راهكارهاي موثر براي معرفي ايثارگران برجسته به جامعه(1)

استوانه هاي هر كشوري و پايه هاي هر جامعه اي بر زمين سخت عقيده استوار است و آنچه زيربناست معيارهاي ارزشي است لذا كليه اهداف و چارچوب ها ، سياست ها و خطLمشي ها بر اساس معيارهاي ارزشي تنظيم مي شوند . آن معيارهاي ارزشي كه درون ايثارگران ، آزادگان و جانبازان تجلي يافته است و آنان را بصورت افراد خود شكوفا درآورده است . افراد خودشكوفا از نظر مازلو ويژگيهايي دارند كه خصوصيات و صفات بسيجيان بسيار منطبق برآن مي باشد و به دليل شايستگي لقب خودشكوفا براي آنان ، در اين مقاله اشاره اي به خصوصيات افراد خودشكوفا شده است . محقق ، شيوه هايي را براي معرفي ايثارگران و با توجه به شرايط كشور جمهوري اسلامي ايران و خصوصيات ان پيشنهاد كرده است كه با شناسايي اين گونه افراد ، جمع آوري اطلاعات ، تجزيه و تحليل و تفسير اطلاعات به دست آمده ، اين اسطوره هاي مقاومت و ايثار را به جايگاه درخور اجتماعي شان رسانده و به آنان احترام گذاشت و تكريم كرد تا سرمشق و الگوي ديگر مردم كشورمان از طريق دوست داشتن و محبت به اين دسته افراد ، قرار گيرند و اين خود مشوق معنوي براي شخص ايثارگر و بقيه افراد جامعه خواهد شد .
در طول تاريخ مردماني بوده اند كه خود را وقف يك آرمان كرده، همه چيز خود و از جمله زندگي خود را فدا كرده اند. مردماني كه تا سرحد مرگ اعتصاب غذا مي كنند، مردماني كه خانه و كاشانه خود را رها مي سازند، همچنين اند چهره هاي مذهبي كه مزيت هاي زندگي را طرد مي كنند يا افرادي كه سلامت و بقاي خود را به خاطر اعتقادات خود به خطر مي اندازند. اينان آشكارا نيازهاي اساسي خود در سطح پايين مثل نيازهاي فيزيولوژيكي و ايمني خود را ناديده مي گيرند و به نياز عزت نفس خود بيشتر اهميت مي دهند و احساس مي كنند كه تنها وقتي مي توانند نيازهاي عشق و تعلق را برآورده سازند كه قوياً احساس عزت نفس و ارزشمند بودند كنند. اما، بسيجيان و شهيدان سرفراز ويژگي هايي دارند كه آنها را از افراد ديگر متمايز مي كند. آنان خوراك را با دعا، ايمني را با اسلحه، عشق و تعلق را با دفاع از وطن و احترام را از ملت و عزت نفس را در رسيدن به اهداف گرانقدر اسلام مي دانستند و مي دانند، آنان افراد خودشكوفايي هستند كه به نيازهاي رده بالاتر خود توجه دارند. آنان به شكوفا كردن توانايي هاي بالقوه خود در دانستن و فهميدن جهان، خود و پاسداري از كشورشان هستند. به گفته مازلو آنان ساده، زنده، كامل، قاطع، عادل، منظم، غني، جامع، خودكفا و بسياري ديگر كه وصف آنان به سادگي امكان پذير نيست. (كريمي، 1374) افراد خودشكوفا داراي ويژگي هايي هستند. با عنوان نمودن اين ويژگي ها تصويري از برادران و خواهران بسيجي و شهيدان ما به ذهن متبادر مي شود: 1. ادراكي بسيار كارآورتر از واقعيت ها: خودشكوفايان قادرند جهان پيرامون خود از جمله مردمان ديگر را، به روشني و به عينيت درك كنند. 2. پذيرش خود و ديگران: آنان مي توانند ماهيت و ضعف ها و قوت هاي خود را بدون اينكه كوششي براي جعل يا تحريف تصور خود انجام دهند، بپذيرند. 3. خودانگيختگي، سادگي و طبيعي بودن: رفتار آنان كاملاً باز، طبيعي و روشن است، عواطف خود را مخفي نمي كنند يا وانمود نمي كنند تا چيزي باشند كه نيستند، در رفتار خود غيرمتعارف نيستند. 