بررسي گونه هاي ادبي دفاع مقدس در «كتاب پانزدهم»

به گزارش نويد شاهد به نقل از خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) در اين اثر 13 مقاله با محوريت بررسي گونه ها و شاخه هاي داوري پانزدهمين جشنواره كتاب سال دفاع مقدس مانند «داستان كودك و نوجوان»، «شعر»، «وصيت نامه»، «زندگي نامه» و «خاطره » ديده مي شوند.

اين مقاله ها به قلم جمعي از صاحب نظران، داوران و سرداوران شاخه هاي اين جشنواره همچون «سيد محمد ميركاظمي»، «نوروز هاشم زهي»، «رضا اسماعيلي»، «كامران پارسي نژاد» و «نصرت الله محمودزاده» نوشته شده اند.

سيد محمد ميركاظمي در مقاله خود با عنوان «نقد و بررسي وصاياي فرماندهان شهيد لشكر از ديدگاه نشانه شناشي» پس از شرح اين موضوع نوشته است: «بيشترين كنش نوشتاري در متون وصايا مربوط به كنش هاي ترغيبي است. لذا هدف فرماندهان شهيد جنگ از نگارش وصيت نامه ها امر و نهي و ترغيب ديگران به انجام امور خاص و موردنظر خودشان بوده است. ولي كاربرد نقش هاي عاطفي و ارجاعي با فراواني نزديك به نقش هاي ترغيبي باعث شده كه فضاي متون وصايا تحكمي نباشد و بار عاطفي آن محسوس باشد.»

دومين مقاله كتاب پانزدهم، به نوشتاري علمي از نوروز هاشم زهي، سرداور گروه «پژوهش نظامي» پانزدهمين جشنواره كتاب سال دفاع مقدس اختصاص دارد. هاشم زهي پس از بررسي مفهوم جنگ از منظر جامعه شناسي، به بررسي اجمالي روان شناختي، زيست شناختي و حقوقي آن پرداخته و پس از نقد نظريه هاي متفكران ليبرال و راديكالي درباره جنگ، ديدگاه اسلام درباره اين پديده و پيش بيني آينده جنگ و راه حلي براي ايجاد صلح ارايه كرده است.

طيبه پرتوي راد در مقاله اي با عنوان «سخن از زلف يار» گونه خاطره نويسي در ادبيات پايداري را مورد بررسي قرار داده و در بخشي از آن آورده است: «بايد توجه داشت كه اصل واقعيت دفاع مقدس به اندازه كافي پركشش است و همين امر، دست خالقان آثار به ويژه خاطره نويسان را ـ بي آن كه بخواهند به تخيلات غيرواقعي و دور از واقعيت در مورد جنگ روي آورند ـ باز مي گذارد تا با پردازشي مختصر، بر روي خاطرات خود بتوانند آن را به اثري پُرمخاطب و خواندني مبدل سازند.»

«تاملي در مساله پژوهش دفاع مقدس» نوشته حبيب الله رزمجويي، نام مقاله اي ديگر از كتاب پانزدهم است. رزمجويي در اين مقاله، جايگاه پژوهش در دفاع مقدس و ضرورت و راهبُردهاي پژوهشي را بيان كرده و در پايان به آسيب شناسي پژوهش در دفاع مقدس پرداخته است كه در بخشي از آن مي خوانيم: «غلبه و استيلاي نگاه آرماني و قدسي بر مساله پژوهش و خوانش جنگ كه به شدت تحت تاثير فضاي احساسي و عاطفي است، نتيجه اي جز گزارش هاي نقلي و روايت گونه ندارد و اگر هم اسم پژوهش را بر خود يدك مي كشد، بيشتر وجه توصيفي و توجيهي دارد نه تعقلي و كارايي آن هم بيشتر در تبليغات است.»

كامران پارسي نژاد در ادامه كتاب پانزدهم، مقاله اي با نام «داستان دفاع مقدس؛ آينده اي كه پيش روست» نوشته و در آن به وضعيت اين گونه ادبي از ابتدا تاكنون پرداخته و در بخش پاياني مقاله خود آورده است: «جا دارد برخي نويسندگان نوانديشه دفاع مقدس با خلق داستان هاي رئاليستي و تلفيق رويدادهاي مهم جنگي با تخيل، آثار ماندگاري را پديد آورند؛ به گونه اي كه مورخين پس از آن براي درك اوضاع و احوال زمان جنگ به اين آثار رجوع كنند.»

رابطه ماهيت و ساختار ادبيات داستاني كودكان و نوجوانان با وقايع جنگ و بررسي تقابل طرح و شخصيت در داستان هاي كودك و نوجوان با تاكيد بر آثار دفاع مقدس، محتواي مقاله مهدي كاموس در كتاب پانزدهم را شكل داده و سپس مريم اسلامي، در مقاله اي به نام «از ميان آتش و باروت» به بررسي نوآوري در شعر كودك و نوجوان دفاع مقدس پرداخته است.

