آن‌ها که جنگ را درست می‌نوشتند

هفدهم مرداد ۱۳۷۷ محمود صارمی مسئول دفتر خبرگزاری جمهوری اسلامی در مزارشریف افغانستان به شهادت رسید. واقعه‌ای که باعث شد خبرنگار‌ها نیز در میان صفحات تقویم روز خاص خود را بیابند، اما شهید صارمی اولین و تنها خبرنگار ایرانی نبود که در میادین جنگ جان خود را از دست می‌داد. در دوران دفاع مقدس و بعد از آن ده‌ها خبرنگار، صفت شهید را به نام خود افزودند تا اخبار جبهه‌ها بی کم و کاست به ایران و سراسر جهان مخابره شود. چنانچه تنها رسانه ملی ۱۶۳ شهید تقدیم کرده است. محمود صارمی عصاره‌ای از قشری تلاشگر است که رسالت رسانه‌ای خود را به قیمت جان به انجام می‌رسانند. در روز خبرنگار، یادکردی از انسان‌هایی خواهیم داشت که به‌رغم در اختیار داشتن اسباب رسانه، در گمنامی و مهجوریت به شهادت رسیده‌اند.

اولین شهید
شهید فتح‌الله ژیان‌پناه را باید اولین شهید خبرنگار دفاع مقدس بدانیم. مزار این شهید در قطعه ۲۴ بهشت زهرا، کنار مزار پدرش شهید اسدالله ژیان‌پناه قرار دارد و توجه زائران را به خود جلب می‌کند. البته این پدر و پسر به فاصله سه سال از هم به شهادت رسیده‌اند.

فتح‌الله متولد ۱۳۳۵ دانش‌آموخته رشته جامعه‌شناسی بود و به عنوان خبرنگار با روزنامه جمهوری اسلامی همکاری می‌کرد. در سابقه انقلابی او دستگیری توسط ساواک و تدریس قرآن و احادیث اسلامی دیده می‌شود. شهید ژیان‌پناه در کنار خبرنگاری، در عقیدتی سپاه نیز مسئولیت داشت و از همین طریق در شهریور ۱۳۵۹، پیش از آنکه جنگ رسماً آغاز شود، آموزش نظامی را در پادگان امام حسین (ع) گذراند و به جبهه‌های جنگ اعزام شد.
دوم آبان ۱۳۵۹ یعنی تنها یک ماه و دو روز از شروع رسمی جنگ تحمیلی، خبر رسید فتح‌الله در سرپل ذهاب به شهادت رسیده است. اکنون عرصه خبر یکی از اولین شهدای دفاع مقدس خود را تقدیم می‌کرد. رزمنده‌ای از یک خانواده انقلابی که سه سال بعد در ۲۳ فروردین ۱۳۶۲ نیز شهیدی دیگر تقدیم کرد و این‌بار اسدالله ژیان‌پناه پدر فتح‌الله به شهادت رسیده بود. در گزیده‌ای از وصیتنامه خبرنگار شهید فتح‌الله ژیان‌پناه می‌خوانیم: سعی کنید به دنیا دل نبندید و خود را مهیای سفر آخرت کنید. فراموش نکنید امام زمان (عج) شما حضرت مهدی است...

