سوژه هايي كه هنوز بكر و تازه اند

بيست و سه سال از پايان جنگ ايران و عراق مي گذرد و در اين مدت زمان صدا و سيما با توليد آثاري از دفاع مقدس پاسداري كرده است.آثاري كه گنجينه اي عظيم از مفاهيمي هستند كه هر يك قابليت ارائه در آثار هنري گوناگون را دارد.
در اين بين سينما و تلويزيون به عنوان فراگيرترين رسانه مردمي وظيفه سنگيني در نمايش بخش هايي از اين گنجينه به عهده دارند و مهم تر از همه وظيفه پاسداشت و يادآوري اين حماسه ها به نسال امروز را روي شانه هاي خود احساس مي كنند .شايد پخش سريال «شوق پرواز» مهم ترين بهانه براي طرح اين سؤال باشد كه جايگاه ساخت سريال و فيلم هاي تلويزيوني در رسانه اي كه به لحاظ فراگيري بيش ترين تأثير دارد كجاست و اين رسانه براي معرفي شخصيت هاي دفاع مقدس به مخاطبانش چه كرده و چه بايد بكند.در اين باره با احمد ميرعلايي كه سابقه تهيه چند فيلم دفاع مقدسي را در كارنامه خود دارد و سعيد رشتيان يكي از مستندسازان شناخته شده در تلويزيون به نقل از خبرگزاري ايسنا گفتگو كرده ايم كه مي خوانيد:

جزييات جنگ در حال فراموش شدن است
احمد ميرعلايي هم اكنون مديرعامل بنياد سينمايي فارابي است. او تهيه كننده فيلم هاي «فرزند خاك»، «شب واقعه»، «مرثيه برف» و... هم بوده است و مشخص است كه هنوز دغدغه توليد آثار دفاع مقدس را در ذهن دارد او در اين باره مي گويد: نگاه تلويزيون و رسانه ها درباره شخصيت هاي دفاع مقدس بايد به اين سمت برود كه رفتار، گفتار و نوع عملكرد شخصيت هاي دفاع مقدس مانند شهيد همت و شهيد فهميده را به جوانان بشناساند و درباره ي آنان فيلم سازي كند.
او كه هم اكنون دبير بيست و پنجمين جشنواره فيلم كودك و نوجوان هم است درباره ي ضرورت ساخت سريال هايي به منظور معرفي شخصيت هاي دفاع مقدس به مخاطبان مي افزايد: جوانان ايراني زماني كه به جبهه اعزام مي شدند، شناختي از جنگ نداشتند چه برسد به آنكه مقر فرماندهي، ستاد، قرارگاه و حفاظت و اطلاعات تشكيل دهند اما آنان موفق به انجام اين كارها و كسب موفقيت شدند.
تهيه كننده فيلم شب واقعه تأكيد مي كند كه به تصوير كشيدن اين مسايل مي تواند جنبه آموزشي خوبي براي جوانان داشته باشد، اما متأسفانه مسئولان تنها در حرف درباره ي ضرورت ساخت فيلم و سريال درباره ي دفاع مقدس خوب «صحبت مي كنند» اما در عمل به گونه اي برخورد مي كنند كه آثار در خور توجهي در اين حوزه توليد نشود.
تهيه كننده تله فيلم «يكي از ميان ما» با اشاره به امكانات موجود براي ساخت فيلم و سريال درباره ي دفاع مقدس يادآوري مي كند: مسئولان نظامي كشور اصلاً توجه لازم را به ساخت فيلم هاي باارزش در زمينه ي دفاع مقدس نشان نمي دهند و طبق چارچوبي خاص و محدود، امكانات در اختيار گروه هاي فيلم ساز قرار مي دهند. ميرعلايي اضافه مي كند كه در حال حاضر برخي از هنرمندان فكر مي كنند سينماي ارزشمند «خريدار» ندارد. در صورتي كه سينماي ارزشمند، در طول سال هاي متمادي ارزش خود را حفظ كرده است، علاوه بر آن حجم فيلم هاي مبتذلي كه با انديشه جذب مخاطب توليد شده، باعث شده است كه فيلم سازان از نوع نگاه اصيل به دفاع مقدس قدري دور شوند. به اعتقاد وي هر فيلمي كه در آن تفنگي ديده شود و چند رزمنده و تعدادي عراقي به تصوير كشيده شوند، فيلم دفاع مقدسي نيست. چون به آثاري مي توان اين نام را اطلاق كرد كه در خدمت اهداف دفاع مقدس باشد نه در جهت هدف هاي فيلم سازان آن.
تهيه كننده سريال «فرزند صبح» با اشاره به اهميت پژوهش در ساخت فيلم و سريال درباره ي دفاع مقدس مي گويد: مسئولان بايد به پژوهش براي نگارش فيلم نامه توجه كنند تا بتوانيم فيلم هاي خوبي درباره ي شخصيت هاي معاصر بسازيم. چرا كه به عنوان نمونه مخاطبان جوان با نوع ديالوگ و پوشش شخصيت هاي معاصر ارتباط بهتري برقرار مي كنند. قبول كنيم كه در جهت توليد فيلم نامه در زمينه ي دفاع مقدس بسيار ضعيف عمل كرده ايم اين درحاليست كه اين كار در مقايسه با توليد فيلم هزينه ي ناچيزي هزينه اي دارد. سيما، انجمن دفاع مقدس، بنياد سينمايي فارابي، بنياد شهيد بايد پنج تا 10 فيلم نامه خوب در زمينه ي دفاع مقدس داشته باشند تا هر كارگرداني كه با آنها مواجه مي شود، از خواندن و ساخت اين فيلمنامه ها لذت مي برد البته بايد تلاش كرد كارگرداناني با ديدگاه هاي مختلف كه تابه حال در اين زمينه فعاليت نكرده اند، را نيز براي ساخت فيلم هاي دفاع مقدس دعوت كنيم.
اين تهيه كننده و مقام مسئول در پايان مي گويد:هرچه قدر از تاريخ معاصر دورتر مي شويم برخي جزييات آن فراموش مي شود از سوي ديگر بعضي از رزمندگان فوت مي كنند بدين ترتيب ادبيات شفاهي اين مقطع نيز ضعيف تر مي شود.

