارف به چاپ رسيده است: فرهنگ « صالحان در ميان ملل» - در اين فرهنگ داستان همه كساني كه براي يهود در جنگ دوم جهاني كشته شدند چاپ در مجلّدات متعدد چاپ شده است و هر جلد اختصاص به يك كشور دارد. فرهنگ گتوها – تحقيقي در مورد تمامي ابعاد اردوگاههاي يهودي نشين طي جنگ جهاني است. شامل محدوده جغرافيايي اردوگاه ها، نام افرادي كه مرده اند يا زنده مانده اند، روش زندگي و ... بايد خاطر نشان كرد تهيه اين فرهنگ تنها ارزش تاريخي ندارد بلكه منبعي براي ادعاهاي يهود در محاكم حال و آينده و مطالبه حقوق به اصطلاح از دست رفته و خسارات خواهد بود. از اين رو اين پروژه توسط كنفرانس ادعاها Claims و پرونده ادعاي خسارت از آلمان Material Claims Against Germany حمايت مي شود. متن اين فرهنگ به زبان انگليسي است و در حال توسعه و تكميل است. تاريخ جامع هولوكاست – اين تاريخ به ترتيب كشورهاي مختلف در مجلداتي چاپ شده و در حال تكميل است. مجلدات مربوط به مجارستان، يوگوسلاوي، فرانسه و آلمان به چاپ رسيده و مجلدات يونان، روماني، هلند، روسيه، بلغارستان و برخي ديگر از كشورها در حال چاپ است كه به زبانهاي انگليسي و عبري چاپ مي شود. مصادره اموال – پروژه اي است براي معرفي كردن دارايي هايي به عنوان اموال مصادره شده يهوديان در كشورهاي مختلف از جمله مجارستان و روماني كه سرنوشت اموال قربانيان هولوكاست را قبل از سال 1948 تبيين مي كند. - تحقيق درباره هولوكاست در مجارستان و مردم مجار كه شامل چند پروژه راجع به پناهندگان بعد از هيتلر، فرهنگ پايگاههاي يهودكشي شامل عناصر مختلف، نام ها و بازماندگان است. - دنياي كودكان- وضع كودكان در زمان هولوكاست و نام كودكان كشته شده - همان گونه كه بيان شد از ديگر فعاليت هاي اين موسسه برگزاري انواع مختلف همايش ها در سطح داخل اسرائيل و در سطح بين الملي است. اين همايش ها به صورت منظم به صورت دوره اي برگزار مي شود. براي مثال همايش هاي ساليانه يا دو بار در سال و چندين كارگاه ساليانه براي محققان جوان قابل ذكر است كه زمان و مكان و ارائه كنندگان آن به طور دقيق مشخص است. اعطاي گرانت و فرصت هاي مطالعاتي-اين كمك ها با استفاده از كمك هاي موسسات ديگر يهودي در دنيا و بويژه آمريكا صورت مي گيرد و بويژه براي دانشجويان دكتري و فوق ليسانس درنظر گرفته شده است. براي مثال بنياد آمريكايي USIEF (بنياد آموزش آمريكايي _ اسرائيلي) 6 ماه سفر به آمريكا را براي دانشجويان دكتري تامين كرده است. همچنين هر سال تعدادي فلوشيپ دكتري 4 ماهه توسط منبعي ديگر تامين شده است. ارتباطات با مراكز تحقيقاتي و اشخاص - موسسه به طور پيوسته با ارتباط با همه دانشگاهها و موسسات و محققان راجع به دوره هاي تخصصي (فلوشيپ ها) و فرصت هاي مطالعاتي پيشنهاد مي گيرد و رويدادها، برنامه ها، اولويت هاي تحقيقاتي را به اين مراجع اعلام مي كند. 4.5 مجله مطالعات يادواشم Yadvashem Studies اين مجله از سال 1957 به صورت ساليانه به دو زبان منتشر شده و از زمينه هاي تاريخي، فلسفي، علوم اجتماعي، ادبيات به موضوع هولوكاست