تجلي هنر انقلاب و ايثار

خلاصه مقاله
حماسه هايي كه در هشت سال دفاع مقدس و دوران انقلاب آفريده شد، بيان مفهوم و ظهور شعور بود و اين شعور مبناي حركت بسياري از هنرمندان نيز شد. در دوران انقلاب بسياري از هنرمندان با تاسي از رهنمودهاي امام راحل و تاثير از شور انقلابي مردم پا به عرصه جديدي گذاشتند. هنر انقلاب ما بيش از آنكه سياسي باشد، معنوي و انساني و متعلق به همه جهان بود. اكنون نيز تداوم داشته و به سرعت خود را با جديدترين دستاوردهاي جهاني نزديك مي كند. ايثار، تجليگاه ارزشهاي متراكم فرهنگي و تاريخي است و مي تواند بستر ايده ها و سوژه هايي براي هنرمندان باشد كه به ويژه، هنرمندان حوزه تجسمي مي توانند از اين فرصت بهره كافي ببرند.
اشاره
سهراب هادي، هنرمندي نقاش و گرافيست است. او در دانشگاه تدريس و در حال حاضر به عنوان مدير هنري مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني (ره) و مشاور فرهنگي - هنري مؤسسه صباي فرهنگستان هنر فعاليت مي كند. اين هنرمند نقاش و گرافيست علاوه بر فعاليت هاي هنري كتاب هايي با عنوان «با اهل سكوت » و «دولت بيداري » را تاليف و به بازار كتاب عرضه خواهد كرد. كتاب «اهل سكوت» نقدي بر مباني فرهنگ مشرق زمين و نگاهي به شرايط فرهنگي امروز ايران دارد. كتاب «دولت بيداري» هم مجموعه نقدهاي هنرهاي تجسمي معاصر هادي است. هم چنين قرار است كه وي جلد دوم از مجموعه هشت جلدي شناخت اسطوره هاي ملل را به زودي به دست چاپ بسپارد. از آخرين كتاب هاي سهراب هادي مي توان به اجراي هنري كتاب «آيينه ي نگاه » (مجموعه كارهاي برگزيده ي دومين نمايشگاه نقاشي جهان اسلام) و تأليف كتاب نگرشي نو بر هنرهاي معاصر اشاره كرد. تأليف كتاب نگرشي نو بر هنرهاي معاصر اشاره كرد.
او معتقد است كه پيوند حقيقت، حركت و هنر سرمايه هميشگي و رهآ ورد انقلاب اسلامي است كه در اين مسير حقيقت ذات هنر و هنرمند نيز برگرفته از تعالي روح بنيان گذار انقلاب اسلامي است.
مقدمه
انديشه ايثار و شهادت خاستگاهي متعالي در حوزه فرهنگ و هنر ما ايرانيان، دارد، به خصوص پس از پيروزي انقلالالاب اسلالالامي كه اين قضيه سرلوحه حركت هاي فرهنگي و اجتماعي شده است. در اين ميان هنرمندان بسياري در ارائه اين مفهوم تلاش كردند و تاثير بسياري در روند و حركت مردم داشتند.
هنرمندان در حوزه هنرهاي تجسمي در دوران انقلاب و هشت سال دفاع مقدس لباس يك مبارزه گر و انقلابي را به تن كردند و با هنر خود به مبارزه عليه ظلم پرداختند. اين هنرمندان با آثار خود كه تركيبي از رنگ، سنگ، فيلم و عكس بود، مسير انقلاب و هشت سال دفاع مقدس را براي نسل هاي آينده روشن كردند. آنها كساني بودند كه در سنگر هنر به دفاع از آرمان هاي متعالي فرزندان انقلاب و خون پاكشان پرداختند و آثار جاويد و ماندگاري خلق كردند.
حماسه هايي كه در هشت سال دفاع مقدس و دوران انقلاب آفريده شد، بيان مفهوم و ظهور شعور بود و اين شعور مبناي حركت بسياري از هنرمندان نيز شد. در دوران انقلاب بسياري از هنرمندان با تاسي از رهنمودهاي امام راحل و تاثير از شور انقلابي مردم پا به عرصه جديدي گذاشتند. ريشه و منشا آثاري كه در اين دوران آفريده شد، دفاع از حريت، آزادي و احساس تنفر از مدعيان دروغين مدافع حقوق ملت بود و در واقع با زبان هنر كه زبان تاثيرگذاري است به حمايت از حركت ملت پرداختند.
