محمود اکرامی‌فر در گفت‌وگویی از وضعیت شعر دفاع مقدس می‌گوید
معتقدم کیفیت آثار خوبی که در فضای مجازی منتشر می‌شود بالا نیست و البته این اشعار همه ادبیات ما نیست. چون همه آدم‌هایی که در حوزه ادبیات فعالند در فضای مجازی فعال نیستند یا همه شاعران در فضای مجازی اندیشه‌های خودشان را به نمایش نمی‌گذارند.

شعر امروز دفاع مقدس به‌روز و دغدغه‌مند است

شعر یکی از حوزه‌های جذاب ادبیات دفاع مقدس است که در میان مردم جامعه مخاطبان و علاقه‌مندان زیادی دارد. شاعران از همان اولین روز‌های جنگ شروع به سرودن شعر کردند و این روند تا همین امروز ادامه دارد. شعر دفاع مقدس از آغاز تا به حال مراحل مختلفی را طی کرده و در هر دوره به موضوعاتی خاص پرداخته است. دکتر محمود اکرامی‌فر از شاعران برجسته و پیشکسوت کشورمان در گفت‌وگو با «جوان» ضمن بررسی وضع کیفی شعر دفاع مقدس از دوره‌های مختلف این گونه شعری می‌گوید.

شعر دفاع مقدس از آغاز تا به امروز چه دوران و مراحلی را پشت سر گذاشته است؟
اگر بخواهیم سیر تکاملی و تحولی شعر دفاع مقدس را بررسی کنیم باید بگوییم دوران ابتدایی جنگ، دوران شعر تهییجی دفاع مقدس بود و شعر دفاع مقدس وظیفه‌اش ایجاد شور و هیجان در جامعه بود. در مرحله دوم به شعر تهییجی- توصیفی دفاع مقدس می‌رسیم که اشعار شاعرانی مثل آقای نصرالله مروانی در وصف شهدا و ایثارگری‌هایشان منتشر شد. بعد از این مرحله شعر «تو چرا می‌جنگی؟ / پسرم می‌پرسد» محمدرضا عبدالملکیان در قالب هست که این شعر سرآغاز مرحله دیگری از شعر دفاع مقدس به نام شعر تبیینی دفاع مقدس است. شاعر در این مرحله باید شرایط و چرایی دفاع مقدس را تبیین می‌کرد. در مرحله قبل به چگونگی دفاع مقدس می‌پرداخت ولی در این مرحله به چرایی دفاع مقدس می‌پردازد. مرحله چهارم که مرحله طولانی‌تری است و الان هم داخلش قرار داریم مرحله شعر‌های اجتماعی دفاع مقدس است. در این مرحله شاعر علاوه بر اینکه به چرایی دفاع مقدس پاسخ می‌دهد و حتی سؤال‌های دیگری هم می‌پرسد. مثل سؤالاتی که به تازگی درباره چرایی عملیات کربلای ۴ مطرح شده است. شاعر باید در پاسخ این سؤالات را بدهد و همچنین باید زبان خانواده‌های شهدا، جانبازان و ایثارگران باشد. البته این به معنای این نیست که یک مرحله تمام و یک مرحله شروع شده بلکه به این معناست که در این مرحله شعر در این زمینه بیشتر سروده شده است. گاهی اوقات شعر اعتراض هم در مرحله چهارم سروده می‌شود.

در حال حاضر وضعیت شعر دفاع مقدس را چطور ارزیابی می‌کنید؟
شرایط شعر دفاع مقدس تا کنگره بیستم شرایط ایده‌آل و روبه جلویی بود. این کنگره تقریباً شش سال پیش برگزار شد. در فاصله این شش سال تقریباً کسی نگفت حال شعر و ادبیات دفاع مقدس چطور است و زحماتی که ما و برخی دوستان در پژوهشگاه بنیاد حفظ آثار دفاع مقدس کشیده بودیم و رشته‌ای به نام ادبیات پایداری یا ادبیات دفاع مقدس در دانشگاه‌ها شکل گرفته بود نادیده گرفته شد. یکباره نهاد‌هایی که پشتیبانی و حمایت می‌کردند انگار شعر و ادبیات دفاع مقدس برایشان در اولویت دوم قرار گرفت و دیگر کنگره‌ای برگزار نشد و مرکزی که به همراه دوستان در آن جمع می‌شدیم تعطیل شد و آن رشته دانشگاهی در بعضی دانشگاه‌ها جمع شد و دانشگاه‌هایی هم که فعال هستند آن شور و شوق لازم را ندارند. الان هم برخی از شاعران فراتر از نهاد و ارگان و بر اساس وظیفه باوری و اعتقادی‌شان همچنان کار می‌کنند که کار سختی پیش‌رو دارند.