4. تمركز روي مشكلات به جاي تمركز روي خود: آنان احساس مي كنند كه در زندگي خود مأموريتي دارند: يعني كاري بيرون از خود و وراي خود كه بيشتر انرژي خود را صرف آن مي كنند و نيز تلاش خود را به آن اختصاص مي دهند: احساس تعهد، وقف كردن خود به كار، حرفه و غيره. 5. نياز به داشتن استقلال و حريم خصوصي: آنان بيشتر به خود متكي هستند و بنابراين كمتر به مردمان ديگر نياز دارند. 6. احساس قدرشناسي مداوم نسبت به پديده هاي جهان: آنان جهان اطراف خود را همواره با شگفتي و حرمت تجربه مي كنند، حتي اشياء پيش پا افتاده نيز حس قوي قدرشناسي را در آنان برمي انگيزد، گويي آنان براي همه چيز ارزش قائل اند و هيچ چيز را بديهي تلقي نمي كنند. 7. تجربه هاي متعالي و صوفيانه: خود شكوفاها داراي لحظاتي از جذبه، حيرت و خوشي شديدند كه بي شباهت به تجربه هاي عميق مذهبي نيست. در جريان چنين لحظاتي خود را فراموش كرده و از جهان مادي فارغ مي شوند، احساس قدرت فوق العاده در خود مي كنند و خود را مطمئن و مصمم مي بينند. مازلو مي گويد افراد متعالي، تجربه هاي متعالي بيشتري دارند و اين تجربه ها عمدتاً صوفيانه و مذهبي وار است. متعالي ها همچنين بيشتر حالت تقدس و شاعرانه دارند. 8. علقه اجتماعي: مازلو مفهوم علقه اجتماعي را به كار برد تا ميزان هم حسي و همدردي را كه افراد خود شكوفا براي بشريت دارند، نشان دهد. آنان حس هم خوني، درك ديگران و تمايل به كمك به نوع بشر را قوياً دارا هستند. 9. روابط ميان فردي: دوستي هاي افراد خودشكوفا به مراتب عميق تر از دوستي هاي مردم عادي است. مازلو همچنين دريافت كه خود شكوفايان غالباً مريداني پيدا مي كنند و در عين حال آنان به عنوان دوست، كساني را برمي گزينند كه پخته تر و از نظر رواني سالم تر از ديگران باشند. 10. خلاق بودن: آنان هميشه جزء هنرمندان و خلق كنندگان آثار هنري نبودند اما تقريباً همه آنان در جبهه هايي از زندگي خود ابتكار و اصالت نشان مي دادند. همچنين در فعاليت هاي خود انعطاف پذير، خودانگيخته، روراست، متواضع و آماده پذيرش خطاهاي خود هستند. 11. ساختار منشي دموكراتيك: آنان از نظر منش بسيار تحمل كننده و پذيرنده همه كس اند و هيچ گونه پيش داوري اجتماعي، نژادي يا مذهبي نشان نمي دهند. 12. مقاومت در برابر فرهنگ پذيري: آنان در برابر فشارهاي اجتماعي و فرهنگي كه وادار به فكر كردن در خط معيني مي كند، مقاومت مي كنند. آنها به وسيله طبيعت دروني خودشان اداره و هدايت مي شوند. وقتي كه به اين صفات نظر مي افكنيم ايثارگران كشورمان را در آن سطح مي يابيم و چه نيكو است كه آن را افراد خودشكوفا بناميم. از داشتن خصوصياتي چون پذيرش ديگران، سادگي و خودانگيختگي، نياز به استقلال و احساس قدرشناسي كه به اسلام، جهان و خدا دارند. آنان با تجربه هاي متعالي مذهبي كه شب تا به سحر شكرگزار پروردگار خويش اند تا حس هم دردي و هم خوني، دوستي هاي عميق، انعطاف پذيري، متواضع و مردم دوست بودن و ديگر خصوصياتي كه همه ما در اكثر موارد شاهد آن در افراد ايثارگر بوده ايم، ايشان را سزاوار چنان لقبي مي سازد. چه كسي است كه اين همه خصوصيات را در فردي ببيند و به او علاقه مند نشود؟ چه كسي است كه دوستدار حق و حقيقت نگردد؟ همه زيبايي ها را دوست دارند و بعد از آن، خواستن و دوست داشتن، پذيرش آنان و مقبول بودن اين اسوه و الگوها در پيش چشم افراد يك ملت شروع مي گردد و بعد از پذيرش، نوبت همانندسازي با آنان مي رسد. چنانچه تحقيقات بسياري نشان مي دهد، افراد، كساني را الگوي خود قرار مي دهند و همانند كساني مي شوند كه آنان را دوست دارند. پس بياييم آن صفات، ويژگي ها، خصوصيات، منش ها، اخلاق ها، اعتقادات، رسومات آنان را به مردم بشناسانيم تا با عشق و علاقه به راه اين اهل ايثار كشانده شوند و راه آنان را، راه خود بدانند چرا كه فردا، دوست داشتنِ ايثارگران و علاقه به حق و خصوصيت نيكو حرف اول را مي زند. راهكار شناساندن: اسلام معتقد است كه جهان بيني ها، اعتقادها، بينش ها و خلاصه طرز تفكرها هستند كه معيارها و درجه شايستگي را مشخص مي سازند. (تقوي دامغاني، 1374) قدم اول، مشخص كردن درجه شايستگي اين بزرگواران است. به راستي مي توان براي درجه خلوص نيت در كارشان ترتيب و اولويتي قائل شد چرا كه واضحاً بعضي ايثارگران بيشتر از ديگران تلاش نموده و تمام هم وغم يا به عبارتي زندگي خود را وقف نيت صادقانه خود نموده اند. بنابراين اطلاع يابي از كليه افراد ايثارگر در اين مرحله ضروري به نظر مي رسد. اطلاع يابي را مي توان بدين صورت كه در تمامي شهرهاي كشورمان مراكز بسيج وايثارگر طي يك برنامه ريزي جامع اقدام به ايجاد يك پايگاه اطلاعاتي مربوط به تمامي اين عزيزان كند. آنچه كه مسلم است تمامي ايثارگران، جانبازان، آزاده ها پرونده هايي دارند كه مشخصات اساسي آنان مانند نام و نام خانوادگي، سوابق حضور در جبهه، درصد جانبازي، تعداد سالهاي اسارت و غيره در آن ثبت شده است. ليكن براي شناخت بيشتر اين گونه افراد و سرانجام معرفي آنان به جامعه، روشي ديگر به نام (شرح حال نويسي) ضرورت پيدا مي كند. شرح حال: يعني گزارش كتبي بسيجي درباره وقايع زندگي خود در گذشته و حال، يكي از شيوه هاي شناخت است كه علاوه بر ارائه اطلاعات لازم، اهداف و نگرش ها و احساسات فرد را در زمينه هاي گوناگون نيز مشخص مي سازد. شرح حال نويسي توسط جامعه شناسان و مورخان براي كسب اطلاعات درباره سوابق و نوع روابط و شيوه زندگي مردم، به وفور به كار گرفته شده است. گاهي اوقات توسط اين اطلاعات مي توان به دنياي دروني آنان پي برد. (شفيع آبادي، 1376). در محتواي شرح حال مي توان از افراد ايثارگر در زمينه هايي مانند: ـ تاريخچه خانواده ـ روابط اعضاي خانواده ـ ايشان با يكديگر ـ نظر والدين نسبت به آن فرد در گذشته و اكنون ـ ديدگاه فرد نسبت به انتخاب همسر و چگونگي ازدواج وي ـ اهداف و ايده آل هاي فرد در زمينه هاي مختلف ـ علاقه او از دوران كودكي به چه چيزي بوده و در جستجوي چه بوده اند؟ ـ وضع سلامت ايشان كه حتي ممكن است بعضي بسيجيان و ايثارگران با وجود داشتن بيماريهاي مهلك يا مزمن حضور در جبهه را بيشتر ترجيح مي دادند و آرزوهايي كه براي پيشرفت جامعه اسلامي خود دارند. ـ چه كساني در زندگي آنان در راه رسيدن به هدفشان تأثير بيشتري داشتند. ـ برخورد كنوني خانواده از نظر قدرداني از زحمات آنان وچگونگي ابراز آن. ـ نظر آنان نسبت به فداكاري هايي كه انجام داده اند. ـ اگر مجدداً در همان شرايط قرار گيرند چه پيشنهادهايي براي بهبود انجام كارها دارند. ـ چه مشكلاتي اعم از جدي يا گذرا بر سر راه رسيدن به اهدافشان بوده است و غيره، اطلاعات به دست