گسترش گفتمان در مورد برنامه هاي تلويزيوني با موضوع شهادت

بهار 2009، برنامه هاي شهادت مشوق كاربرد خشونت از جمله بمب¬گذاري¬ انتحاري به منظور كنترل شرايط تضاد سياسي و ادعاي اينكه مذهب توجيهي براي مقابله با نابرابري¬ها است، مي¬باشد. گرايش¬هاي بين¬المللي و نقد برنامه¬هاي تلويزيوني شهادت از سال 2007 شروع شد كه تلويزيون الاقصاء به مالكيت حماس، شخصيتي مشابه ميكي موس بنام فارنو، در برنامه¬هاي كودك خود با عنوان پيشگامان فردا ارائه داد. محتواي كلام نهفته در اين برنامه اين بود كه اينگونه پيام¬هاي خشونت آميز تأثير عمده¬اي بر كودكان فلسطيني خواهد گذاشت. گرچه اين ادعا منطقي به نظر مي¬رسد اما مويد پژوهش¬هاي ميداني من در مورد عادات استفاده از تلويزيون نيست.
محتوا و توليد اينگونه برنامه¬ها بدون ترديد در حصول به اهداف مسأله¬ساز خواهند شد. تحقيقات اينجانب بيانگر عدم تأثير اين برنامه¬ها بر خشونت¬طلبي كودكان فلسطيني عليه يهوديان بويژه آناني كه در اسرائيل ساكن هستند مي¬باشد. يكي از دلايل اين امر نبود تنوع در اين برنامه¬ها و عدم انطباق آن با روحيات لطيف و دوست¬گرايانه كودكان بوده است. برنامه پيشگامان فردا بخاطر حمايت از خشونت عليه يهود همواره مورد نقد قرار گرفته است. به علاوه همواره اين خطر و جود داشته است كه محتواي اين برنامه¬ها اثرات بسيار مضري بر مخاطبان هدف كه كودكان فلسطيني هستند داشته باشد. اين موضوع باعث شده است تا سازمان آگاهي بخش رسانه¬ها به تجزيه و تحليل اين¬گونه برنامه¬ها پرداخته و به تبليغ ايجاد يك سرزمين يا امت واحد¬ سياسي، كه بتواند اهداف و ديدگاه¬هاي مسلمانان فلسطين را با يهوديان اسرائيل به هم نزديك كند بپردازد. متأسفانه زمينه برنامه پيشگامان فردا همانند ساير برنامه¬هاي شهادت رويكردهاي مناسبي براي رشد كودكان فلسطيني نداشته است و عليرغم سعي در آرامش¬دهي به اين كودكان، استفاده از خشونت را ارتقاء بخشيده است.
گرچه ايجاد زمينه خشونت در كودكان در جهت رفع انفعالي بودن و پذيرش ظلم توسط آنان موثر به نظر مي رسد اما ظاهراً كودكان فلسطيني نيز همانند ساير كودكان دنيا از نزاع و خشونت با خبر بوده و پذيرفته¬اند كه اختلاف و درگيري مي¬تواند بخشي از زندگي روزمره آنان باشد و آن¬ها اين خشونت را هم به عنوان قربانيان و هم به عنوان عاملين كم و بيش تجربه مي¬كنند.
اما متأسفانه رويكرد اين برنامه¬هاي خشونت طلب در جهت توجيه درگيري¬ها و استفاده از نزاع سياسي نبوده است. لذا استفاده از راهبردهاي مصالحه آميز بيشتر مي¬تواند به رشد و آگاهي كودكان كمك كند با توجه به اينكه اين¬گونه برنامه¬هاي خشونت آميز تمامي توليدات رسانه¬اي فلسطين نمي¬باشد، لذا گفتمان در اين زمينه بايد در برگيرنده محتواي تمامي برنامه¬هاي اين رسانه از جمله توليدات مثبت و منفي آن باشد. منتقدين بر اين فرض مي¬باشند كه محتواي رسانه¬هاي فلسطين اثرات مستقيم روانشناختي – اجتماعي بر بينندگان بويژه كودكان داشته است و به آنان آموزش¬هاي اعمال خشونت از جمله چگونگي كاربرد بمب¬هاي انتحاري عليه اسرائيلي¬ها داده است با اين حال هيچكدام از اين نقدها سندي دال بر اثر پذيري كودكان از اين برنامه¬ها ارائه نداده است، حتي اينكه كودكان دقيقاً اين برنامه¬ها را تماشا و پي¬گيري كرده و پيام¬هاي آن را تفسير كرده باشند مشخص نيست بعلاوه اين گفتمان¬ها ميزان اثرپذيري كودكان از اين برنامه¬ها و اينكه حالات¬روحي كودكان هنگام تماشاي اين برنامه¬ها تا چه حَد تغيير كرده است را دقيقاً روشن نكرده¬اند.