پرداخته است. 4.6 مدرسه بين المللي مطالعات هولوكاست اين مدرسه 25 سال پيش تاسيس شده و 15 عضو هيات علمي و محقق و 100 مربي دارد. در اين مدرسه با امكانات چند رسانه اي مدرن به صدها هزار نفر آموزش ويژه داده شده است. آموزشهاي ارائه شده به تعداد زيادي از معلمان و مربيان در سطح اسرائيل و دنيا، 50000 نيروي نظامي، 100000 دانش آموز و تعداد زيادي دانشجو و افراد مرتبط ديگر در سطح دنياست. آموزشهاي اين مدرسه به هفت زبان ارائه مي شود و اعضاي علمي و مربيان آن پيوسته براي انجام آموزش به سراسر دنيا اعزام مي شوند. اين مدرسه 8 گروه آموزشي دارد و برنامه هاي زير را انجام مي دهد: 1- انتشار نشريه ماهيانه براي معلمان اسرائيلBishveal Hazikaron كه مقالات راجع به ابعاد گوناگون هولوكاست، شيوه هاي آموزش، گزارشها و رويدادهاي آينده را دربر دارد. 2- انتشار مجله انگليسي زبانLegacy راجع به زندگي روزمره يهوديان در زمان هولوكاست و خاطرات آنان. مركز منابع آموزشي – اين بخش مديريت آموزشي و تهيه و تدوين برنامه ها و متون درسي به زبانهاي مختلف را عهده دار است و تاكنون 600 برنامه آموزشي را تدوين كرده است. همچنين فيلم، نقشه، كتاب، كارت و برنامه هاي چند رسانه اي ديگر تدارك ديده است. موارد آموزشي در دو دسته ارائه مي شود كه برخي براي جوانان يهود و بخشي براي جوانان غيريهودي است. برنامه هاي خارجي – يكي از اين برنامه ها برنامه تربيت معلم مي باشد. يكي از اين برنامه ها به صورت سه همايش ساليانه در آمريكاي شمالي برگزار مي شود كه در آخرين اين همايش ها 850 مربي حضور داشته اند در كشورهاي آلمان، انگلستان و ساير كشورها نيز برنامه هاي متناوبي اجرا مي شود. به همين منظور اين مركز دوره هاي منظمي به صورتهاي سه هفته اي، تابستاني و زمستاني برگزار مي كند. دوره براي معلمان اسرائيلي – در اين دوره ها با تاكيد بر زندگي يهود قبل و بعد از هولوكاست محتويات آموزش ارائه مي شود. همچنين تورهاي جهاني سفر به اروپا در زمره اين برنامه هاست. يك گروه سيار آموزشي نيز با سفر به مناطق مختلف برنامه هاي آموزشي را ارائه مي كند و به سئوالات پاسخ مي دهد. برنامه هاي جنبي – برگزاري سمينارهاي مطالعاتي براي اقشار مختلف جوانان محصل، سربازان، گروه هاي خاص اجتماعي، تور بازديد جوانان از موزه ها و آثار هولوكاست. اعزام جوانان هلند و آلمان براي بازديد آثار و ... 4.7 مركز اسناد هولوكاست علاوه بر نگهداري و گواهي نام دو ميليون كشته شده يهودي در اين مركز 62 ميليون صفحه اسناد منتشر نشده، اوراق اداري نازي ها و همكاران آنها در سرتاسر دنيا، مدارك شخصي جهود مانند نامه ها، پاسپورت، خاطرات و يادگارها، اسناد سازمانهاي جهود و موسسات مربوطه، ليست اموال مصادره شده، ليست قربانيان و نجات يافتگان، اسناد دادگاههاي بين المللي نازي ها و معاونان آنها همراه با 267000 عكس از اروپا قبل و بعد از هولوكاست، هزاران فيلم به همه زبانهاي زنده دنيا موجود است. اين مركز اخيراٌ نام سه ميليون قرباني هولوكاست را فهرست كرده است كه نام دو ميليون نفر از