به نظرتان نمی‌توانیم یک جریان ادبی مستقل خارج از نهاد و مؤسسات داشته باشیم؟
وقتی در جامعه حوزه‌های مختلف شعر دارید و کنگره‌ای که ۲۰ دوره برگزار شده ناگهان شش سال برگزار نمی‌شود عملاً برخی از شاعران فکر می‌کنند حالا باید در موزه دنبال این حوزه بگردند. هر چند هنوز که در شهر قدم بگذارید جانبازان و خانواده شهدا را می‌بینید، اما برخی فکر می‌کنند در شرایط کنونی باید به مسائل دیگری که اولویت دارند بپردازیم و خیلی به جنگ نپردازیم. زمانی این اتفاق می‌افتد که آن موضوع در جامعه به عنوان دغدغه مطرح شود. این اتفاق به شرطی خواهد افتاد که دغدغه شاعران و مردم و مسئولان باشد. توانسته‌ایم این موضوع را دغدغه مردم کنیم و خوب هم جواب داده است بعد یکباره این را از حیطه دغدغه مردم خارج کرده‌ایم و همین باعث می‌شود از دغدغه شاعران هم خارج شود. این سؤالی که شما مطرح می‌کنید درست و ایده‌آل است ولی همیشه بین واقعیت و ایده‌آل تفاوت‌هایی وجود دارد و بخشی از ایده‌آل‌ها به واقعیت تبدیل می‌شوند. بخشی از شاعران هم فارغ از تمام مسائل کار خودشان را می‌کنند و شعرشان را می‌گویند، اما وقتی یک کنگره برگزار می‌شود و ۳۰۰ شاعر دور هم جمع می‌شوند و چندین روز کنار هم هستند بر اساس اصل سرایت که یک اصل خیلی جدی در انتقال اندیشه و احساسات و تفکر و تخیل است، اتفاقات خیلی خوبی می‌افتد و شعر‌های خیلی خوبی سروده می‌شود، اما وقتی هر کسی را بگذارید دنبال کار خودش برود برخی که هنوز دغدغه‌شان دفاع مقدس است به آن می‌پردازند و برخی دیگر نه اینکه دغدغه دفاع مقدس نداشته باشند، بلکه دغدغه‌های دیگری هم دارند و به آن می‌پردازند. من معتقدم برای هر کاری نیاز به انگیزه داریم. وقتی صد‌ها جشنواره مختلف در کشور داریم چرا نباید جشنواره شعر دفاع مقدس داشته باشیم و موضوع به این مهمی از اولویت مسئولان خارج شود.

آیا در شعر دفاع مقدس جریانی با عنوان جریان ضدجنگ وجود دارد؟
اینکه بخواهیم در جامعه ادبیاتی با عنوان ادبیات ضدجنگ را ببینیم این ادبیات وجود ندارد. جریانی وجود دارد که می‌گوید ارزش‌هایی که در دوران دفاع مقدس وجود داشت، چه شد. به نابسامانی‌ها اعتراض می‌کند و این در واقع ادبیات اعتراض است. از یک زاویه دیگر که نگاه کنیم این ادبیات دفاع از ارزش‌های انقلاب و دفاع مقدس است. اگر کسی در یک جایی بگوید چرا ارزش‌های انقلاب زیر سؤال رفته این آدم انقلابی است. در تعریفی که از شعر دفاع مقدس می‌کنیم می‌گوییم بخشی از شعر انقلاب شعری است که به دفاع از ارزش‌های انقلاب می‌پردازد و نادیده گرفتن ارزش‌های انقلاب را مورد سؤال قرار می‌دهد. انقلاب به خاطر این ارزش‌ها صورت گرفته و بخشی از شعر انقلاب به خود انقلاب و بخشی به شخصیت‌های انقلاب برمی‌گردد. بخشی از شعر انقلاب هنوز از ارزش‌های انقلاب دفاع می‌کند و اگر در جایی ارزشی نادیده گرفته شده باشد فریاد می‌زند. اتفاقاً این جریان اصیل انقلاب است که بچه‌های دلسوز انقلاب و دفاع مقدس هستند و با شعر از ارزش‌ها و آرمان‌های انقلاب و دفاع مقدس دفاع می‌کنند.

یعنی شما قائل به ادبیات ضد جنگ نیستید؟
خودم در کنگره شعر دفاع مقدس قصر شیرین با برخی از بچه‌ها صحبت کردم که جریانی را تحت عنوان ادبیات صلح هم راه بیندازیم. به هر حال جنگ یک پدیده ناگزیر در تمامی جوامع است و ادبیات خاص خودش را دارد. جنگ یک واقعیت اجتماعی است و در طول تاریخ بوده و خواهد بود. کمتر آدمی پیدا می‌شود که بگوید جنگ چیز خوبی است و حتی یک فرمانده در جنگ به دنبال پایان یافتن جنگ است. هیچ کس جنگ را خوب نمی‌داند و برای همین در اولین دوره‌های نام کنگره، کنگره شعر جنگ بود بعد با توجه به اینکه که ما جنگ‌طلب نبودیم و جنگ را شروع نکردیم کنگره شعر جنگ به کنگره شعر دفاع مقدس تبدیل شد. شعری که ما الان از آن حرف می‌زنیم بحث دفاع است و جنگ نیست.