به هر حال آنگونه كه فراتحليل¬هاي جامعه نشان داده است پيام¬هاي تلويزيوني آنطور كه بايد تأثير مستقيمي بر رفتار مردم نداشته است و كودكاني كه برنامه¬هاي شهادت را تماشا مي¬كنند ممكن است پيام برنامه¬ها را بر خلاف تصور توليد كنندگان تفسير كنند، و دليل مستندي مبني بر اين¬كه برنامه¬هاي شهادت موجب خشونت طلبي كودكان فلسطيني شده مشاهده نشده است. در اين زمينه اينجانب به مدت دو سال از سال 2004 تا2006 تحقيقي را بر اساس نمونه آماري تصادفي از كودكان فلسطيني از كرانه¬هاي باختري غزه تا سرزمين اسرائيل انجام داده¬ام كه يك كار ميداني خانه محور در بر گيرنده تماشاي تلويزيون و بازي¬هاي الكترونيكي رايانه¬اي توسط كودكان و نظريات والدين¬شان در اين زمينه بوده است. بر اساس اين تحقيقات كودكان فلسطيني حضور چنداني در برنامه¬هاي شهادت نداشته و در نتيجه ميزان اثر پذيري آنان از اين برنامه¬ها روشن نيست.
داده¬هاي اين پژوهش بيانگر توجه كودكان فلسطيني به برنامه¬هاي جهاني بيش از برنامه¬هاي محلي است و كانال¬هاي تلويزيوني بيشتر از طريق ماهواره در دسترس آنان قرار مي¬گيرد كه به ترتيب اهميت و علاقه آنان عبارت است ازspacetoon وsaudiarabia radio و T.Vnetwork وMbc3 اين كودكان به هنگام فراغت از برنامه¬هاي پان عربي، ژاپني و امريكايي بيش از برنامه¬هاي رسانه¬اي فلسطيني استفاده كرده و برنامه مورد علاقه آنان عمدتاً برنامه كونان، ساندي¬بل، سوك¬سوك، كاپيتان مجيد، سندباد، تارزان، عدنان و ليندا، كاپيتان رابي، استار آكادمي، موسيقي روتانا¬كليپ و برنامه لبناني آواز حيفا بوده است.
هنگامي كه از اين كودكان درباره برنامه¬هاي مورد علاقه¬¬شان صحبت شد هيچكدام نگفتند كه از برنامه¬هاي شهادت طلبي تلويزيون فلسطين خوششان مي¬آيد بلكه آنان بيشتر برنامه¬هاي كانال¬هاي جهاني از جمله كارتون امريكايي تام¬ و¬جري را دوست دارند كه بسيار جذاب و سرگرم كننده¬است. بنابه نتايج تحقيقات قوم¬نگاري كودكان فلسطيني خود در مورد اين¬كه چه برنامه¬اي را تماشا كنند تصميم مي¬گيرند و نه والدين آنان، جالب اين¬كه بسياري از كودكان¬ از نام و كانال پخش¬برنامه¬هاي مورد علاقه خود اطلاعات كامل دارند و والدين از اين¬كه كودكان¬شان تا اين حد به اين برنامه¬ها توجه و دقت دارند شگفت¬زده شده¬اند. كودكان فلسطيني نه تنها شماره¬كانال¬هاي جهاني را حفظ مي¬باشند بلكه ساعات پخش برنامه¬ها را هم مي¬دانند لذا عدم توجه آنان به كانال¬هاي محلي مانع از ارزيابي خشونت پذيري آن¬ها مي¬شود و پرسش از والدين در اين زمينه فاقد اعتبار علمي و دقيق است چرا كه آن بيانگر ديدگاه والدين و نه خود كودكان است بنابر اين نقد و بررسي اين¬گونه برنامه¬¬ها زماني معتبر مي¬باشد كه تفسير و استنباط كودكان 5 تا 8 ساله فلسطين را در مورد محتواي برنامه¬ها كه آينده اين كودكان را ترسيم مي¬كند در برگيرد.
نقد و بررسي تأثير¬پذيري كودكان فلسطيني از برنامه¬هاي شاهد بايد براساس داده¬ها و نتيجه گيريهاي دقيق و معتبر باشد و اينكه تصور شود اين كودكان بطور مستقيم تحت تأثير چنين برنامه¬هايي قرار مي¬گيرند چندان درست نمي¬باشد لذا لازم است محققان و مجريان گفتمان بررسي¬هاي دقيق¬تري با استفاده از تحقيقات رسانه محور و پوشش دهي تمام مخاطبان انجام دهند و صرفاً بر اطلاعات تجربي موجود كه عمدتاً خلاف يافته¬هاي منتقدين است كفايت نكنند. بلكه تفسير كودكان و تأثيرپذيري آنان از برنامه¬هاي شهادت را مورد ارزيابي قرار دهند.

برگرفته از سايت www.oxford.edu

نوشته: يال وارشل استاديار ارتباطات بين¬المللي و عضو هيأت علمي دانشگاه امريكايي حل اختلافات و صلح بين¬المللي
گردآوري شده توسط دفتر مطالعات و تحقيقات معاونت پژوهش و ارتباطات بنياد شهيد و امور ايثارگران