آنان همراه با مشخصات و بيوگرافي است. علاوه بر اين اسناد مربوط به تبعيد جهود و مقيمان اردوگاهها نيز نگهداري شده است. 4.8 كتابخانه هولوكاست در اين كتابخانه 80000 عنوان كتاب مرتبط با واقعه هولوكاست همراه با هزاران جلد نشريه و مدارك ديگر نگهداري مي گردد. 5 . به عنوان نتيجه و پيشنهاد هرچند مطالعه موردي حمايت حقوقي و عملي يهود از هولوكاست مي تواند پس از تكميل، با مقايسه اي درخصوص حمايت هاي حقوقي تدوين شده از ايثارگران در كشورمان كامل تر گردد، لكن بدون انجام هر مطالعه اي باتوجه به دامنه و گستره فعاليت هاي ارائه شده توسط بنياد شهيد و ايثارگران در جمهوري اسلامي مي توان به گامهاي موثر و بزرگ و برتري فعاليت هاي انجام شده اين بنياد اذعان كرد. با اين حال، در گذر از اين مطالعه مي توان نكات زير را به عنوان نتايجي از اين تحقيق افزود: - صهيونيزم هولوكاست را به عنوان يك منبع تغذيه سياسي انتخاب كرده اند و بزرگ نمايي و تاكيد بر اين موضوع را به عنوان مهم ترين عنصر وحدت سياسي و اجتماعي خود ترويج مي كنند. بزرگ نمايي در مورد هولوكاست از آمارهاي متفاوت ارائه شده در مورد موضوع مشهود است. - گرچه آئين يهود، آئيني قومي و منحصر به بني اسرائيل است و اهداف تبشيري ندارد اما صهيونيزم در عمل، با انتخاب هولوكاست، چرخشي در سنت ديرين خود نشان داده اند و از اين راه به تبشير و ترويج افكار خود برآمده اند. آنها بخش عمده اي از فعاليت خود را در اين زمينه بر غير يهوديان متمركز كرده اند. - با وجود آن كه واقعه هولوكاست براي جوانان موضوعي نسبتاٌ قديمي است اما يهود به جاي يادآوري خاطرات و ارج گذاري به بازماندگان كهنسال، جوانان را محور فعاليت خود قرار داده اند. - تاكيد فراوان بر ترويج بين المللي موضوع و فعاليت در كشورهاي مختلف در همه اين گونه حركت ها مشهود است. بيشتر فعاليت هاي بنياد يادواشم در خارج از اسرائيل و به زبانهاي مختلف دنيا صورت مي گيرد. موضوعي كه در فعاليت هاي مشابه در ايران چندان چشمگير نيست. - مطالعات انجام شده در مراكز مطالعات صهيونيزم صرفاٌ مطالعات تاريخي نيست بلكه اين مطالعات باتوجه به روحيه نفع پرستي جهود، حركاتي خزنده در جهت دريافت منافع مادي و طرح ادعاهاي بي شمار براي تصاحب ثروتهاي اروپائيان و ساير ملل است. با اين حال، اروپائيان به علت اسارت در سيطره يهود نه تنها نمي توانند هيچ واكنشي نشان دهند بلكه آن را نيز ترويج مي كنند. - به نظر مي رسد بخشي از واكنش كشورهاي اسلامي مي بايست درخصوص روشن كردن مساله هولوكاست و نفي ادعاي يهود ساماندهي شود. با نگاهي اجمالي در پايگاههاي اطلاعاتي مي توان تناقضات موضوع را دريافت. براي مثال آمار جمع آوري شده كشته شدن يهود بين 2 تا 3 ميليون متفاوت است و اين آمار توسط مراكز مستقل تاييد نشده است، در حالي كه ادعاهاي يهود بر كشته شدن 6 ميليون نفر ديده مي شود. به هر تقدير، هرچند در زمينه تقويت و تثبيت ارزشهاي فرهنگي خود همواره بخوبي تلاش كرده ايم اما در زمينه كند كردن سلاح فرهنگي صهيونيزم و روشن كردن هولوكاست و همچنين