اگر بخواهید شعر شاعران نسل اول و دوم را با شعر نسل کنونی مقایسه کنید، آیا شعر جوانان به لحاظ کیفی را می‌پسندید؟
شاعرانی که الان هستند بیشتر به شعر تبیینی، تحلیلی و اجتماعی علاقه دارند. شعر‌های خوبی با نگاه و زبان و دغدغه‌های جدید سروده می‌شود. مثلاً از یک جانباز شیمیایی روی تخت یا از یک مادر شهید صحبت می‌کند و به نظرم شعر امروز دفاع مقدس شعر به روز و دغدغه‌مند و قابل احترامی است. کار‌های خوبی مخصوصاً در بین خانم‌ها سروده شده که قابل ستایش است.

اشعاری که شاعران جوان در فضای مجازی منتشر می‌کنند را دنبال می‌کنید؟
معتقدم کیفیت آثار خوبی که در فضای مجازی منتشر می‌شود بالا نیست و البته این اشعار همه ادبیات ما نیست. چون همه آدم‌هایی که در حوزه ادبیات فعالند در فضای مجازی فعال نیستند یا همه شاعران در فضای مجازی اندیشه‌های خودشان را به نمایش نمی‌گذارند. مثلاً خودم همه اشعارم را در فضای مجازی منتشر نمی‌کنم یا اگر غزلی بگویم همه غزل را در فضای مجازی نمی‌گذارم. به همین خاطر نمی‌توان با دیدن فضای مجازی راجع به شعر یک نفر به طور کلی قضاوت کرد چه برسد بخواهیم راجع به کل ادبیات کشور قضاوت کنیم.

کار جوانانی را که شاید فضای جنگ را ندیده‌اند، چطور می‌بینید و آیا اشعارشان امیدوارکننده است؟
در این زمینه دو نگاه است. یک نگاه می‌گوید کسانی که جنگ را ندیده‌اند چه می‌خواهند بگویند. اگر بخواهیم با این حرف استدلال کنیم می‌گویم کسانی که عاشورا را ندیده‌اند چه می‌خواهند بگویند. ما خیلی چیز‌ها را ندیده‌ایم و راجع آن شعر می‌گوییم. امیرکبیر را هم ندیدیم ولی درباره اقداماتش حرف می‌زنیم. پیامبر اکرم (ص) را هم ندیدیم ولی شعر نبوی می‌گوییم. ما، چون حضرت زهرا (س) و غدیر را ندیده‌ایم و پس باید سکوت کنیم. ندیدن به معنای اینکه نمی‌توانیم بگوییم نیست. خیلی‌ها دفاع مقدس را ندیده‌اند ولی آثار و اثرات دفاع مقدس را دیده‌اند و کتاب‌های نوشته شده در این حوزه را خوانده‌اند و می‌توانند بر اساس اطلاعاتشان حرف بزنند. این یک سؤال انحرافی است که در جامعه رواج پیدا کرده که شما که جنگ را ندیده‌اید چه می‌گویید؟ این به نظرم سفسطه و اشتباه است.

چشم‌انداز انجمن شاعران دفاع مقدس را چطور می‌بینید؟
این انجمن در راستای دفاع از ارزش‌های انقلاب و دفاع مقدس به وجود آمده و نامش «انجمن شعر انقلاب و دفاع مقدس» است. در این انجمن دنبال این هستیم سروسامانی به شعر‌ها داده شود و شعرا با هم هماهنگ شوند و مباحث ادبی در حوزه دفاع مقدس را هماهنگ کنند و شاعرانی را که دغدغه‌هایی از این جنس دارند دور هم جمع کنند و فضایی باشد تا کار‌ها هماهنگ‌تر و سازمان‌یافته‌تر انجام شود.

کنگره شعر دفاع مقدس در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
جز یکی دو استان که شرایط برگزاری جشنواره استانی را ندارند حدود ۳۰ جشنواره استانی داریم و منتخبان استانی به کنگره شعر دفاع مقدس راه پیدا می‌کنند و آثارشان داوری می‌شود و کنگره در نیمه اول شیراز در اسفند برگزار می‌شود. با شرایطی که تازگی به وجود آمده از یک سال پیش بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس به این نتیجه رسید این کنگره را دوباره فعال کند. جلسات زیادی برگزار شد و دوستان زیادی آمدند و رفتند و نظر دادند تا نهایتاً در شرایط کنونی این اتفاق بیفتد.

منبع: روزنامه جوان

برچسب ها
نام:
ایمیل:
* نظر:
مطالب برگزیده استان ها
عکس
تازه های نشر
اخبار برگزیده