هنرمندان در عرصه هنرهاي تجسمي در بسياري از برهه هاي زماني به خصوص در دوران انقلاب به عنوان چشمان مردم عمل كردند و از دريچه نگاه خودشان و ملت، به صورت خودجوش تقابل ميان حق و باطل را با ابزارهاي خاص خود نشان دادند. هنرمندان همگام با انقلاب، آثاري آفريدند كه الفباي رنگ و هنر را به اين مرز و بوم ارزاني بخشند. هنرمندان در پرتو انديشه ملت و ايثارگري آن ها راه خود را پيدا كردند و در نقاشي، مجسمه سازي، فيلم، عكس و ... به هنرنمايي پرداختند و بنابر اذعان اين هنرمندان، هنر متعهد از زمان پيروزي انقلاب در كشور ما به وجود آمد و هنوز هم ادامه دارد و تنها مساله در حال حاضر كم توجهي به اين آثار است. هنرمندان با رنگ و فيلم و هنر خود خاستگاه اجتماعي، فرهنگي و هنري انقلاب اسلامي را توصيف و نمايان كردند و متعهدانه با تكيه بر خاستگاه انساني، براي هنرمندان معاصر سرلوحه و موجب شكل پذيري شعور اجتماعي در هنر معاصر شدند.
البته انديشه هاي امام خميني نيز در كنار شور انقلابي ملت در ارائه مفهوم تازه اي از تعهد به انسانيت و ايثار در هنر معاصر بسيار تاثيرگذار بود. در يك نگاه كلي مي توان چنين استنباط كرد كه حضور و انديشه امام خميني (ره) موجب ايجادبنيادهاي فرهنگي در ميان هنرمندان شد و با آوازهاي بلند بيداري و آزادي در نگرش آنان متبلور شد.
هنرمندان و ايثارگران طي اين سال ها با بهره گيري از روح حقيقي و حق طلبانه انقلابيون آثاري را به ظهور رساندند كه به خصوص در عرصه هنرهاي تجسمي حقايق بسياري را براي نسل هاي آينده روشن مي كند. يك هنرمند مي تواند آموزه هاي تجربي خود در دوران انقلاب و دفاع مقدس را به تصوير بكشد. به طور عموم هر هنرمندي از جهت ايدئولوژيك يك مبناي انديشه اي دارد كه آن را در هنرش بسط مي دهد. هر هنرمند نسبت به فضا و محيط اطراف خود واقف است، پس آثري كه ميآ فريند يك نگاه از اين دريچه است و رخدادهايي كه در ذهن او شكل مي گيرد، در آثار او و در قالب هنر تجلي پيدا مي كند.
هنر انقلاب تجلي گاه مفهومي نو
هنر انقلاب اسلامي، جوششي است برخاسته از شيدايي هنرمندان و هنر مردمي، براي بيان معجزها ي بزرگ. اين بارقه شكوهمند، در دهه اول انقلاب و قبل از آن با الهام از مضامين ديني فرهنگي، سياسي و اجتماعي، در آن دوره بيب ديل، بروز و ظهور يافت.
هنر انقلاب بازتاب همه احساس، دريافت و تعهد اجتماعي هنرمندان ما و نمودار پيشگامي و پيشتازي آنان در همراهي با بزرگترين تحول تاريخ سرزمين خود است. تعهد انساني، صداقت در بيان، بازنمايي رنج ها، معناگرايي و توجه به مفاهيم و ارزش هاي معنوي از مهمترين شاخصه هاي هنر انقلاب است. انقلاب براي هنر ما پيامآ ور تعهد انساني عميقي بود كه پيش از آن ديده نمي شد و اگر با نگاهي تازه تر به دستاوردهاي اين هنر بنگريم ارزش ها و معاني تازه تري دريافت خواهيم كرد.