کیهان و اطلاعات
دو روزنامه قدیمی کشورمان کیهان و اطلاعات در همان اولین ماه‌های دفاع مقدس، شهدایی را تقدیم کرده‌اند. ابتدا این روزنامه کیهان بود که شهید خود به نام یوسف نصوحی‌پور را به عرصه رسانه‌ای کشور معرفی کرد. یوسف متولد ۱۳۳۵ در مشهد، تنها یک ماه و ۱۴ روز بعد از شروع رسمی جنگ تحمیلی در دب حردان (جنوب‌غرب اهواز) به شهادت رسید. این عضو تحریریه روزنامه کیهان از همان ابتدای دفاع مقدس خود را به جبهه‌های جنگ می‌رساند و به عضویت ستاد جنگ‌های نامنظم دکتر چمران درمی‌آید. چند روزی در جبهه می‌ماند تا اینکه در تاریخ ۱۴ آبان ۱۳۵۹ به شهادت می‌رسد. نصوحی‌پور که تحصیلات خود را در رشته زیست‌شناسی در اوکلاهامای آمریکا ادامه داده بود، در وصیتنامه خود نیز از علمی که از آن بهره داشت، استفاده می‌برد. آنجا که می‌نویسد: «به خدا قسم، به خدا قسم، به خدا قسم؛ زیر میکروسکوپ در حین تشریح اعصاب قورباغه، به عینه خداوند را دیدم.»

روزنامه پرسابقه کیهان غیر از نصوحی‌پور شهدای دیگری نیز دارد. شهید محسن اخوان‌طباخ و شهید محمدحسین نواب از جمله این شهدا هستند. اخوان‌طباخ به عنوان عکاس و خبرنگار کیهان در جریان آزادسازی خرمشهر و به تاریخ دوم خرداد ۱۳۶۱ در منطقه شلمچه به شهادت رسید. محمدحسین نواب نیز در طول دفاع مقدس حدود یک سال به عنوان نیروی رزمی، تبلیغی در جبهه‌ها جنگید و پس از عضویت در سازمان تبلیغات اسلامی در کسوت خبرنگار مؤسسه کیهان به بوسنی اعزام شد و در سال ۷۳ در سفر از زاگرب به سارایوو توسط کروات‌های افراطی دستگیر و پس از ۱۵ روز شکنجه با شش گلوله به شهادت رسید.

شهدای روزنامه قدیمی
شهید ایرج ایزدپناه اولین شهید قدیمی‌ترین روزنامه حال حاضر کشورمان «اطلاعات» است. ایرج متولد سوم اردیبهشت ۱۳۳۵ دانش‌آموخته رشته فیزیوتراپی در دانشگاه علوم پزشکی تهران بود. آن طور که از احوال این خبرنگار شهید آورده‌اند، او اگر به نماز جماعت دیر می‌رسید بسیار ناراحت می‌شد و مدتی طول می‌کشید تا به شرایط عادی برگردد. شهید ایزدپناه که در سال سوم دانشگاه به عضویت سپاه درآمده بود، هجدهم دی ۱۳۵۹ به عنوان نخستین خبرنگار روزنامه اطلاعات در جبهه هویزه به شهادت رسید.
روزنامه اطلاعات نیز مانند کیهان شهدای خبرنگار دیگری دارد. عبدالحمید مرحمتی و جلال نوبهار از جمله این شهدا هستند. عبدالحمید متولد شانزدهم تیر ۱۳۳۷ در کازرون از فعالان انقلابی بود که در سال ۵۹ با کمک شهید نصیری مسئولیت توزیع روزنامه اطلاعات را به عهده گرفت و پس از آن خبرنگاری این روزنامه را قبول کرد. مرحمتی مانند بسیاری از جوانان انقلابی با تشکیل سپاه به عضویت این نهاد انقلابی درآمد و نهایتاً در هجدهم اردیبهشت ۱۳۶۱ در عملیات الی بیت‌المقدس و آزادسازی خرمشهر به شهادت رسید.
شهید جلال نوبهار نیز متولد فروردین ۱۳۳۸ شمسی در خانواده‌ای مذهبی در کازرون بود که با توجه به علاقه‌اش به فعالیت‌های فرهنگی به عنوان خبرنگار روزنامه اطلاعات و جمهوری اسلامی در شهرستان کازرون فعالیت می‌کرد. وی چنان در نگارش اخبار و مطالب دقت نظر داشت که به عنوان خبرنگار نمونه اطلاعات برگزیده شد و معرفی‌نامه و عکس او در مجله اطلاعات به چاپ رسید. شهید نوبهار از ابتدای جنگ تحمیلی همراه پدرش حاج‌برات نوبهار در جبهه سوسنگرد حضور یافت و پس از ماه‌ها مجاهدت، در بیستم فروردین ۱۳۶۶ در عملیات کربلای ۸ به شهادت رسید.