نتايج نادرستي كه از آن گرفته شده است هنوز چندان موفق نبوده ايم. - تاكيد بر فعاليت هاي علمي و پژوهشي از بدو تاسيس بنگاههاي ياد شده قابل توجه است انتشار مجلات، كتب، اسناد از مهم ترين وجهه هاي همت بنگاه يهودي بوده است. آنچه كه در فعاليت هاي مشابه مسلمانان بخصوص در زمينه ارزشهايي همچون ايثار و شهادت مشهود نيست. از جمله فعاليت هاي مهم اين بنگاه،تدوين دايره المعارف ويژه است كه از نظر علمي يكي از ابزار مهم رسوخ انديشه و فكر در محيط هاي آكادميك تلقي مي شود. - از جمله خصوصيات بارز بنگاههاي يودي تاكيد بر آموزش و توسعه فعاليت هاي متنوع آموزشها است. - الگوبرداري، اعطاي جايزه و نشان به غير مسلماناني كه در راه دفاع از اسلام يا آرمان فلسطين جان خود را به خطر انداخته و يا از دست داده اند مي تواند در دستور كار نهادهاي مشابه قرار گيرد. - حمايت هاي ملي سازمانهاي مختلف بخش خصوصي و توسعه حمايت هاي خارجي از ترويج انديشه ها و افكار اسلامي بخصوص در زمينه ترويج عناصر بارز فرهنگي، به جاي تكيه صرف بر كمكهاي دولتي قابل تامل است. - تاكيد بر انجام برنامه هاي متفاوت براي اقشار مختلف اجتماعي در زمينه ترويج عناصر فرهنگي توسعه انتشارات و مجلات تخصصي دانشگاهي، حمايت از طرحهاي تحقيقاتي، تاسيس كتابخانه مستقل ايثار و شهادت، اعطاي گرانت هاي تحقيقاتي و فرصت هاي مطالعاتي - به نظر مي رسد ما بايد در مراكز فعالي اسناد و مدارك ادعاهاي خود را برعليه صهيونيزم آمريكا و اروپا و كليه دولتهايي كه در تخاصم و صدمه زدن به جان و مال مسلمانان نقش داشته اند جمع آوري كنيم تا در موقع لزوم با طرح ادعاهاي خود در محاكم بين المللي حقوق حقه خود را احقاق كنيم. ياد داشتها: 1. عضو هيات علمي دانشگاه شيراز 2. رك. سيد مصطفي محقق داماد، قواعد فقه، 1374، بخش مدتي 2، انتشارات سمت، صص 274 - 264 ، سيدمحمد موسوي بجنوردي، قواعد فقهيه، 1368، انتشارات آموزش انقلاب اسلامي، صص 233 - 225. 3. رك. مواد 61 و 62 و 625 و 626 قانون مجازات اسلامي و شرح هاي آن. 4. مرتضي مطهري، شهيد، 1361 ، چاپ ششم، انتشارات صدرا، ص 92. 5. محمد ابن منظور، لسان العرب، دار احياء، ج 2 صص 227 - 225، اسماعيل جوهري، الصحاح به كوشش عبدالغفور، 1990، بيروت ج 1 ص 238. 6. رك. مصطفي محقق داماد، قواعد فقه، بخش قضايي، جلد سوم، 1377، مركز نشر علوم اسلامي، ص 58 ، محمد ري شهري، ميزان الحكمه، 1404، سازمان تبليغات اسلامي، ج 5 ، صص 183 - 174. 7. مرتضي مطهري، حماسه حسيني، 1366، چاپ چهارم، انتشارات صدرا، ص 91. 8. عن رسول ا... ص: فوقَ كُل بِرّ بِرٌّ حتي يُقتل في سبيل الله فاذا قُتل في سبيل الله عزوجل فليس فوقَه بِرٌّ. محمدباقر مجلسي، بحارالانوار، ج 74، ص 61. 9. قرآن كريم، سوره آل عمران آيه 169 : « و لا تحسبن الذين قتلوا في سبيل الله امواتا بل احياء عند ربهم9 يرزقون ». 10. عن زين العابدين (ع) : ما من قطره احب الي الله عز و جل من قطرتين قطره دم في سبيل الله ، و قطره دمعه في سواد الليل. محمد باقر مجلسي ، پيشين، ج 100 ، ص 10 11. مرتضي، مطهري، پيشين، ص 104. 