هنوز انقلاب را هيچ كس به طور كامل و شايسته درك نكرده، براي شناخت اين مفهوم به خصوص در زمينه ايثار و شهادت بايد فضاي فرهنگي را كه بستر ظهور هنر انقلاب و مقاومت بود، بشناسيم.
هنر انقلاب ما بيش از آنكه سياسي باشد، معنوي و انساني و متعلق به همه جهان بود. اكنون نيز تداوم داشته و به سرعت خود را با جديدترين دستاوردهاي جهاني نزديك مي كند. وسعت ارتباطات پويا و تحول مفاهيم معنوي و ديني، مهمترين عامل استمرار و اثرگذاري هنر انقلاب در چشم انداز جهاني است. ا سلام در باور هنرمندان انقلاب ما نه نقطه سكون و توقف بلكه سكوي پرش و پلي براي پيوند ديروز و فردا است. مهمترين كاميابي كارنامه هنر انقلاب پيوند هنر با مردم در عين آلودهن شدن به عوام زدگي و عوام انديشي است. باور ذات سيال و پوياي انقلاب تداوم هنر انقلاباست به طوري كه به ورطه تقليد و تكرار آثار گذشته و برگشت به عقب نيفتيم، بلكه با الهام از روح و جوهرة اصيل و متعالي انقلاب دست به يك باز آفريني خلاق بزنيم. انقلاب ها در هر جامعها ي وقتي ماندگار و جاويدان مي شوند كه بتوانند به وسيله آثار هنري پيام خود را به نسل هاي آينده انتقال دهند. اگرچه هنر در دوران انقلاب شكلي تبليغاتي و به ا صطلاح پروپاگاندا به خود مي گيرد و در جهت معرفي ديدگاه هاي جديد انقلابيون است، اما پس از دوران انقلاب وظيفه و ماهيت اصلي خود را بازمي يابد.
هنر انقلابي به طور ذاتي ساختارشكن است. هنري است كه با اصول مقيد و غيرپوياي گذشته در تعارض بوده و به دنبال راهي براي ترويج جهان نو به نسل پس از انقلاب است و عرصه هاي بديعي را درمين وردد. از طرفي هنر انقلاب همواره به دنبال شكلي از ساختار ناپايدار است تا تحولات روزگار پس از انقلاب را به خوبي بتواند نمايان سازد. هنر انقلاب ريشه در فرهنگ انقلابي داشته و هميشه در انقلاب هاي فرهنگي متعاقب آن است كه منتقدان دچار اختلاف نظر در تحليل ساختاري و فرماليستي هنر انقلاب مي شوند.
هنر انقلاب در ارتباط مستقيم با مخاطب تعريف مي شود؛ به اين معنا كه مخاطب انقلابي و همزمان با خلق اثر هنري، دركي متفاوت نسبت به مخاطب نسل هاي بعد از انقلاب دارد. اين تأثيرگذاري هنر انقلابي بر مخاطب در روند فرهنگي و زمينه هاي مستعد رشد هنر انقلابي تعريف مي شود و اگر نمايشگاه هايي از اين دست به طور منظم و متوالي برپا نشود، هر زمان بيم آن مي رود كه مخاطب عام با پيام هاي مستتر در آثار انقلابي بيگانه و ناآشنا شود.
البته هدف اصلي هنر انقلابي جداي از تأثيرگذاري بر مخاطب و انتقال پيام انقلاب تبيين نظريه هاي فرهنگي در قالب آثار هنري است.از اين رو وظيفه كارشناسان و تحليل گران هنر انقلاب است كه در برنامه هايي ويژه به بررسي هنري و تحقيقي آثار هنر انقلابي بپردازند.
هنر به مفهوم ايثار و تعهد
ناگفته نماند كه هنري بر مردم و به طور كل مخاطب اثر مي گذارد كه به نوعي باارزش ها و دلبستگي هاي آنها رابطه داشته باشد كه هنرمندان اين عرصه در دوران انقلاب و دفاع مقدس از اين قاعده مستثني نيستند. بايد هنرمند در خلق اثري بكوشد كه برگرفته از ارزش هاي مورد توجه آن مردم باشد و اين بر نمي آيد جز اينكه هنرمند مفهوم درست ايثار و عشق به معبود را بشناسد.
