تجلي «ايثار» در دفاع مقدس

«ايثار» از موضوعات بساير مهم و از ارزش هاي بسيار والايي است كه در فرهنگ و انديشه اسلامي جايگاهي خاص را به خود اختصاص داده و نقشي محوري و بنيادين را در حيات اجتماعي و سياسي ايفا مي نمايد.
در نگاه اين فرهنگ متعالي، ايثار داراي دو جلوه «جاني» و «مالي» مي باشد كه هر دو در عرصه هاي جنگ حق و باطل و در جبهه و پشت جبهه به ظهور و عينيت در مي آيند.
در قرآن كريم آيات فراواني به ايثار و فداكاري با «جان» و «مال» در راه خدا و براي دفاع از اسلام و صيانت از استقلال سرزمين و كشور اسلامي تصريح دارند كه هم مبارزه و جهاد جاني و مالي را كه مي باشد مايه خير و نيكي مي دانند و هم در كنار اين دو، به اصل هجرت در راه خدا كه آن نيز نوعي ايثار و فداكاري مي باشد اشاره دارند و اين عمل و ارزش والا را تجارتي بزرگ با خدا و موجب دستيابي به درجات و مقام و مراتب بالا نزد پروردگار و نيل به فلاح و رستگاري معرفي مي كنند.
گستره حضور ايثار در دوران دفاع مقدس
ايثار و فداكاري در دوران دفاع مقدس، هم از جنبه جاني و هم از جنبه مالي، به سختي به وصف مي آيد و نمي توان آنگونه كه شايسته است ابعاد و جلوه هاي اين ارزش و هنجار والا را نماياند. يكي از علل اين تحير فكر و بنيان و قلم در توصيف ايثار و ترسيم جلوه هاي زيباي آن، گستره و وسعت خاص آن مي باشد. يعني اين ارزش بزرگ فقط در افراد و اقشار خاصي از مردم و متجلي نگشت تا بتوان به تحليل و توصيف آن پرداخت، بلكه در قشرها و جمعيت هاي مختلف جامعه، از زن و مرد، پير و جوان، روحاني، دانشگاهي، ارتشي، سپاهي، بسيجي، عشاير، كارگر، كارمند، كشاورز و ساير اقشار ملت در سرتاسر كشور و حتي در دورافتاده ترين روستاها به ظهور و بروز درآمد و اگر فرماندهان ما در جبهه هاي جنگ از اين نيروهاي ايثارگر مردمي برخوردار نبودند، هرگز قادر به برنامه ريزي هاي كلان براي دفع دشمنان و بيرون راندن آنان از شهرهاي اشغال شده نمي گشتند و جنگ هشت ساله را كه با حمايت هاي نظامي و تسليحاتي و اقتصادي و تبليغي و سياسي بر ايران تحميل گرديد با سرافرازي و عزت و با حفظ استقلال و تماميت ارضي كشور به پايان نمي بردند.
اگر بخواهيم زيباترين و گوياترين جلوه هاي ايثار و فداكاري دوران مقدس را به توصيف درآوريم، بايد از رهنمودهاي امام خميني و تعابير ژرف و توصيف هاي عميق و سرشار از پيام و درس او براي نسل امروز و فردا استفاده كنيم. در اين پيام ها و توصيف ها، هم رشادت ها و جانفشاني هاي رزمندگان اسلام در نبرد روياروي با دشمنان، و هم حضور نيروهاي ايثارگر مردمي در جبهه و پشت جبهه و ايثار جاني و مالي آنان به خوبي نماينده شده است.
تعبيرهاي امام را كه به صورت فشرده و در وصيت نامه شريف خويش درباره وسعت تجلي ايثار و فداكاري همه اقشار مردم و حضور شگفت انگيز آنان در جبهه هاي نور عليه ظلمت، منعكس كرده اند، به نظاره مي نشينيم:
«من با جرئت مدعي هستم كه ملت ايران و توده ميليوني آن در عصر حاضر بهتر از ملت حجاز در عهد رسول الله ـ صلي الله و عليه و آله ـ و كوفه و عراق در عهد اميرالمؤمنين و حسين بن علي ـ صلوات الله و سلامه عليهما ـ مي باشند.