خبرنگاران همشهری
خیلی از ما شهید غلامرضا رهبر را به عنوان شهید شاخص صدا و سیما در دفاع مقدس می‌شناسیم، اما جالب است که رهبر به عنوان یک خبرنگار و رزمنده آبادانی، همشهری و همکاری به نام شهید رسول مصطفایی دارد که گمنام مانده است. خبرنگار شهید مصطفایی متولد سال ۱۳۳۷ در شهر آبادان بود که به کار خبرنگاری علاقه فراوان داشت. او در سال ۱۳۵۹ به عنوان خبرنگار صدا و سیمای مرکز آبادان مشغول کار شد و برای مخابره اخبار جبهه‌های جنگ به خط مقدم می‌رفت. رسول در جبهه بعد از اتمام کار‌های خبری‌اش اسلحه به دست می‌گرفت و با دشمن می‌جنگید. وی سرانجام در تاریخ ۱۷/۹/۱۳۵۹ در جبهه آبادان شهید شد.
بی‌انصافی است اینجا یادکردی ولو اندک از شهید رهبر نداشته باشیم. همان گزارشگری که با چهره و صدای گیرایش، قبل از هر گزارشی آیه‌ای از قرآن را تلاوت می‌کرد و سپس به مخابره اخبارش می‌پرداخت. در خصوص شهید رهبر گفته شده که هیچ‌گاه خبری را روی کاغذ تنظیم نمی‌کرد و فی‌البداهه و ذهنی قرائت می‌کرد. پدرش مرحوم عبدالحسین رهبر نیز از خبرنگاران قدیمی روزنامه اطلاعات بود. یکی از ماندگارترین گزارش‌های شهید رهبر موقع فشار نیرو‌های عراقی برای شکستن مقاومت رزمندگان آبادانی و ورود به این شهر صورت گرفت. غلامرضا آن روز از رادیو گفته بود: «مردم آبادان بشتابید. مردم آبادان بشتابید. دشمن تا دروازه‌های شهر آمده است. عراقی‌ها تا ایستگاه هفت رسیده‌اند. بشتابید و از شهرتان دفاع کنید...» غلامرضا رهبر متولد ۱۳۳۶ در آبادان دی ماه ۱۳۶۵ در عملیات کربلای ۵ به شهادت رسید.

خبرنگار فرمانده
شاید خیلی‌ها ندانند سردار شهید حسن باقری با نام اصلی غلامحسین افشردی خبرنگار روزنامه جمهوری اسلامی بود. شهید باقری متولد سال ۱۳۳۴ آن قدر به حرفه خبرنگاری علاقه داشت که گفته می‌شود از سن ۱۰ سالگی قلم به دست می‌گرفت و یادداشت‌های روزانه خود را می‌نوشت. او در اولین روز‌های تأسیس روزنامه جمهوری اسلامی عضو این نشریه شد و کار خود را با جدیت پیگیری می‌کرد. یکی از مسئولان ارتباطات سپاه می‌گوید: در همان سال ۱۳۵۸ برای آقای ابوشریف به عنوان معاون عملیات سپاه مصاحبه‌ای برپا کرده بودیم و از سر غفلت از روزنامه جمهوری اسلامی دعوت نشده بود. چند دقیقه‌ای از مصاحبه ابوشریف می‌گذشت که دیدم یک جوان با شتاب و عجله وارد اتاق شد، نشست و بلافاصله شروع به نوشتن مطالب کرد. من این جوان را در برنامه‌های قبلی ندیده بودم. بعد از اینکه مصاحبه تمام شد، اسمش را پرسیدم. گفت: من افشردی هستم، از روزنامه جمهوری اسلامی آمده‌ام. بعد از من برای اینکه دعوت‌شان نکرده بودیم گلایه کرد.
غلامحسین افشردی در کسوت خبرنگار در اولین سفر خارجی مسئولان نظام در الجزایر حضور داشت و در حادثه طبس نیز اولین خبرنگاری بود که به محل حادثه رفت. آن طور که یکی از همکاران وی می‌گوید، در اولین روز‌های جنگ شهید باقری برای تهیه گزارش به اهواز رفت و از همان جا به پادگان گلف رفت و سپس به عضویت سپاه درآمد. خیلی زود واحد اطلاعات- عملیات سپاه را راه‌اندازی کرد و نامش به عنوان نابغه جنگ در تاریخ ثبت شد. حسن باقری ۹ بهمن ۱۳۶۱ پیش از آغاز عملیات والفجر مقدماتی به شهادت رسید.