بعد از انقلاب به نسبت ميزان ادراك، تأثيرپذيري و فاصله هنرمندان با بطن حركت انقلابي مردم، بسته به ميزان ادراكشان آثار خود را آفريدند كه برخي از پس اين كار به خوبي برآمده و برخي ديگر نه. عينيت و اصل پديده سينما، تئاتر و موسيقي نيازمند ساختار روحي هدفمند است، كه امام خميني نيز بر اين اصل تاكيد داشت كه از طريق اين پديده ها مي توان انديشه، جهان بيني و تفكر اجتماعي، فرهنگي و هنري جامعه را شكل داد. در واقع هنرمندان با ايجاد جاذبه در هنر و آثارشان مي توانند، انديشه را به جامعه منتقل كنند.
جهاد و ايثار در هنر
آفرينش هنري تلاشي جهادي است كه حاوي مفهومي مبتني بر نگرشي الهي و برگرفته از فضاي اجتماعي است. در دوران انقلاب و دفاع مقدس در حقيقت هنرمندان در شعر، موسيقي، داستان كوتاه، رمان، سينما، نقاشي، مجسمه سازي، سرود، پوستر و هنرهاي نمايشي نظير تئاتر صحنه و تئاتر خياباني، كليپ، خوشنويسي و ... آثاري آفريدها ند كه تبلور مفهوم ايثار و شهادت بود. در هر يك از اين عرصه ها، ما شاعران، نويسندگان، سينما گران، آهنگ سازان و نمايشنامهن ويسان ناموري مي شناسيم كه ميت وانب ه آثارشان ا شاره داشت.
در دوران هشت سال دفاع مقدس هنرمنداني بودند كه با جبهه و جنگ رابطه مستقيم داشتند و از طرفي هنرمنداني نيز بودند كه از مشاركت در فضاي دفاعم قدس، آثاري درا ين عرصه آفريده ا ند.
بدون ترديد دو عنصر تفكر صحيح و حقيقت خواهانه و منش اخلاقي و نيز زيبايي و استحكام اثر درماندگاري آن نقش اساسي دارند. بعد از انقلاب، به خصوص بعد از جنگ بود كه روحيات هنري مردم ترقي كرد. بعد از انقلاب يك اقبال عمومي شديد نسبت به شعر و هنر در ميان مخاطبان عام به وجود آمد كه موجب شد هنرمندان به صحنه انقلاب وارد شوند و هنر انقلاب به زودي مخاطبان پرشمار خود را پيدا كرد.
حمايت از هنرمندان عرصه ايثار و انقلاب
نگاه مقطعي مسئولان به هنر مقاومت آسيب جدي به كل برنامه هاي انقلاب چه در بخش مسائل اجتماعي و چه در بخش فرهنگي وارد كرده است
از طريق همين آثار است كه جوان هايي كه در جريان انقلاب نبودند، خيلي عميق تر به اين حوزه فكر كنند و شرايطي فراهم مي آيد تا جوانان بتوانند از تجربيات پيشكسوتان و هنرمندان قديمي تر استفاده نمايند.
همه كساني كه دستي بر آتش داشته اند و دارند، بايد تجربيات خود را در اختيار جوانان نسل جديد بگذارند تا اين نوع فضاي هنري به دست فراموشي سپرده نشود. جوان هاي ما در شرايط سختي ايثار كردند و اين وظيفه هنرمند است كه چنين مسايلي را براي آيندگان روشن كند.
اگر دستگاههاي فرهنگي براي رشد و توسعه هنر و حمايت از هنرمندان به بودجه خاصي نياز داشته باشند همواره كميسيون فرهنگي مجلس موضع خوبي داشته و با تمام وجود اعلام آمادگي مي كند كه در صورت نياز علاوه بر بودجه هاي مصوب سال، بودجه هاي خاصي براي توسعه هنر مقاومت اختصاص دهد.
ايثار، تجليگاه ارزشهاي متراكم فرهنگي و تاريخي است و مي تواند بستر ايده ها و سوژه هايي براي هنرمندان باشد كه به ويژه، هنرمندان حوزه تجسمي ميت وانند از اين فرصت بهره كافي ببرند.