آن حجاز كه در عهد رسول الله ـ صلي الله عليه و آله ـ مسلمانان نيز اطاعت از ايشان نمي كردند و با بهانه هايي به جبهه، نمي رفتند كه خداوند تعالي در سوره «توبه» با آياتي آنها را توبيخ فرموده و وعده عذاب داده است و آن قدر به ايشان دروغ بستند كه به حسب نقل، در منبر به آنان نفرين فرمودند و آن اهل عراق و كوفه كه با اميرالمؤمنين آن قدر بد رفتاري كردند و از اطاعتش سرباز زدند كه شكايت آن حضرت از آنان در كتب نقل و تاريخ معروف است و آن مسلمانان عراق و كوفه كه با سيد الشهداء عليه السلام، آن شد كه شد و آنان كه در شهادت دست آلوده نكردند، يا گريختند از معركه، و يا نشستند، تا آن جنايت تاريخ واقع شد. اما امروز مي بينيم كه ملت ايران، از قواي مسلح نظامي و انتظامي و سپاه و بسيج تا قواي مردمي را از عشاير و داوطلبان و از قواي در جبهه ها و مردم پشت جبهه ها، با كمال شوق و اشتياق چه فداكاري ها مي كنند و چه حماسه ها مي آفرينند و مي بينيم كه بازماندگان شهدا و آسيب ديدگان جنگ و متعلقان آنان با چهره هاي حماسه آفرين و گفتار و كرداري مشتاقانه و اطمينان بخش، با ما و شما روبرو مي شوند و اين ها همه از عشق و علاقه و ايمان سرشار آنان است به خداوند متعال و اسلام حيات جاويدان، در صورتي مبارك رسول اكرم صلي الله عليه و آله و سلم هستند و نه در محضر امام معصوم صلوات الله عليه، و انگيزه آنان ايمان و اطمينان به غيب است و اين رمز موفقيت و پيروزي در ابعاد مختلف است و اسلام بايد افتخار كند كه چنين فرزنداني تربيت نموده، و ما همه مفتخريم كه در چنين عصري و در پيشگاه چنين ملتي مي باشيم.»
اين عبارات و تعابير فشرده و كوتاه ـ و در عين حال بسيار عميق و رسا و غني ـ از زيباترين واژه و جملاتي مي باشند كه امام خميني در توصيف مجاهدت ها و تلاش هاي ايثارگرانه عمومي مردم ايران ـ از رزمندگان فداكار و حماسه ساز در جبهه هاي جنگ شامل ارتش و سپاه و بسيج عشاير و ساير نيروها تا توده هاي وسيع مردم در پشت جبهه با فعاليت هاي خالصانه و ايثارگرانه ـ در وصيت نامه خويش ثبت و ماندگار نموده اند.
حضرت امام خميني با يك رويكرد تاريخي و با استناد به سه مقطع از مقاطع حساس تاريخي اسلام، با روش تطبيقي و مقايسه اي، به برتري ملت مسلمان ايران با ايثار و فداكاري هاي شگفت انگيزشان در طول هشت سال دفاع مقدس بر مسلمانان دوره رسالت دفاع مقدس بر مسلمانان دوره رسالت پيامبر اكرم(ص) و دوره امامت حضرت علي(ع) و حضرت امام حسين(ع) تصريح مي نمايد.
در دوره رسالت و رهبري پيامر اكرم(ص) اگر چه گروه هاي فراواني از مردم پس از ايمان به حقانيت رسول خدا(ص) در عرصه هاي مجاهدت هاي وقفه ناپذير در راه خدا و براي اعتلاي اسلام حاضر گشتند و به جهاد تا مرز شهادت پرداختند، لكن اين گرايش با تمام جلوه هاي زيبا و پيام آور آن، گستره نبود و آن گونه كه ملت مسلمان و ايثارگر ما در جبهه ها و پشت جبهه ها به مقابله با دشمنان اهتمام ورزيدند و همه هستي خود را در راه حضرت حق و در مسير پيشرفت دين مبين اسلام تقديم جانان نمودند و از سر شوق به مسلخ عشق شتافتند، فعال و مهيا براي همه گونه ايثار و گذشت نبودند.