كاموس در بخشي از مقاله «تقابل طرح و شخصيت در داستان هاي كودك و نوجوان دفاع مقدس» نوشته است: «شخصيت محوري در داستان هاي كودك و نوجوان، كودك يا نوجوان است يا اين كه شخصيتي است كه با كودكان رابطه و پيوند تنگاتنگ دارد. از سوي ديگر در داستان جنگ، وقايع محوري درباره جنگ يا تبعات جنگ است كه عموماً با توانايي ها و فهم كودك تناسب ندارد مانند عمليات هاي جنگي، گلوله باران، بمباران، زخمي شدن و تقابل شخصيت و طرح در داستان هاي جنگ از همين جا شروع مي شود.»

رضا اسماعيلي و مصطفي محدثي خراساني در مقالاتي جداگانه با عناوين «شعر دفاع مقدس: نقطه، سر خط!» و «منظومه بيداري» به كالبدشكافي و آسيب شناسي شعر پايداري و بررسي بيداري اسلامي در افق طلايه داران شعر انقلاب پرداخته اند. اسماعيلي در بخشي از مقاله خود آورده است: «عده اي شعارزدگي ادبيات دفاع مقدس را دستاويز و بهانه اي قرار داده اند كه بر روي همه اين آثار ادبي خط بطلان بكشند كه اين حكم، خالي از غرض نيست. چرا كه شاعران ما در زمينه ادبيات دفاع مقدس، آثار ارزنده اي خلق كرده اند كه در طول تاريخ ادبي ما كم نظير و گاهي نادر است. با اين حال، قضاوت در اين مورد با آيندگان است و شايد الان براي قضاوت كمي زود باشد.»

نصرت الله محمودزاده، سرداور گروه «زندگي نامه داستاني» پانزدهمين جشنواره انتخاب كتاب سال دفاع مقدس در مقاله اي با عنوان «زندگي نامه داستاني در ادبيات دفاع مقدس» به بررسي آثار داوري شده در اين بخش پرداخته و نوشته است: «منبع اصلي اغلب نويسندگاني كه روي شخصيت هاي جنگ كار مي كنند، انسان هايي هستند كه به نحوي در طول زندگي آن شخصيت ها با آنان همراه بوده اند؛ به ويژه همراهي از نوع صميمي و ارتباط تاريخي شفاهي تنگاتنگ... در بسياري از آثار، محور پرداختن به تحقيق، سير زندگي شخصيت اصلي نبود، بلكه ملاك نوع دسترسي محقق به افرادي است كه امكان مصاحبه با آنان فراهم مي شود.»

ابراهيم زاهدي مطلق، سرداور گروه «زندگي نامه غيرداستاني» پانزدهمين جشنواره انتخاب كتاب سال دفاع مقدس در مقاله اي با عنوان «اين كه نشد زندگي» تحليلي بر وضعيت آثار بررسي شده در اين جشنواره داشته و در ابتداي نوشتار خود يادآور شده است: «اوضاع و احوال زندگي نامه نويسي و به خصوص كتاب هايي با عنوان زندگي نامه هاي شهداي جنگ ايران با عراق يا همان دفاع مقدس، در مرحله اورژانس قرار دارد. چرا؟ چون انبوهي از آثار با عنوان زندگي نامه هر يك از شخصيت هاي نامدار يا گمنام، محلي يا ملي و حتي بين المللي كشورمان كه درگير جنگ بوده و به افتخار شهادت رسيده اند، به چاپ مي رسد بي آن كه كيفيت و استاندارد زندگي نامه نويسي در اغلب قريب به اتفاق اين آثار به بيش از پنجاه درصد برسد.»

دوازدهمين مقاله از «كتاب پانزدهم» كه به قلم تورج زارع، سرداور گروه «هنر» جشنواره نوشته شده، به تاريخچه عكاسي جنگ و نقش عكاسان در ثبت لحظات دوران دفاع مقدس اختصاص دارد و آخرين مقاله با عنوان «ماهيت و چند و چون متون نمايشي دفاع مقدس» به قلم مهدي بوستاني شهربابكي نوشته شده است.

شهربابكي در بخشي از مقاله خود با انتقاد از دو قطبي كردن نمايشنامه نويسان دفاع مقدس به دو گروه «خودي» و «غيرخودي» نوشته است: «همين دسته بندي ها و تفكيك هاي دو قطبي است كه در بيشتر عرصه ها و به خصوص در بحث دفاع مقدس، باعث شكل نگرفتن يك فضاي منطقي و به دور از حب و بغض براي تبادل نظر و امكان طرح زواياي گوناگون از يك مساله و منشوري شدن ديدگاه هاست. به گمان نگارنده همين كه در اين زمانه، نويسنده اي علي رغم همه مسايل روشني كه ذكر آن موجب اطاله بيشتر كلام است، مايل است در زمينه دفاع مقدس بينديشد و فكر و انديشه خود را در قالب متن نمايشي با ديگران در ميان گذارد، كافي است تا او بدين تمايل خويش تشويق و ترغيب شود تا به سهم خود به حفظ حيات اين گونه از متون نمايشي ياري رساند كه صرف همين مساله نيز براي متوليان امر، چيز كمي نيست و نخواهد بود.»

«كتاب پانزدهم» در قطع رقعي و 264 صفحه، با شمارگان 3 هزار نسخه و بهاي 50 هزار ريال، توسط بنياد حفظ آثار و نشر ارزش هاي دفاع مقدس منتشر شده است.
انتهاي پيام/ز