آورد. براي شناخت بهتر ايشان به طريق موثر و مفيد و ترغيب او به انجام اين كار، بايد در جلسات علني و مفصل دلايل فوايد نوشتن شرح حال براي ايثارگران، جانبازان، آزادگان توضيح داده شود و آنان مجاز باشند در هر زمينه اي كه مي خواهند شرح حال شان را بنويسند. هنگامي كه قرار باشد مطالب را آزادانه و بدون قيد و شرط بنگارند همكاري ايشان بيشتر خواهد بود. در ضمن يادآوري اين نكته ضروري است كه شرح حال نويسي براي كساني كه سواد دارند و از سلامت رواني برخوردارند قابل اجرا مي باشد. براي اين دسته افراد كه شامل اين صفات نمي باشند بايد از شيوه ديگري استفاده نمود. مثلاً جمع آوري اطلاعات از طريق خانواده آنان. عكسها و تصاويري از اين ايثارگران تهيه شده، بزرگ شده و هرازگاهي چندين تصوير مثلاً 30 نفر در مجامع عمومي در معرض ديد قرار گيرد. علت اينكه عنوان مي شود گاهي، بدين خاطر است كه اگر هميشه و هر روزه اين تصوير جلو چشم مردم قرار گيرد اين تصوير عادي شده و ديگر جلب توجه نخواهد كرد. مجسمه هايي از دانش آموزان شهيد ساخته و در هر مدرسه گذاشته شود چرا كه بر فرهنگ سازماني مدرسه ها تاثير بسزايي خواهد داشت. قدم دوم واحدهايي تشكيل گردد و درون اين واحدها تيمهايي متشكل از متخصصان، صاحبنظران، مسئولين ذيربط مرتبط و حتي افرادي از ايثارگران ايجاد گردد و به صورت گروهي به بررسي و مطالعه اين اطلاعات بپردازند. اينجاست كه شايستگي هاي افراد شناخته شده، دسته بندي مي گردد. قدم سوم بعد از ارزيابي هاي صورت گرفته گه گاهي جشنهايي برگزار شود تا افراد منتخب، فرصت ارائه نظرات و خاطرات خود را براي مردم پيدا كنند و اين جشنها از طريق رسانه هاي جمعي به سمع و بصر مردم هم برسد. قدم چهارم اسطوره سازي: از طريق انتشارات، افسانه ها و داستانهاي خيال انگيز را بر اساس واقعيت فرهنگ ايثار رشد داد. نهايتاً اينكه بعضي از افراد ايثارگر از اينكه به صورت مصاحبه اي يا از طريق صدا و سيما معرفي شوند اكراه دارند در اين صورت مي توان كتابي به نام «آنان چه كساني هستند» به چاپ رساند. در اين كتاب با توجه به كليه اطلاعاتي كه از طريق پرسشنامه و شرح حال نويسي به دست آمده ويژگيهاي اين افراد را با نام جداگانه در چندين صفحه آورد، كه البته اين راه بيشتر توصيه مي شود چرا كه هزينه و وقت كمتري را براي معرفي اين افراد صرف مي كند. اين اطلاعات و شناسنامه ها براي هميشه باقي مانده و در دسترس هر علاقمندي قرار خواهد گرفت. هنگامي كه اوقات شركت در جشنها امكان پذير نيست يا برنامه هاي صدا و سيما فرصت كافي براي ارائه اينگونه برنامه ها را ندارد، روش چاپ كتاب اين مشكلات را برطرف مي سازد. نتيجه: ايثار و ايثارگر را بايد هر چه زودتر شناخت. اين افراد خود شكوفا نياز به تشويق مادي ندارند در عوض بايد اطلاع پيدا كرد، بررسي كرد، نتايج بررسي را اعلام و به آنان احترام گذاشت كه در نتيجه احترام گذاشتن، نه تنها آنان از كار خويش شاد و مسرورند و افتخار خواهند كرد، بلكه مردم از اينكه مي بينند اينگونه افراد اين قدر مورد احترام هستند سعي خواهند كرد كه مورد احترام واقع شوند و كاري مشابه كار آنان را انجام دهند. با اشباع نياز احترام آنان (ايثارگران) مي توانيم موجب رشد و پيشرفت روح ايثارگري در جامعه شويم، كاري كه هيچ وقت پول و امكانات مادي نخواهد كرد.