امام خميني براي نشان دادن نمونه و مصداق از قصور گروه هايي از مردم در اطاعت از فرمان خدا و رسول در وجوب حضور در جبهه هاي نبرد حق عليه باطل، يادآور مي شوند كه «خداي تعالي در سوره توبه با آياتي آنها را توبيخ فرموده و وعده غذاب داده است.».
آيه ذيل از قرآن كريم، نمونه اي از آيات مورد نظر امام خميني مي باشد كه خداوند متعال مسامحه گران در حركت به سوي جبهه هاي نبرد به دشمنان را توبيخ مي نمايد و وعده عذاب به آنها مي دهد:
«يا ايهاالذين آمنوا مالكم اذا قيل لكم انفروا في سبيل الله اثا قلتم الي الارض ارضيتم بالحيوه الدنيا من الاخره الا قليل الاتنفروا يعذبكم عذابا اليما و يستبدل قوما غيركم و لا تضروه شيئا و الله علي كل شي قدير»
«اي كساني كه ايمان آورده ايد، علت چيست كه چون به شما امر شود كه براي جهاد در راه خدا دين خدا بي درنگ خارج شويد، به خاك زمين دل بسته ايد؟ آيا راضي به زندگاني ناپايدار دنيا به جاي حيات جاودان و ابدي آخرت شديد؟ در صورتي كه متاع دنيا در مقايسه با حيات آخرت، اندك و ناچيز است.
بدانيد كه اگر براي جهاد و نبرد با دشمنان نشتابيد، به عذابي دردناك معذب خواهيد شد و خداوند قومي ديگر براي جهاد به جاي شما قرار مي دهد و شما هرگز به خدا زياني نرسانيده ايد(بلكه خود از زيانكاران ابدي شده ايد) و خداوند بر هر چيز قادر و تواناست.»
امام خميني به نفرين پيامبر اكرم(ص) در حق مردمي كه به او دروغ مي بستند نيز تصريح دارد و آن را مستند به «نقل» مي كنند. اين استناد به اين صورت در متون معارف اسلامي آمده است:
«و به تحقيق در زمان رسول خدا(ص) در حق مردمي كه به او دروغ بستند، تا اين كه به خطبه خواندن ايستاد و فرمود: هر كس كه از روي عمد و دانسته به من دروغ بندد، در آتش جهنم قرار خواهد گرفت.»
مردم عراق و كوفه در دوره امامت حضرت علي(ع)، و نيز همين مردم در دوره امامت حضرت امام حسين(ع) با به وجود آوردن شرايط و تنگناهاي سخت و رنجزا براي اين دو پيشواي الهي، در مقايسه با مردم سلحشور و ايثارگر ايران قرار مي گيرند و با تطبيق صفات و عملكردهاي آنها با هم، اين نتيجه حاصل مي شود كه ملت مسلمان ما به دليل مجاهدت هاي ايثارگرانه و خاص و مشتاقانه اي كه در دوران هشت سال دفاع مقدس داشتند از مردم مسلمان عراق و كوفه به درجات و مراتبي بالا، برتر مي باشند، چرا كه سه جبهه بزرگي كه به نام هاي «قاسطين و نأكثين و مارقين» عليه حضرت علي(ع) به جنگ و نبرد پرداختند، از مردم مسلماني تشكيل شده بودند كه در عين اعتقاد به رسالت پيامبر اكرم(ص) و تقليد به احكام عبادي اسلام، به دليل فقدان شناخت هاي اصيل ديني و آگاهي ژرف اجتماعي و سياسي، در دام هاي جهل و ناداني، تحجر و قشري گري، دنيا پرستي و اشرافي گري فرو غلتيدند و نه تنها به جبهه هاي نبرد حق عليه باطل به فرماندهي امام علي(ع) نشتافتند، كه در مقابل او و در ستيز با اسلام و حكومت اسلامي پرداختند!
همچنين، چنين مردم اسير در دام هاي جهل و جمود و تأثير پذير از تهديد و تطميع هاي حاكمان بني اميه، در مقابل امام حسين(ع) صف آرايي كردندو به قتال با او پرداختند، و حال آن كه قبلاً با ارسال نامه هاي بي شمار براي جهاد و نبرد با بني اميه و ياري امام(ع) براي تشكيل حكومت اسلامي اعلام وفاداري و مجاهدت كرده بودند!