12. سوره نساء آيه 95 «فضل الله المجاهدين باموالهم و انفسهم علي القاعدين درجه و كُلّاً وَعَدالله الحسني و فضل الله المجاهدين علي القاعدين اجرا عظيما» 13. سوره توبه آيه 111 «ان الله اشتري من المومنين انفسهم و اموالهم بان لهم الجنه » 14. سوره آل عمران آيه 169 « ... احياء عند ربهم يرزقون » سوره بقره آيه 154 « ... بل احياء ولا تشعرون» 15. سوره مجادله آيه 22: « رضي الله عنهم و رضوا عنه اولئك حزب الله الا ان حزب الله هم المفلحون» 16. سوره فجر آيه 28 « يا ايتها النفس المطمئنه ارجعي الي ربك راضيه مرضيه فادخلي في عبادي و ادخلي جنتي 17. محمد بن مسلم، الجامع الصحيح، ج 3 ، ص 1496، علي متقي الهندي، كنز العمال، به كوشش بكري حياني، بيروت، 1985، ج 4 ش 10564. 18. سيدشريف رضي، نهج البلاغه، خطبه 156 ، انتشارات اسلاميه و ابن ابي الحديد، شرح نهج البلاغه، ج 9 ، ص 205. 19. ابن ابي الحديد، پيشين، ج 6 ص 99 ، 100. 20. مرتضي مطهري، پيشين، ص 156 21. محمدي ري شهري، پيشين، ص 192، احاديث 9774 الي 9778، عن الصادق (ع) من قتل في سبيل الله لم يعرفه الله شيئاٌ من سيئاته، حر عاملي وسائل الشيعه، ج 11 ص 9،. 22. عن رسول الله (ص): من لقي العدو فصبر حتي يقتل او يغلب لم يفتن في قبره، كنز العمال خ 10662. 23. محمد محمدي ري شهري،پيشين، ج1 ، ص5 ، واژه ايثار 24. «فان الجهاد باب من ابواب الجنه فتحه الله لخاصة اوليائه …» نهج البلاغه خطبه 27 – 1 و الجهاد عزاٌ للاسلام كلمات قصار 252 همچنين بنگريد: خطبه هاي 97 ، 110 ، 182 ، 197 و نامه هاي 1 ، 42 ، 47 ، 53. 25. صحيفه سجاديه، فصل ششم، دعا براي مرزداران.. 26. اللهم ارزقني قتلاٌ في سبيلك .... 27. مرتضي مطهري، پيشين، ص 125. 28. سوره نساء آيه 135: « يا ايها الذين آمنوا كونوا قوامين، بالقسط شهداء لله»، سوره اعراف آيه 29 قل امر ربي بالقسط. 29. مرضيه نصرتي، مباني نظري شهادت در قرآن و كتاب مقدس، پايان نامه كارشناسي ارشد رشته الهيات، 1380 ، تهران 30. “www. Farhangeisar.org

31. ميرچا الياده، فرهنگ و دين، برگزيده مقالات دايره المعارف دين ، زير نظر بهاء الدين خرمشاهي، انتشارات طرح نو 1374 ، ص 581 32. همان ، صص 582- 583 33. همان ، ص 577 34. همان صص 578-580 35. همان ص 580 36. پايگاه اطلاعاتي بنياد يادواشم http://yad-vashem.org.il/about-yad>.37. تورات، كتاب مقدس، عهد قديم، ،دارالكتاب المقدس، بيروت ، 1980 فصل 56 ، آيه 5 ص1065 38. بيشتر موضوعات مرتبط با بنياد يادواشيم از پايگاههاي اطلاعاتي اين بنياد و سايت وزارت خارجه اسرائيل گردآوري شده است. كه در صفحات متعدد اين پايگاه ها قابل دسترسي است.
Available at: and 39. Martyrs and Heroes' Remembrance Authority
40. سايت بنياد يادواشيم 41. سايت وزارت خارجه اسرائيل Central database at ShoahVictims Names - Available at : < http:// names. Yad- vashem.org

ارسالي از دفتر مطالعات و تحقيقات بنياد شهيد و امور ايثارگران استان فارس

نويسنده:دكتر خرسنديان عضو هيأت علمي دانشگاه شيراز