کلیشه ها باید شکسته شود/ همه واقعیت ها را نمی گویند
به گزارش نوید شاهد؛ فرزانه آقاپور پژوهشگر و ویراستار، شنبه هفتم اردیبهشت ماه در سومین روز نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در نشست تخصصی «بررسی وضعیت کمی و کیفی و معنایی کتابهای کودک و نوجوان در حوزه ایثار و شهادت» در سرای اهل قلم گفت: وقتی خداوند آفرینش این جهان را بوجود آورد، در ذره ذره آن بدنبال "زیبایی" بود. به عقیده من، نویسنده نیز یک آفرینش‌گر است که وقتی می‌نویسد، در مقام خدایی قرار می‌گیرد و باید پیش از هر چیزی به این فکر کند که نوشته او، برای مخاطبیش چقدر لذت‌بخش و زیبا خواهد کند.
وی بیان کرد: در حوزه ادبیات پایداری، ژانر جنگ در حوزه ادبیات کودک و نوجوان، اینکه چه آثاری پدید بیاید که ماندگار شود و کودکان لذت ببرند و در ضمن آن ارزشها القا شود، مهم است. نوشتن درباره جنگ، برای گروه سنی کودک و نوجوان بسیار سخت است چون مفهوم "مرگ" را در پی دارد. مخاطب بسیار حساس بوده و ممکن است خشونتی که در ذات جنگ وجود دارد او را اذیت کند.
این پژوهشگر و استاد دانشگاه، گفت: ادبیات ما نباید بدنبال جنگ، بلکه ترویج صلح باشد. درحالی که کتابهای موجود در حوزه ایثار و شهادت، درباره جنگ مستقیم‌گویی می‌کنند. اگرچه بسیاری از نویسندگان این حوزه، جنگ را تجربه کرده و تجربه ها و خاطرات نابی از آن روزها دارند اما دانش ادبی لازم را ندارند و باید و نباید های کتاب کودک و نوجوان را نمی شناسند. اگر این نویسندگان به سمت تکنیک ها و روح ادبیات کودک بیایند بهتر می‌توانند در این حوزه توفیق بیابند.
وی به کتابهای نیمه پنهان ماه اشاره کرد و گفت: این مجموعه کتابها که زندگی شهدا را مانند هر فرد عادی که کار می‌کرده، زندگی و جانش را دوست داشته و فردی آسمانی نبوده نشان می‌دهند و بنابراین خیلی خوب و تاثیر گذار هستند. اما در ادبیات دفاع مقدس ما، هنوز هم شهدا افرادی دست نیافتنی و بسیار آسمانی و اسطوره هستند. درک این موضوع برای کودک و نوجوان سنگین است. به عقیده من، دوره اسطوره سازی گذشته است زیرا کودک و نوجوان شخصیت‌های ملموسی را می‌خواهند که مشابهت‌هایی بین خودشان و آنها بیابند.
آقاپور متذکر شد: کلیشه ها باید شکسته شوند. اینکه تصاویر شهدا به گونه ای کشیده می شود که آنها پهلوان و عظیم الجثه معرفی شوند، درست نیست؛ باید واقعیت به تصویر کشیده شود. کلیشه ها همه واقعیت ها را نمی گویند و این روایت ناقص باعث می شود نسبت به دوره ای که اتفاقات مهمی در تاریخ افتاده فهم درستی پیدا نکنیم. شکستن کلیشه ها و وارد کردن تصاویر جدید و رفتن به سمت زوایای پنهان تر می تواند کمک کند.
این نویسنده درباره تصویر در کارهای دفاع مقدس گفت: "تصویر" می تواند "مستقیم گویی"، "نامستقیم گویی" داشته، کلیشه های اشتباه را ترویج کند و یا کامل کننده متن باشد. بنابراین در حوزه تصویر در داستانهای جنگ، نیاز به کار بیشتر داریم.
وی در پایان تاکید کرد: ادبیات پایداری ما امروز نیاز به این دارد که به زندگی جانبازان بیشتر بپردازیم. افرادی که در اثر جنگ دچار آسیب شده اند و در امتداد آثار جنگ، توانایی های عادی خود را از دست داده اند و کودکان ما نیاز به همدلی این افراد دارند. این بخش های عاطفی با افرادی که در اقلیت قرار گرفته اند و کمتر مورد توجه اند، راه های مناسبی برای ورود به ترویج فرهنگ ایثار و شهادت است نه اینکه دقیقا صحنه های توپ و تانک را نشان بدهیم.