خبرنگاران مدافع حرم
جبهه مقاومت اسلامی نیز خبرنگاران شهیدی را به خود دیده است. شهیدان محسن خزایی و هادی باغبانی از جمله این خبرنگاران شهید هستند. محسن خزایی متولد ۱۵ آذر ۱۳۵۱ در اصفهان، اصالتی سیستانی داشت و از نوجوانی به کار‌های خبری و فرهنگی عشق می‌ورزید. حاج‌محسن در سال ۷۴ به عنوان متصدی صدا فعالیت خودش را در صدا و سیما آغاز کرد. به دلیل علاقه‌ای که به کارش داشت در سال ۸۳ مدیر باشگاه خبرنگاران جوان زاهدان شد. اوج کارش زمانی بود که جریان تکفیری جندالشیطان در جنوب شرق فعال شده بود و محسن برای پوشش اخبار شیطنت‌های آن‌ها از هیچ کاری فروگذار نبود. چنانچه یک بار از کمین گروهک تکفیری در حادثه تروریستی تاسوکی نجات یافته بود.

حضور در سوریه نقطه عطفی در زندگی شهید خزایی بود. او که به گفته همسرش عشق به شهادت داشت، به عنوان یک بسیجی حتی در سن ۹ سالگی سعی کرده بود مخفیانه به جبهه‌های دفاع مقدس برود که توسط خانواده از این کار منع می‌شود. همین روحیه بسیجی حاج‌محسن بود که باعث می‌شد در جبهه مقاومت اسلامی به عنوان یک خبرنگار جسور شناخته شود. محسن خزایی نهایتاً در نهایت ۲۲ آبان ۱۳۹۵ در حلب سوریه به شهادت رسید.

شهید هادی باغبانی فعال رسانه‌ای دیگری است که پیش از محسن خزایی در سوریه به شهادت می‌رسد. هادی متولد سال ۱۳۶۲ در روستای داربدین روشن بهنمیر، از توابع شهرستان بابلسر بود. علاقه هادی به هنر و به خصوص مستندسازی موجب شد به فعالیت‌های رسانه‌ای کشیده شود. او سابقه چند سال فعالیت مستندسازی در حوزه هنری، روایت فتح و صداوسیما داشت و این سال‌ها با اتحادیه رادیو تلویزیون‌های اسلامی همکاری می‌کرد. شهید هادی باغبانی، خبرنگار و مستندسازی بود که از ابتدای نبرد سوریه به همراه یک گروه از مستندسازان ایرانی برای ثبت دقیق جنایات سلفی‌ها و تکفیری‌ها در این کشور حضور پیدا کرده بود. وی نهایتاً در تاریخ ۲۸ مرداد ۱۳۹۲ در درگیری‌های مناطق حاشیه‌ای دمشق توسط تروریست‌های تکفیری جبهه النصره به شهادت رسید.