سوژه هاي بكر و جالبي در قالب دفاع مقدس وجود دارد
حميد مجتهدي را با تصاوير بكر و منحصر به فردش در ساخت مستند «ايران» مي شناسيم. او كه تاكنون توانسته بخش هاي زيادي از استان هاي ايران را در قاب دوربينش جا دهد معتقد است كه در فيلم هاي دفاع مقدس بايد از تكرار مكررات فاصله بگيريم. او كه معتقد است تهيه ساخت فيلم و يا مستند درباره دفاع مقدس بايد همراه با دقت و وسواس ظريفي باشد مي گويد: خيلي دوست دارم در صورت فراهم شدن امكانات، مستندي درباره دفاع مقدس بسازم و با تصوير برداري هوايي از مناطق جنگي و استفاده از يك موسيقي فاخر و اصيل ايراني آن مناطق و اتفاقات بزرگي را كه در آن افتاده است براي نسل او معرفي مي كنم.
او درباره مستندهاي دفاع مقدس كه اين روزها از تلويزيون پخش مي شود و ايده هاي خود براي ساخت مستندي با موضوع دفاع مقدس مي گويد: مستندهايي كه امروز با موضوع دفاع مقدس در تلويزيون شاهد هستيم اغلب تكرار مكررات است و به عقيده من فيلم هاي دفاع مقدس بايد به سمت نوآوري بروند.
وي چنين ادامه مي دهد كه مستندسازان مي توانند تصاوير و صداهاي آرشيوي بازمانده از آن زمان را مبنا قرار بدهند ولي با نگاهي جديد و نوآورانه روي آنها كار كنند و دفاع مقدس را براي نسل هاي امروز بيان كنند.
اين مستندساز پيشكسوت كه قصد دارد در ادامه ساخت مستند ايران به شهرهاي كردستان، خوزستان، اهواز، آبادان و خرمشهر سفر كند يادآوري مي كند كه اگر زمينه برايش فراهم شود قصد دارد فقط از طريق تصويربرداري هوايي از مناطق جنگي ـ كه براي ما به نوعي مقدس هستند ـ و استفاده از يك موسيقي فاخر و اصيل ايراني اين مناطق و اتفاقات بزرگي را كه در آن ها رخ داده است به جوانان امروز معرفي كند و بيش از 60 درصد تصاوير برنامه اش به دفاع مقدس اختصاص خواهد يافت. او مطمئن است كه سوژه هاي بسيار بكر و جالبي در قالب دفاع مقدس وجود دارد چرا كه يك مسأله ملي و ايراني است، جمع زيادي از فرزندان ايران جان خودشان را براي حفظ اين مرز و بوم فدا كرد ه اند آن هم درست در بدو انقلاب اسلامي كه هنوز كودكي نوپا بود.
سازنده مستند ايران در پاسخ به اين پرسش كه شرايط كنوني جامعه پس از وقايع چند ماهه اخير به گونه يي بود كه شايد رزمندگان و بچه هاي دفاع مقدس بيش از ديگران صدمه ديدند و مي توانند حرف براي گفتن داشته باشند آيا صدا و سيما نبايد برنامه هاي دفاع مقدس خود را متناسب با اين را شرايط پخش كند و فضايي را فراهم كند كه اينها بتوانند حرف هاي خود را در رسانه مطرح كنند، گفت: حتماً بايد همين طور باشد خانواده هاي شهدا و جانبازان و رزمندگان دوران دفاع مقدس در شرايط كنوني زندگي مي كنند و بايد فضايي فراهم شود كه از حال، گذشته و حتي توقعاتشان از آينده حرف بزنند.
وي در پاسخ به اين پرسش كه چرا تا كنون علي رغم وجود سوژهاي زياد و اهميت اين موضوع براي ما جز چند نمونه اندك، فيلم فاخر و درحد بين المللي در زمينه دفاع مقدس ساخته نشده است مي گويد: شايد دليل اين بوده است كه تا كنون بيشتر به تجملات جنگ پرداخته شده است يعني صحنه هاي مفصل جنگي را بازسازي كرده ايم در حالي كه بايد دراين باره از سورئاليسم فاصله بگيريم و به سمت رئاليسم برويم و آن واقعيتي را كه وجود داشته است نشان دهيم. مثلاً وقتي مي خواهيم درباره حلبچه صحبت كنيم مدام به همان زمان بر مي گرديم يا اين كه به شكلي اغراق آميز آن را بازسازي مي كنيم.