امام خميني با رويكرد به اين سه مقطع تاريخي، جهاد و نبرد ملت مسلمان ايران در جبهه ها و پشت جبهه ها را تمجيد مي كند و چنين مردم سلحشور و ايثارگر را برتر و شريف تر از ملت مسلمان حجاز و عراق و كوفه در دوره رسالت پيامبر(ص) و امامت علي(ع) و حسين(ع) مي داند.
امام خميني جهاد و ايثار رزمندگان اسلام و مردم فداكار در دوران دفاع مقدس برتري اين امت را نسبت به مقاطع تاريخي مزبور، با سه نكته ديگر نيز همراه مي نمايد كه هر كدام از آنها درس و پيامي براي عصر و نسل ماست. نكته اول اين كه مردم مسلمان ايران ـ متشكل از رزمندگان جبهه ها و ايثارگران در پشت جبهه ها ـ در حالي مشتاقانه سر در تبعيت از اسلام و تعاليم رسول خدا مي باختند و عاشقانه به جهاد و شهادت اهتمام مي ورزند كه در عصر پيامبر(ص) و عصر امامان معصوم(ع) حضور نداشتند و ندارند، و اين نشان مي دهد كه معرفت و شناخت و بينش هاي ديني مردم ما بسيار بنيادين و ژرف و عميق مي باشد.
نكته دوم اينكه راز اين همه شوق و جهاد و ايثار در پي آن فعاليت هاي مستمر و طولاني و هشت ساله از جانب ملت مسلمان ايران را بايد در انگيزه هاي مردم «ايمان» و «اطمينان به غيب» است.
نكته سوم در تعابيري است كه امام خميني در پايان متني كه از وصيت نامه ايشان از نظر گذشت، گنجانده است. اين تعبير و عبارت هاي كوتاه كه در دل خود دنيايي از مفاهيم و ارزش و زيبايي نهفته است، چنين مي باشد:
«اسلام بايد افتخار كند كه چنين فرزنداني تربيت نموده، و ما همه مفتخريم كه در چنين عصري در پيشگاه چنين ملتي مي باشيم.»
و اين چنين است كه صحنه ها و عرصه هاي دفاع مقدس ملت مسلمان ايران، زيباترين ارزش هاي والاي الهي را در افكار و انديشه ها، رفتار و سلوك، كنش ها و عملكردهاي فرزندان اسلام به تجلي درآورد و آن دلاور مردان و حماسه سازان تا آنجا در اين ميدان وسيع و عرصه گسترده، به شتاب حركت آغازيدند و به سرعت مراحل رشد و كمال معنوي و قرب الهي را طي نمودند و استعدادهاي بالقوه خويش را در مديريت و فرماندهي جنگ به عينيت در آوردند و در جهاد و ايثار و شهادت پيش تاختند كه براي نسل امروز و فرداي ما به صورت چهره هاي شاخص و بالنده و الگوهاي عشق و ايمان و جهاد و ايثار و شهادت درآمدند. نسل امروز و فرداي ما بايد از فداكاري و مبارزه و شهامت و مجاهدت هاي خالصانه و صادقانه اين الگوها درس و پيام بگيرند و خون مقدس و مطهر شهداي اين جهاد مقدس به ويژه سرداران و فرماندهان غيور و شجاع و وارسته اي همچون شهيدان همت، باكري، خرازي، باقري، بروجردي، جهان آرا، صياد شيرازي، زين الدين، كاوه، شيرودي، بابايي، چمران و ساير شهداي بزرگ و تأثير گذار را پشتوانه اي براي بيداري و راهيابي و تعهد و مسئوليت خويش قرار دهند.
ماخذ:
1ـ قرآن كريم، سوره توبه(9) ، آيه 21
2ـ سوره انفال(8)، آيه 72
3ـ سوره صف(61)، آيات 10 و 11
4ـ سوره توبه(9) ، آيه 88
5ـ سوره توبه(9)، آيه 20
6ـ وصيت نامه امام خميني، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام، ص 33ـ31
7ـ سوره توبه(9)، آيات 38 و 39
8ـ نهج البلاغه، ترجمه فيض، ص 665، خطبه 201

منبع: ضميمه روزنامه جمهوري