بها دادن به نيروهاي جوان و كمتر شناخته شده
سعيد رشتيان مستند ساز باتجربه و شناخته شده اي است كه تاكنون توانسته تهيه بسياري از مستندهارا با موضوعات فرهنگي برعهده بگيرد.ميگويد: اكنون زمان آن فرا رسيده كه با توجه به فضاي جامعه، از روايت هاي مستقيم درباره ي جنگ و حضور رزمندگان در جبهه فاصله بگيريم و به موضوعات زير متن تر در اين باره بپردازيم. اگر به تدريج تصميم و اراده يي در تلويزيون باشد كه به جاي پرداختن به جنبه هاي تبليغاتي از جنگ و دفاع مقدس به سمتي برود كه حرف ها شنيده شود و آدم ها خودشان ديده شوند، ما شاهد نوع تازه يي از برنامه سازي يا گزارش در جنگ خواهيم بود.
تهيه كننده مجموعه سيزده قسمتي مستند «آيينه فرهنگ» با انتقاد از اين روند كه در هفته دفاع مقدس بيشتر به سمت برنامه هاي تبليغي و مستقيم تر مي رويم و تدارك طراحي شده يي براي اين ايام نمي شود، معتقد است جنگ و دفاع مقدس براي ما يك موضوع ملي است و اهميت بالايي دارد؛ بنابراين چه در قالب داستاني و چه مستند بايد اسناد تصويري محكم و استواري در اين زمينه فراهم كنيم كه اين وظيفه برعهده تلويزيون است.
او مي گويد: منظورم اين نيست كه كاري در اين زمينه نشده است ولي آنتن را حجم بالايي از گزارش ها و برنامه هاي تبليغي پر مي كند كه اكنون با اطمينان بيشتري مي توان گفت كه تاثيرشان در حداقل ممكن است و براي مخاطب جذابيت ندارد بلكه فقط فضايي را پر مي كند.اگر قرار است تلويزيون از اين حالت در بيايد و صرفاً يك تريبون تبليغي نباشد بهتر است كه از اين الگوهاي كنوني توليد و پخش فاصله بگيرد؛ چرا كه اگر بخواهيم همين طور پيش برويم قطعاً موفق نخواهيم بود.
وي در پاسخ به اين پرسش كه شما به عنوان تهيه كننده مستند چقدر تلاش كرديد كه مستند هايي در اين راستا بسازيد مستندهايي كه متأثر از فضاي كنوني كشور نيز باشند، مي گويد: سهم ما اين است كه به اين موضوع فكر كنيم، الگوهايي پيشنهاد بدهيم. ما در تلويزيون محدوديت خاصي در اين زمينه نداشتيم، سوژه و ايده هايي پيشنهاد داديم مورد پذيرش قرار گرفته است و اگر هم مشكلي بوده است در سطح اداري بوده نه سياست هاي كلي، مسأله اين است كه بدنه اجرايي تلويزيون آمادگي واكنش هاي سريع و به هنگام را در اين زمينه ندارد.
رشتيان كه به بهادادن به نيروهاي جوان و كمتر شناخته شده براي هنرنمايي در عرصه دفاع مقدس و وارد كردن نگاه هاي جديد، ارزش زيادي قائل است معتقد است فيلمي خوب است كه نيروهاي جوان، با انرژي و با انگيزه بالا وارد آن شوند ولي هميشه در اين راستا مشكلي كه وجود داشته است، اين است كه نتيجه جواني خاصي است بنابراين هميشه بايد اين كار زير نظر و كنترل و با برنامه ريزي صورت گيرد.
او در پايان مي گويد: يادمان باشد فيلمسازي به ويژه در عرصه دفاع مقدس يك كار حساس و جدي و تخصصي است و بايد زير نظر نيروهاي پخته و جا افتاده پيش برود، اگر منظور از نيروهاي جوان، درگير كردن نيروهاي با انگيزه است خيلي خوب است و ما استقبال مي كنيم ولي اين به معناي آن نيست كه كار را به نيروهاي جوان به معناي كم تجربه سپرده شود.
نويسنده:فاطمه امجديان

شاهد جوان شماره 77 آذر ماه 1390
انتهاي پيام/ز